อำเภอจัตุรัส
จัตุรัส เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดชัยภูมิ เป็นศูนย์กลางความเจริญทางตอนล่าง และประตูสู่จังหวัดชัยภูมิ
อำเภอจัตุรัส | |
|---|---|
| คำขวัญ: เมืองพระนรินทร์ ถิ่นแร่เกลือ งามเหลือหอสมุด กว้างสุดบึงละหาน โบราณเส็งกลอง พี่น้องจิตกุศล | |
| พิกัดภูมิศาสตร์: 15°33′56″N 101°50′44″E / 15.56556°N 101.84556°E | |
| อักษรไทย | อำเภอจัตุรัส |
| อักษรโรมัน | Amphoe Chatturat |
| จังหวัด | ชัยภูมิ |
| พื้นที่ | |
| • ทั้งหมด | 647 ตร.กม. (250 ตร.ไมล์) |
| ประชากร (2563) | |
| • ทั้งหมด | 74,482 คน |
| • ความหนาแน่น | 115 คน/ตร.กม. (300 คน/ตร.ไมล์) |
| รหัสไปรษณีย์ | 36130 |
| รหัสภูมิศาสตร์ | 3606 |
| ที่ตั้งที่ว่าการ | ที่ว่าการอำเภอจัตุรัส ถนนโกสีย์ ตำบลบ้านกอก อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ 36130 |
อำเภอจัตุรัส เป็นหนึ่งในยุทธศาสตร์การพัฒนาจังหวัด 1 ใน 6 โครงการ แผนพัฒนาเมืองชัยภูมิ 12 ปี (พ.ศ. 2556-2567) คือ พัฒนาเมืองจัตุรัสให้เป็นศูนย์กลางการคมนาคมขนส่งและการจัดการการส่งสินค้า เป็นจุดขนถ่ายสินค้าและจุดพักรถขนสินค้าทั้งทางรถไฟและรถยนต์ จากภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนและตอนกลาง สู่ท่าเรือและท่าอากาศยานนานาชาติ
ประวัติเป็นมา
อำเภอจัตุรัส เดิมมีฐานะเป็นเมืองชื่อ “เมืองสี่มุม” เจ้าเมืองคนแรกคือ “พระนรินทร์สงคราม” มีชื่อเดิมว่า “คำ” หรือชาวบ้านเรียกท่านว่า “อาจารย์คำ” เพราะเป็นผู้มีความรู้ ความสามารถ ทางโหราศาสตร์ และวิชาอาคมอยู่ยงคงกระพัน เป็นชาวลาวอพยพมาจากเวียงจันทน์ มาตั้งถิ่นฐานอยู่ที่บ้านนารายณ์ เมืองนครราชสีมา (ปัจจุบันอยู่ในท้องที่ตำบลจอหอ อำเภอเมือง จังหวัดนครราชสีมา) ต่อมาได้ย้ายถิ่นฐานมาอยู่บ้านสี่มุมและเป็นผู้นำหมู่บ้านชื่อบ้านสี่มุม สันนิษฐานว่าตั้งชื่อตามชื่อของแหล่งน้ำที่ชุมชนอาศัย คือ กุดสี่มุม ปัจจุบันอยู่ในท้องที่อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ ครั้นเมื่อ พ.ศ. 2311 พระเจ้าตากสินหรือพระเจ้ากรุงธนบุรียกทัพมาปราบก๊กเจ้าพิมาย ซึ่งมีกรมหมื่นเทพพิพิธเป็นหัวหน้าก๊ก ตั้งมั่นอยู่ที่เมืองพิมายและต่อมาได้ ยึดเมืองนครราชสีมาเป็นที่ตั้งมั่น เจ้าพิมายให้พระยาวรวงษาธิราชคุมทัพไปตั้งรับเพื่อตีสกัดทัพพระเจ้าตากสินที่ด่านขุนทดและถูกกองทัพ พระเจ้าตากสินตีจนแตกพ่ายในที่สุดในกรณีศึกครั้งนี้อาจารย์คำผู้นำหมู่บ้านสี่มุมได้นำชาวบ้านเข้าสวามิภักดิ์ต่อพระเจ้าตากสินและขออาสาเป็น กองกำลังร่วมสู้รบในกองทัพหลวงด้วย พระเจ้าตากสินทรงยินดีรับไว้และให้เป็นกองกำลังเข้าตีด่านจอหอจนแตกพ่ายสามารถยึดเมืองพิมายและเมือง นครราชสีมาคืนมาได้ในครั้งเข้าตีด่านจอหอ กองกำลังของบ้าน สี่มุมโดยการนำของอาจารย์คำได้แสดงความสามารถในการรบอย่างกล้าหาญ เข้มแข็งเป็นที่พอพระทัยพระเจ้าตากสินเป็นอย่างมาก เมื่อเสร็จการศึกสงครามจึงได้ปูนบำเหน็จความชอบให้อาจารย์คำเป็น “พระนรินทร์สงคราม” ยกฐานะบ้านสี่มุมขึ้นเป็น “เมืองสี่มุม” ให้ปกครองเมืองสี่มุมให้ขึ้นตรงต่อเมืองนครราชสีมา นอกจากนี้แล้วอาจารย์คำและกองกำลังบ้านสี่มุมยังได้ เป็นกำลังสำคัญของกองทัพกรุงธนบุรี ในสงครามปราบก๊กต่างๆ ตลอดทั้งเป็นบุคคลสำคัญในกองทัพของสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกในการ ปราบปรามหัวเมืองฝ่ายตะวันออกเฉียงเหนืออีกด้วย เมืองสี่มุมมีเจ้าเมืองปกครองสืบต่อกันมาตามลำดับ ดังนี้
- พระนรินทร์สงคราม (อาจารย์คำ)
- พระยานรินทร์สงคราม (ทองคำ)
- พระนรินทร์สงคราม (บุตร)
- พระนรินทร์สงคราม (เสา)
- พระนรินทร์สงคราม (บุญเฮ้า)
- พระนรินทร์สงคราม (ทองดี) เจ้าเมืองสี่มุมคนสุดท้าย และนายอำเภอคนแรกของอำเภอจัตุรัส
การย้ายเมืองสี่มุม
เมืองสี่มุมก่อนที่จะมาตั้งอยู่ที่อำเภอจัตุรัสปัจจุบันนี้ มีการย้ายเมืองหลายครั้ง แต่ถึงจะย้ายไปอยู่ที่ใดก็ยังใช้ชื่อเมืองสี่มุมเหมือนเดิม
- ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2369 ในสมัยพระยานรินทร์สงคราม (ทองคำ) เจ้าเมืองสี่มุมคนที่ 2 ท่านได้ปรึกษากับกรมการเมืองแล้วเห็นว่าเมืองสี่มุมเดิม (บ้านสระสี่เหลี่ยม) ไม่เหมาะที่จะเป็นเมืองใหญ่ จึงได้ย้ายเมืองไปอยู่ทางทิศเหนือห่างจากที่ตั้งเดิมประมาณ 8 กิโลเมตร คือมาตั้งที่บริเวณบ้านหนองบัวใหญ่ ตำบลหนองบัวใหญ่ อำเภอจัตุรัส และท่านได้ชักชวนราษฎรช่วยกันสร้างวัดขึ้นทางทิศใต้ของหมู่บ้าน ชื่อว่า วัดสว่างอารมณ์ หรือ “วัดปทุมชาติ” ในปัจจุบัน นับเป็นวัดแห่งแรกที่สร้างขึ้นมาเคียงคู่กับเมืองสี่มุม ต่อมา ทางวัดปทุมชาติและชาวบ้านหนองบัวใหญ่ได้พร้อมใจกันจัดสร้าง “ศาลเจ้าพ่อพระยานรินทร์สงคราม” ขึ้นด้วยแรงศรัทธา เพื่อเป็นอนุสรณ์สถานระลึกถึงคุณงามความดีของท่านเจ้าเมืองผู้สร้างวัดปทุมชาติ พร้อมทั้งประดิษฐานรูปหล่อเหมือน “พระยานรินทร์สงคราม (ทองคำ)” ไว้ให้บูชาสักการะสืบมาจนถึงปัจจุบัน
- ครั้งที่ 2 ในสมัยพระนรินทร์สงคราม (บุญเฮ้า) เจ้าเมืองสี่มุมคนที่ 5 เนื่องจากเกิดน้ำท่วมประกอบกับท่านมีภรรยาอยู่ที่บ้านกอก จึงได้ย้ายเมืองไปอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ห่างจากที่ตั้งเดิมประมาณ 2 กิโลเมตร คือย้ายจากบ้านหนองบัวใหญ่ มาตั้งที่ “บ้านกอก” จนถึงปัจจุบันนี้ ซึ่งที่ตั้งเมืองอยู่บริเวณหมู่ที่ 1 ตำบลบ้านกอก อำเภอจัตุรัส
การยุบเมืองสี่มุม
สมัยพระนรินทร์สงคราม (ทองดี) เป็นเจ้าเมือง ปี พ.ศ. ๒๔๔๐ ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ได้มีการเปลี่ยนแปลงระบบการปกครองส่วนภูมิภาคหรือหัวเมืองต่างๆ โดยทำการยกเลิกระบบเจ้าเมือง (อาญาสี่) ของหัวเมืองลาวทั่วภาคอีสาน แล้วเปลี่ยนมาเป็นแบบมณฑลเทศาภิบาล กล่าวคือ จัดหัวเมืองต่างๆ ตั้งเป็นมณฑล, จังหวัด, อำเภอ, ตำบล และหมู่บ้าน เมืองสี่มุมที่ขึ้นตรงต่อเมืองนครราชสีมาจึงถูกยุบและจัดตั้งเป็นอำเภอขึ้นมาแทน ชื่อว่า “อำเภอจัตุรัส” ขึ้นตรงต่อจังหวัดชัยภูมิ ส่วนเจ้าเมืองก็เปลี่ยนเป็น “นายอำเภอ” โดยแต่งตั้งให้พระนรินทร์สงคราม (ทองดี) เจ้าเมืองสี่มุมคนที่ ๖ เป็นนายอำเภอ ท่านจึงนับเป็นนายอำเภอคนแรกของอำเภอจัตุรัสตั้งแต่นั้นมา
อำเภอจัตุรัส ในสมัยนั้นมีพื้นที่อาณาเขตกว้างขวางมาก คือ มีพื้นที่ครอบคลุมถึง 6 อำเภอในปัจจุบัน ต่อมาทางราชการได้แบ่งแยกพื้นที่ของอำเภอออกเป็นอำเภอต่าง ๆ ดังนี้
- อำเภอบำเหน็จณรงค์ แยกพื้นที่และการปกครองออกจากอำเภอจัตุรัส จำนวนเนื้อที่ 1,435.904 ตารางกิโลเมตร เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2499
- อำเภอเทพสถิต แยกพื้นที่และการปกครองออกจากอำเภอบำเหน็จณรงค์ ซึ่งเป็นพื้นที่เดิมของอำเภอจัตุรัส จำนวนเนื้อที่ 875.604 ตารางกิโลเมตร เมื่อวันที่ 19 ตุลาคม พ.ศ. 2519
- อำเภอหนองบัวระเหว แยกพื้นที่และการปกครองออกจากอำเภอจัตุรัส จำนวน 2 ตำบล (ตำบลหนองบัวระเหวและตำบลวังตะเฆ่) เนื้อที่ 841.782 ตารางกิโลเมตร เมื่อวันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2521
- อำเภอเนินสง่า แยกพื้นที่และการปกครองออกจากอำเภอจัตุรัส จำนวน 4 ตำบล (ตำบลหนองฉิม ตำบลกะฮาด ตำบลตาเนิน และตำบลรังงาม) เนื้อที่ 222 ตารางกิโลเมตร เมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2535
- อำเภอซับใหญ่ แยกพื้นที่และการปกครองออกจากอำเภอจัตุรัส จำนวน 3 ตำบล (ตำบลซับใหญ่ ตำบลท่ากูบ และตำบลตะโกทอง) เนื้อที่ 255 ตารางกิโลเมตร เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2540
- อำเภอจัตุรัส ปัจจุบันเหลือจำนวนเนื้อที่ 647 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 431,250 ไร่ แบ่งการปกครองออกเป็น 9 ตำบล 119 หมู่บ้าน
ภูมิศาสตร์
อำเภอจัตุรัส อยู่ห่างจากอำเภอเมือง จังหวัดชัยภูมิ ไปทางทิศใต้ ระยะทางประมาณ 38 กิโลเมตร ห่างจากกรุงเทพมหานครประมาณ 292 กิโลเมตร มีเนื้อที่ประมาณพื้นที่ 690 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 431,250 ไร่ อำเภอจัตุรัสตั้งอยู่ทางตอนใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอหนองบัวระเหว อำเภอบ้านเขว้า และอำเภอเมืองชัยภูมิ
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเนินสง่า
- ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอพระทองคำและอำเภอด่านขุนทด (จังหวัดนครราชสีมา)
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอบำเหน็จณรงค์และอำเภอซับใหญ่
ภูมิประเทศและภูมิอากาศ
ลักษณะภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ราบ ตั้งอยู่บนพื้นที่ราบสูงโคราช สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 200 เมตร มีแม่น้ำชีและลำคันฉูไหลผ่าน มีบึงละหานซึ่งเป็นแหล่งน้ำจืดที่สำคัญ สภาพดินเป็นดินร่วนปนทราย มีบางพื้นที่เป็นดินเค็ม สภาพภูมิอากาศทั่วไปค่อนข้างแห้งแล้ง มีฤดูร้อนยาวนาน (ระหว่างเดือน กุมภาพันธ์ – พฤษภาคม) และมีฤดูหนาวและฝน ช่วงสั้น ๆ
การแบ่งเขตการปกครอง
การปกครองส่วนภูมิภาค
อำเภอจัตุรัสแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 9 ตำบล 119 หมู่บ้าน ได้แก่
| 1. | บ้านกอก | (Ban Kok) | 17 หมู่บ้าน | 6. | ละหาน | (Lahan) | 18 หมู่บ้าน | |||||||
| 2. | หนองบัวบาน | (Nong Bua Ban) | 12 หมู่บ้าน | 7. | หนองบัวใหญ่ | (Nong Bua Yai) | 10 หมู่บ้าน | |||||||
| 3. | บ้านขาม | (Ban Kham) | 12 หมู่บ้าน | 8. | หนองบัวโคก | (Nong Bua Khok) | 11 หมู่บ้าน | |||||||
| 4. | กุดน้ำใส | (Kut Nam Sai) | 14 หมู่บ้าน | 9. | ส้มป่อย | (Sompoi) | 14 หมู่บ้าน | |||||||
| 5. | หนองโดน | (Nong Don) | 11 หมู่บ้าน |
การปกครองส่วนท้องถิ่น
ท้องที่อำเภอจัตุรัสประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 11 แห่ง ได้แก่
- เทศบาลตำบลจัตุรัส ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านกอก
- เทศบาลตำบลหนองบัวโคก ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองบัวโคก
- เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัวใหญ่ทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านกอก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านกอก (นอกเขตเทศบาลตำบลจัตุรัส)
- องค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัวบาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัวบานทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านขาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านขามทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลกุดน้ำใส ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกุดน้ำใสทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลหนองโดน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองโดนทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลละหาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลละหานทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัวโคก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัวโคก (นอกเขตเทศบาลตำบลหนองบัวโคก)
- องค์การบริหารส่วนตำบลส้มป่อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลส้มป่อยทั้งตำบล
เศรษฐกิจและสังคม
การศึกษา
- โรงเรียนมัธยมศึกษา 5 แห่ง
- โรงเรียนประถมศึกษา 46 แห่ง
- โรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษา 9 แห่ง
- โรงเรียนสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 2 แห่ง
- โรงเรียนสังกัดสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการศึกษาเอกชน 3 แห่ง
- การศึกษานอกโรงเรียน ห้องสมุดประชาชน 2 แห่ง ที่อ่านหนังสือพิมพ์ประจำหมู่บ้าน 55 แห่ง
- โรงเรียนปริยัติธรรมแผนกธรรมและบาลี 8 แห่ง นักเรียน 478 รูป
- วัด 53 วัด ที่พักสงฆ์ 24 แห่ง มัสยิด 1 แห่ง ประชาชน 99% นับถือศาสนาพุทธ 1% นับถือศาสนาอิสลาม
สถาบันการศึกษาในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาเขต 30
- โรเรียนจัตุรัสวิทยาคาร (โรงเรียนมัธยมศึกษาประจำอำเภอจัตุรัส)
- โรงเรียนละหานเจริญวิทยา
- โรงเรียนหนองบัวบานวิทยา
สถาบันการศึกษาในสังกัดสังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดชัยภูมิ
- โรงเรียนกุดน้ำใสพิทยาคม (โรงเรียนกีฬาองค์การบริหารส่วนจังหวัดชัยภูมิ)
- โรงเรียนโนนคร้อวิทยา
สถาบันการศึกษาในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาชัยภูมิ เขต 3 โรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษา 9 แห่ง
- โรงเรียนจัตุรัสวิทยานุกูล (โรงเรียนประถมศึกษาประจำอำเภอจัตุรัส)
- โรงเรียนมะเกลือโนนทอง
- โรงเรียนบ้านโนนจาน
- โรงเรียนบ้านงิ้ว
- โรงเรียนบ้านหนองลุมพุก
- โรงเรียนบ้านหนองบัวโคก
- โรงเรียนบ้านโคกโต่งโต้น
- โรงเรียนบ้านส้มป่อย
- โรงเรียนบ้านโนนเชือก
โรงเรียนสังกัดสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการศึกษาเอกชน 3 แห่ง
- โรงเรียนศรีเทพบาล (ระดับอนุบาล-ประถมศึกษา)
- โรงเรียนบุญสมประสงค์ (ระดับอนุบาล-ประถมศึกษา)
- โรงเรียนมูลนิธิรุ่งนภาทุ่งเสมียนตราชัยภูมิ (ระดับอนุบาล-ประถมศึกษา)
โรงเรียนสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 2 แห่ง
- โรงเรียนอนุบาลเทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ 1 (ระดับก่อนประถมศึกษา)
- โรงเรียนอนุบาลเทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ 2 (ระดับก่อนประถมศึกษา)
สาธารณสุข
- โรงพยาบาลจัตุรัส กำลังดำเนินการพัฒนาศักยภาพ เตรียมยกระดับหน่วยบริการ ในปี พ.ศ.2565 เพื่อปรับระดับเป็นโรงพยาบาลชุมชนแม่ข่าย Node ระดับ M2 ขนาด 120 เตียง และรับการส่งต่อผู้ป่วยจากอำเภอใกล้เคียง (รพช.ลูกข่ายของ Node พื้นที่ 4 อำเภอ คือ รพ.บำเหน็จณรงค์ รพ.เทพสถิต รพ.เนินสง่า และรพ.ซับใหญ่) เพื่อมารับบริการที่โรงพยาบาลจัตุรัส
- โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล 11 แห่ง
- สำนักงานสาธารณสุข 1 แห่ง
- คลินิกชุมชนอบอุ่น 1 แห่ง (เทศบาลตำบลจัตุรัส)
- คลินิกแพทย์ 6 แห่ง
- คลินิกทันตแพทย์ 2 แห่ง
- คลินิกสัตวแพทย์ 2 แห่ง
- คลินิกพยาบาลและผดุงครรภ์ 7 แห่ง
- ร้านขายยาแผนปัจจุบันบรรจุเสร็จ (ขย. 1) 2 แห่ง
- ร้านขายยาแผนปัจจุบันบรรจุเสร็จ (ขย. 2) 5 แห่ง
สภาพทางเศรษฐกิจ ประชาชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำไร่ เช่น การปลูกพริก มันสำปะหลัง ข้าวโพด และทำนาปี บางส่วนไปประกอบอาชีพที่ต่างจังหวัด เนื่องจากประชาชนนิยมปลูกมันสำปะหลังจำนวนมาก จึงเกิดโรงงานอุตสาหกรรมแป้งมันขึ้นในพื้นที่บ้านดอนละนาม ตำบลละหาน เพื่อรองรับผลิตผลมันสำปะหลังจากเกษตรกร ทำให้เกิดรายได้และอาชีพรับจ้างในโรงงานเกิดขึ้นด้วย นอกจากนี้ยังมีโรงงานอุตสาหกรรมอื่นๆที่สำคัญ ได้แก่ โรงงานทอผ้า โรงงานทอกระสอบ และปัจจุบันรัฐบาลได้เปิดศูนย์รับซื้อผลผลิตยางพาราและจำหน่ายปัจจัยการผลิตขึ้นที่อำเภอจัตุรัส (1 ใน 3 แห่งของภาคอีสาน) บริการเกษตรกรในเขตจังหวัดชัยภูมิ เพชรบูรณ์ และนครราชสีมา จึงได้มีการส่งเสริมการปลูกยางพาราในพื้นที่มากขึ้น
การพาณิชย์และการเงิน
- สถานีบริการน้ำมันเชื้อเพลิงขนาดใหญ่ จำนวน 8 แห่ง
- สถานีบริการก๊าซธรรมชาติ (NGV) ขนาดใหญ่ จำนวน 1 แห่ง (1 ใน 2 แห่งของจังหวัดชัยภูมิ)
- สถานีบริการแก๊สธรรมชาติ (LPG) ขนาดกลาง จำนวน 1 แห่ง
- สหกรณ์ 2 แห่ง
- สหกรณ์การเกษตรจัตุรัส จำกัด
- สหกรณ์ออมทรัพย์ครูชัยภูมิ จำกัด สาขาจัตุรัส
ธนาคาร
- สาขาของธนาคาร 7 แห่ง
- ธนาคารออมสิน สาขาจัตุรัส
- ธนาคารไทยพาณิชย์ สาขาจัตุรัส
- ธนาคารกรุงเทพ สาขาจัตุรัส
- ธนาคารกรุงไทย สาขาจัตุรัส
- ธนาคารกสิกรไทย สาขาจัตุรัส
- ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธกส.) สาขาจัตุรัส
- ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธกส.) สาขาหนองบัวใหญ่
การประมง
- แหล่งน้ำธรรมชาติขนาดใหญ่เป็นอันดับ 3 ของประเทศไทย บึงละหาน มีเนื้อที่ 18,181 ไร่ มีปลาธรรมชาติอุดมสมบูรณ์
- ประมงหมู่บ้าน
- ทำนบปลา 5 แห่ง
- ประมงโรงเรียน 16 แห่ง
- ฟาร์มเพาะพันธุ์ปลาเอกชน 20 แห่ง
- เลี้ยงปลาของเกษตรกร 4,111 ราย พื้นที่ 5,592 ไร่
- สถานีประมงน้ำจืดจังหวัดชัยภูมิ ตั้งที่บึงละหาน ผลิตพันธุ์ปลาปีละ 15 ล้านตัวและพันธุ์กุ้งปีละ 18 ล้านตัว
อุตสาหกรรม
- โรงงานขนาดกลาง 5 แห่ง
- บริษัทชัยภูมิต๊าช ตำบลละหาน ผลิตแป้งมันสำปะหลัง
- บริษัท เอ.ซี.พี.แอ็พแพเร็ล จำกัด ตำบลละหาน ผลิตเสื้อผ้าสำเร็จรูป
- บริษัทบางนากระสอบ จำกัด ตำบลละหาน ผลิตกระสอบ
- บริษัท ไฮแอ็พ เอราวัล จำกัด ตำบลหนองบัวโคก ผลิตเสื้อผ้าสำเร็จรูป
- บริษัท บางกอกไพศาลอุตสาหกรรมการทอ จำกัด ตำบลหนองบัวโคก ผลิตเสื้อผ้าสำเร็จรูป
- ร้านประกอบรถเพื่อการเกษตร (อีแต๋นและรถไถ) 4 แห่ง
- ลานมันสำปะหลัง 5 แห่ง
- โรงงานอบและบดพริก 5 แห่ง
การคมนาคมและการขนส่ง อำเภอจัตุรัส มีเส้นทางการคมนาคมติดต่อระหว่างตัวจังหวัดและอำเภอหลายเส้นทางทั้งทางรถไฟและรถยนต์
1.การคมนาคมโดยรถไฟ จะมีเส้นทางรถไฟ สายกรุงเทพฯ – หนองคายผ่านโดยมีสถานีจัตุรัส สถานีชั้นหนึ่ง เป็นจุดหลักสำหรับรับส่งผู้โดยสาร ซึ่งมีทั้งขบวนรถท้องถิ่น ระหว่าง ชุมทางบัวใหญ่ จังหวัดนครราชสีมา - ชุมทางแก่งคอย จังหวัดสระบุรี และขบวนรถด่วน ที่วิ่งระหว่างกรุงเทพ - หนองคาย วิ่งเป็นประจำทุกวัน 2.การคมนาคมระหว่างตัวจังหวัดโดยรถยนต์จะผ่านทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 201 (สีคิ้ว - เชียงคาน) และทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 205 (ถนนสุรนารายณ์) มีรถโดยสารผ่านหลายสาย
เช่น ระหว่างกรุงเทพ
กรุงเทพ - ชัยภูมิ ( บริษัท ชัยภูมิ ขนส่ง , แอร์ชัยภูมิ, มอหินขาวทัวร์ ,ซันบัส, เทียนไชยแอร์) กรุงเทพ - เมืองเลย ( บริษัท แอร์เมืองเลย ภูกระดึงทัวร์ ชุมแพทัวร์) กรุงเทพ - เมืองเลย - เชียงคาน ( บริษัท แอร์เมืองเลย ภูกระดึงทัวร์ ซันบัส) กรุงเทพ - หนองบัวลำภู - ศรีเชียงใหม่ (บริษัท แอร์เมืองเลย)
ระหว่างจังหวัด
นครราชสีมา - ชัยภูมิ เที่ยวแรก 3.30 น. เที่ยวที่สอง 6.30 เที่ยวถัดไปทุกครึ่งชั่วโมง (นับของ สายเลย เชียงคานด้วย) นครชัยขนส่ง นครราชสีมา - เลย - เชียงคาน เที่ยวแรก 1.30 น. นครชัยขนส่ง เลย - พัทยา - ระยอง นครชัยขนส่ง ภูเก็ต - ขอนแก่น สมบัติทัวร์ นอกจากนี้ยังมีทางหลวงแผ่นดินเชื่อมระหว่างตัวจังหวัด อำเภอ ทำให้มีความสะดวกมาก ส่วนการคมนาคมภายในอำเภอ ตำบล และหมู่บ้าน มีทั้งทางลาดยางและลูกรังที่สามารถใช้งานสะดวกตลอดปีเช่นกัน
การสาธารณูปโภค อำเภอจัตุรัส ส่วนใหญ่ประชาชนมีน้ำสำหรับใช้ในการอุปโภคและบริโภค จากแหล่งน้ำหลายแห่ง เช่น แหล่งน้ำตามธรรมชาติ น้ำฝน และมีระบบประปา (ประปาส่วนภูมิภาค และประปาขนาดเล็ก) นอกจากนี้มีระบบไฟฟ้าใช้ทุกหมู่บ้าน และมีระบบโทรศัพท์ ทั้งส่วนตัวและโทรศัพท์บ้านหลายหมู่บ้าน และมีโทรศัพท์ตำบล โทรศัพท์สาธารณะที่อำนวยความสะดวกในการสื่อสารเพียงพอ และยังมีทีทำการไปรษณีย์ 2 แห่งเพื่อการสื่อสารระดับต่าง ๆ ด้วย
หน่วยงานที่สำคัญ
- ที่ว่าการอำเภอจัตุรัส
- โรงพยาบาลจัตุรัส
- สถานีตำรวจภูธรจัตุรัส
- สถานีตำรวจภูธรหนองบัวโคก
- สถานีตำรวจทางหลวง 6 กองกำกับการ 6 กองบังคับการตำรวจทางหลวง จังหวัดชัยภูมิ
- หน่วยบริการตำรวจทางหลวงหนองบัวโคก
- สำนักงานหมวดทางหลวงจัตุรัส
- สำนักงานหมวดทางหลวงละหาน
- สำนักงานหมวดทางหลวงหนองบัวโคก
- สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาชัยภูมิ เขต 3(รับผิดชอบ6อำเภอ)
- สำนักงานการศึกษานอกโรงเรียนอำเภอจัตุรัส
- สำนักงานที่ดินจังหวัดชัยภูมิ สาขาจัตุรัส
- สำนักงานด่านป่าไม้หนองบัวโคก
- สำนักงานสรรพากรพื้นที่ชัยภูมิ สาขาจัตุรัส
- สำนักงานสรรพสามิตพื้นที่ชัยภูมิ สาขาจัตุรัส
- สำนักงานการประปาส่วนภูมิภาค สาขาจัตุรัส
- สำนักงานการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค สาขาจัตุรัส
- สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอจัตุรัส
- สำนักงานสาธารณสุขอำเภอจัตุรัส
- สำนักงานเกษตรอำเภอจัตุรัส
- สำนักงานปศุสัตว์อำเภอจัตุรัส
- สำนักงานประมงอำเภอจัตุรัส
- สำนักงานเขตห้ามล่าสัตว์ป่าบึงละหาน
- สถานีประมงน้ำจืดจังหวัดชัยภูมิ
- ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืดชัยภูมิ
- ศูนย์รับซื้อผลผลิตยางพาราและจำหน่ายปัจจัยการผลิตจังหวัดชัยภูมิ (บริการเกษตรกรในเขต จ.ชัยภูมิ เพชรบูรณ์ และนครราชสีมา)
- องค์การโทรศัพท์ ศูนย์บริการ TOT ชุมสายจัตุรัส
- ที่ทำการไปรษณีย์จัตุรัส (รับผิดชอบพื้นที่ อ.จัตุรัส ,อ.เนินสง่า และ อ.ซับใหญ่ )
- ที่ทำการไปรษณีย์หนองบัวโคก
- สถานีรถไฟจัตุรัส
- มูลนิธิสว่างคุณธรรม (ศูนย์หลวงบรรเทา)
- กิ่งกาชาดอำเภอจัตุรัส
- สัสดีอำเภอจัตุรัส
- สำนักงานเทศบาลตำบลจัตุรัส
- สำนักงานเทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่
- สำนักงานเทศบาลตำบลหนองบัวโคก
- สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านกอก
- สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัวโคก
- สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัวบาน
- สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลส้มป่อย
- สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลละหาน
- สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านขาม
- สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลหนองโดน
- สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลกุดน้ำใส
สถานที่สำคัญ
- ศาลเจ้าพ่อพระยานรินทร์สงคราม (เจ้าเมืองสี่มุมคนที่ 2 เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่)
- ศาลเจ้าพ่อหลวงบรรเทา (ศาลหลักเมืองจัตุรัส เทศบาลตำบลจัตุรัส)
- ศาลเจ้าพ่อสุริวงศ์เกรียงไกร (เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ บ้านหนองบัวรอง)
- ศาลเจ้าพ่อขุนด่าน (เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่)
- ศาลเจ้าพ่อขุนศรี (เทศบาลตำบลหนองบัวโคก)
- ศาลเจ้าพ่อหานคำ (อบต.ละหาน)
- ศาลข้าหลวงใหญ่พญาบรมอนุวงศ์ชัยชนะ (อบต.ส้มป่อย)
- รอยพระพุทธบาทจำลอง (วัดปทุมชาติ วัดแห่งแรกสร้างขึ้นพร้อมกับเมืองสี่มุม เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่)
- พระธาตุเจย์ดีศิริมหามงคล หรือ พระธาตุจัตุรัส (วัดศิริพงษาวาส เทศบาลตำบลจัตุรัส)
- ห้องสมุดประชาชน "เฉลิมราชกุมารี" อำเภอจัตุรัส
สนามกีฬาเฉลิมพระเกียรติ เทศบาลตำบลจัตุรัส (สนามกีฬากลางอำเภอจัตุรัส)
- อาคารศูนย์กีฬาเยาวชนเฉลิมพระเกียรติ
- สนามฟุตบอล
- สนามฟุตซอล
- สนามเทนนิส
- สนามวอลเลย์บอล
- สนามบาสเก็ตบอล
- สนามเซปักตะกร้อ
- สนามเปตอง
สวนสาธารณะ
- สวนเฉลิมพระเกียรติ ๘๐ พรรษา (เทศบาลตำบลจัตุรัส)
- สวนสาธารณะบึงหนองบัวใหญ่ (เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่)
- สวนสาธารณะตำบลกุดน้ำใส (องค์การบริหารส่วนตำบลกุดน้ำใส)
ทรัพยากรธรรมชาติ แหล่งน้ำในอำเภอจัตุรัสที่สำคัญคือ มีลำน้ำตามธรรมชาติที่ไหลผ่าน 2 สาย คือ แม่น้ำชี ไหลผ่านมาทางอำเภอหนองบัวระเหว ผ่านตำบลส้มป่อย ตำบลหนองบัวบาน และตำบลละหาน ไหลผ่านไปทางอำเภอเมือง ลำคันฉู ไหลผ่านจากอำเภอบำเหน็จณรงค์ ผ่านตำบลบ้านขาม ตำบลหนองโดน ตำบลกุดน้ำใส และตำบลบ้านกอก ซึ่งลำน้ำทั้งสองสายจะมีน้ำไหลเฉพาะฤดูฝนเท่านั้น แหล่งน้ำขนาดใหญ่ตามธรรมชาติ ได้แก่
- บึงหนองบัวใหญ่ ตั้งอยู่ที่ในพื้นที่ตำบลหนองบัวใหญ่ มีพื้นที่ติดต่อกับบ้านหนองบัวใหญ่ บ้านหนองบัวรอง และบ้านจานทุ่ง ตำบลหนองบัวใหญ่ บึงหนองบัวใหญ่ มีเนื้อที่ประมาณ 800 ไร่ ปัจจุบันเทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ ได้มีการพัฒนาให้เป็นสวนสาธารณะ และเป็นแหล่งท่องเที่ยว พักผ่อนหย่อนใจ
- บึงละหาน ตั้งอยู่ที่ในพื้นที่ตำบลละหาน มีพื้นที่ติดต่อกับตำบลหนองบัวใหญ่ ตำบลหนองบัวบาน ตำบลลุ่มลำชี บึงละหานมีเนื้อที่ขนาดใหญ่เป็นอันดับ 3 ของประเทศไทย มีเนื้อที่ประมาณ 18,181 ไร่ เป็นแหล่งน้ำจืดที่สำคัญในการอุปโภคบริโภค และเป็นแหล่งประมงน้ำจืดขนาดใหญ่ของอำเภอจัตุรัส ปัจจุบันได้มีการพัฒนาให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่งของจังหวัดชัยภูมิ
สถานที่ท่องเที่ยว
- บึงละหาน เป็นแหล่งน้ำธรรมชาติที่หล่อเลี้ยงสรรพชีวิตมากมาย เป็นแหล่งน้ำแห่งวัฒนธรรมความเชื่อ ตำนานเล่าขาน บึงละหานมีเนื้อที่ ขนาดใหญ่เป็นอันดับ 3 ของประเทศไทยมีเนื้อที่ 18,181 ไร่ บึงละหานเป็นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติอันอุดมสมบูรณ์และยังมีระบบนิเวศที่ดีควรค่าแก่การศึกษาและอนุรักษ์ ปัจจุบันบึงละหานได้รับการประกาศเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำระดับชาติ ตามมติของคณะรัฐมนตรี พุทธศักราช 2543 ครอลคลุมพื่นที่ 4 ตำบลในอำเภอ จัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ ได้แก่ ตำบลละหาน ตำบลหนองบัวใหญ่ ตำบลหนองบัวบาน ตำบลลุ่มลำชี
- พระธาตุเจดีย์ศิริมหามงคล (พระธาตุจัตุรัส) ตั้งอยู่ที่ วัดศิริพงษาวาส ตำบลบ้านกอก อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ มีอุโบสถเป็นรูปเจดีย์ ยอดพระธาตุเจดีย์บรรจุพระธาตุ สร้างเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๔ ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา
ตัวอำเภอ
บริเวณตัวอำเภอจัตุรัสอยู่ในเขตการบริหารของเทศบาลตำบล 2 แห่ง คือ
- เทศบาลตำบลจัตุรัส ชุมชนบ้านกอก ย่านเศรษฐกิจหลัก เป็นที่ตั้งของศูนย์ราชการอำเภอจัตุรัส และสถานที่สำคัญได้แก่ ที่ว่าการอำเภอ สถานีตำรวจภูธร สำนักงานที่ดินจังหวัด สำนักงานสาธารณุขอำเภอ สำนักงานเกษตรอำเภอ สำนักงานประมงอำเภอ สำนักงานการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค สำนักงานสรรพสามิตพื้นที่ชัยภูมิ ห้องสมุดประชาชน"เฉลิมราชกุมารี" ศาลเจ้าพ่อหลวงบรรเทา (ศาลหลักเมืองจัตุรัส) พระธาตุเจย์ดีศิริมหามงคล (พระธาตุจัตุรัส วัดศิริพงษาวาส) สนามกีฬาเฉลิมพระเกียรติ สถานีรถไฟจัตุรัส ห้างสรรพสินค้าเทสโก้โลตัส ตลาดสดเทศบาลตำบลจัตุรัส เป็นต้น
- เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ ชุมชนเมืองสี่มุมเก่า ย่านเศรษฐกิจรอง เป็นที่ตั้งของหน่วยงานราชการบางส่วนของอำเภอจัตุรัส และสถานที่สำคัญได้แก่ โรงพยาบาลจัตุรัส สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาชัยภูมิ เขต 3 สำนักงานปศุสัตว์อำเภอ สำนักงานการประปาส่วนภูมิภาค ศาลเจ้าพ่อพระยานรินทร์สงคราม (เจ้าเมืองสี่มุม) วัดปทุมชาติ (วัดแห่งแรกสร้างขึ้นพร้อมกับเมืองสี่มุม) ตลาดสดเทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ เป็นต้น
ชาวอำเภอจัตุรัสที่มีชื่อเสียง
- พิมพา พรศิริ นักร้อง หมอลำ
- การะเกด (นักร้อง) หรือ การะเกด อาร์สยาม นักร้อง หมอลำ
อ้างอิง
- https://district.cdd.go.th/chatturat/about-us/ประวัติความเป็นมา/
- http://www.oic.go.th/FILEWEB/CABINFOCENTER31/DRAWER011/GENERAL/DATA0000/00000004.PDF
แหล่งข้อมูลอื่น
- เว็บไซต์องค์การบริหารส่วนตำบลละหาน 2011-09-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน