อำเภอบำเหน็จณรงค์

อำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดชัยภูมิที่มีความเจริญรองจากอำเภอจัตุรัส ได้รับการยกฐานะเป็นอำเภอ เมื่อปี พ.ศ. 2499 โดยแยกออกจากอำเภอจัตุรัส

อำเภอบำเหน็จณรงค์
อำเภอ
คำขวัญ:  พระฤทธิฤๅชัย น้ำใสบึงชวน กวนหมี่นุ่มเหนียว เที่ยวลำคันฉู ดูเหมืองแร่โพแทช ไว้พระหลวงพ่อโต คนโก้เมืองบำเหน็จ
พิกัดภูมิศาสตร์: 15°30′0″N 101°41′12″E / 15.50000°N 101.68667°E / 15.50000; 101.68667
อักษรไทย	อำเภอบำเหน็จณรงค์
อักษรโรมัน	Amphoe Bamnet Narong
จังหวัด	ชัยภูมิ
พื้นที่
• ทั้งหมด	560.3 ตร.กม. (216.3 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	52,594 คน
• ความหนาแน่น	93.87 คน/ตร.กม. (243.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	36160
รหัสภูมิศาสตร์	3607
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบำเหน็จณรงค์ หมู่ที่ 2 ตำบลบ้านชวน อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ 36160
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

ตามหลักฐานพงศาวดารกรุงเทพมหานคร และจดหมายเหตุบางตอนได้บันทึกไว้ได้ความว่า ในสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชการที่ 2 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ อำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็นเพียงด่านๆหนึ่ง เรียกว่า ด่านชวน มีขุนพลเป็นนายด่านรักษาการอยู่ ต่อมาในสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ทรงเห็นว่าด่านชวน เป็นด่านที่สำคัญในการที่จะต่อต้านหัวเมืองด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือที่จะคิดการกบฏ จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้ขุนพลเมืองกุขันธ์ (หรือเมืองขุขันธ์ ซึ่งในขณะนั้นทางการเขียนตามเสียงพูดภาษาเขมรของชาวเมืองขุขันธ์ยุคนั้นว่า กุขันธ์ เพื้ยนมาจากคำภาษาเขมรโบราณท้องถิ่นเมืองขุขันธ์ คือ គោកខណ្ឌ / គោកខាន់ / គោកខា័ន្ធ )มาเป็นนายด่าน

เมื่อปี พ.ศ. 2369 เจ้าอนุวงศ์เมืองเวียงจันทน์คิดการกบฏยกกองทัพมาตีหัวเมืองทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือถึงเมืองนครราชสีมา ขุนพลด่านชวนจึงได้ยกทัพไปต่อสู้กับข้าศึก ที่เมืองนครราชสีมา จนกองทัพของเจ้าอนุวงศ์เมืองเวียงจันทน์ แตกพ่ายไป ผลจากวีรกรรมของขุนพลด่านชวนในครั้งนั้น พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานบำเหน็จความชอบ ให้ขุนพลนายด่านชวนเป็น พระฤทธิฤๅชัย และยกฐานะด่านชวนขึ้นเป็นเมือง ชื่อว่า เมืองบำเหน็จณรงค์ ในปีกุน เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2369 ขึ้นตรงต่อเมืองนครราชสีมา

พระฤทธิฤๅชัย ได้ปกครองประชาชนด้วยความร่มเย็นเป็นสุข ได้ทำนุบำรุงบ้านเมืองให้เจริญรุ่งเรืองขึ้น สร้างจวนที่ทำการขึ้นที่ตำบลบ้านชวน ปิดกั้นคูบึงชวนไว้ใช้สำหรับบริโภค ใช้สอย และใช้ในการเกษตรกรรม ในด้านการศาสนาได้ร่วมกับประชาชนสร้างวัดขึ้นที่บ้านปะโค ตำบลบ้านชวน ซึ่งยังปรากฏเป็นหลักฐานอยู่ตราบเท่าทุกวันนี้ เมืองบำเหน็จณรงค์ ไปกครองในฐานะเป็นเมือง และมีเจ้าเมืองปกครองต่อเนื่องกันมาอีกสองท่าน จนถึง พ.ศ. 2440

พ.ศ. 2440 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้ทรงปรับปรุงการบริหารราชการแผ่นดินให้เหมาะสมกับกาลสมัยโปรดเกล้าให้ยุบเมืองบำเหน็จณรงค์ ตั้งเป็นอำเภอบำเหน็จณรงค์ และแต่งตั้ง พันสิทธิ์ ( หลวงมหานพฤการ ) เป็นนายอำเภอคนแรก ขึ้นตรงต่อเมืองชัยภูมิ

พ.ศ. 2446 ทางราชการได้ยุบอำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็นตำบล เรียกว่า ตำบลบ้านชวน ขึ้นอยู่ในการปกครองของอำเภอจัตุรัส ต่อมาในปี พ.ศ. 2448 ได้ยกฐานะตั้งเป็นกิ่งอำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอจัตุรัส และได้ยกฐานะเป็นอำเภอบำเหน็จณรงค์ เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2499

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบำเหน็จณรงค์ ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอซับใหญ่
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอจัตุรัส
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอด่านขุนทดและอำเภอเทพารักษ์ (จังหวัดนครราชสีมา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเทพสถิต

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบำเหน็จณรงค์แบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 ตำบล 95 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

บ้านชวน

(Ban Chuan)

17 หมู่บ้าน

5.

โคกเริงรมย์

(Khok Roeng Rom)

12 หมู่บ้าน

2.

บ้านเพชร

(Ban Phet)

23 หมู่บ้าน

6.

เกาะมะนาว

(Ko Manao)

8 หมู่บ้าน

3.

บ้านตาล

(Ban Tan)

12 หมู่บ้าน

7.

โคกเพชรพัฒนา

(Khok Phet Phatthana)

11 หมู่บ้าน

4.

หัวทะเล

(Hua Thale)

12 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบำเหน็จณรงค์ประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบ้านเพชร ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านเพชร
• เทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านชวน
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านชวน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านชวน (นอกเขตเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านเพชร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเพชร (นอกเขตเทศบาลตำบลบ้านเพชร)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านตาล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านตาลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหัวทะเล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวทะเลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกเริงรมย์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกเริงรมย์ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะมะนาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกาะมะนาวทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกเพชรพัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกเพชรพัฒนาทั้งตำบล

การศึกษา

สถานศึกษาภาครัฐ

ระดับอนุบาล

ระดับประถมศึกษา (สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาชัยภูมิ เขต 3) จำนวน 37 โรงเรียน

ชื่อโรงเรียน	ที่ตั้งโรงเรียน	ตำบล
บ้านเกาะมะนาว	หมู่ 1 บ้านเกาะมะนาว	เกาะมะนาว
จอมแก้ววิทยา	หมู่ 7 บ้านเกาะแก้วศรีสุข	เกาะมะนาว
โคกเพชรวิทยาคาร	หมู่ 1 บ้านโคกเพชร	โคกเพชรพัฒนา
โคกสำราญราษฎร์อำนวย	หมู่ 6 บ้านโคกตาเมา	โคกเพชรพัฒนา
บ้านโคกคึม(สง่าประชาสรรค์)	หมู่ 3 บ้านโคกคึม	โคกเพชรพัฒนา
บ้านซับยาง	หมู่ 4 บ้านคลองบงพัฒนา	โคกเพชรพัฒนา
บ้านหนองตะครอง	หมู่ 7 บ้านหนองตะครอง	โคกเพชรพัฒนา
ปากจาบวิทยา	หมู่ 9 บ้านปากจาบ	โคกเพชรพัฒนา
บ้านโคกสะอาด	หมู่ 8 บ้านโคกสะอาด	โคกเริงรมย์
โคกหินตั้งศึกษาศิลป์	หมู่ 6 บ้านโคกหินตั้ง	โคกเริงรมย์
บ้านโปร่งมีชัย	หมู่ 7 บ้านโปร่งมีชัย	โคกเริงรมย์
บ้านกุดตาลาด	หมู่ 2 บ้านกุดตาลาด	โคกเริงรมย์
โคกเริงรมย์ศิลปาคาร	หมู่ 1 บ้านโคกเริงรมย์	โคกเริงรมย์
บ้านปะโคตะกอ(ประชาสามัคคี)	หมู่ 3 บ้านบ้านปะโค	บ้านชวน
บ้านหนองตะไก้	หมู่ 8 บ้านหนองตะไก้	บ้านชวน
ชุมชนชวนวิทยา	หมู่ 15 บ้านหนองโสน	บ้านชวน
บ้านเสลาประชารัฐ	หมู่ 6 บ้านเสลา	บ้านชวน
หินตั้งพิทยากร	หมู่ 4 บ้านหินตั้ง	บ้านชวน
บ้านห้วยทราย	หมู่ 13 บ้านทรายทอง	บ้านชวน
บ้านหัวทะเล(ผ่องประชาสรรค์)	หมู่ 1 บ้านหัวบึง	บ้านตาล
บ้านตาล	หมู่ 4 บ้านตาล	บ้านตาล
วังกะอาม	หมู่ 5 บ้านวังกะอาม	บ้านตาล
บ้านหนองอีหล่อ	หมู่ 10 บ้านหนองคร้อ	บ้านตาล
บ้านโคกสว่าง(คุรุประชานุกูล)	หมู่ 4 บ้านโคกสว่าง	บ้านเพชร
บ้านกลอยสามัคคี	หมู่ 5 บ้านกลอยสามัคคิ	บ้านเพชร
หนองกกสามัคคี	หมู่ 8 บ้านหนองกก	บ้านเพชร
ชุมชนบ้านเพชร(วันครู 2500)	หมู่ 1 บ้านเพชร	บ้านเพชร
ชุมชนบ้านหนองแวง(คุรุราษฎร์อุปถัมภ์)	หมู่ 20 บ้านหนองแวงศรีพัฒนา	บ้านเพชร
บ้านหนองผักแว่น	หมู่ 21 บ้านหนองผักแว่น	บ้านเพชร
บ้านทองคำพิงวิทยา	หมู่ 6 บ้านทองคำพิง	บ้านเพชร
บ้านโคกแฝกดอนทะยิง	หมู่ 9 บ้านดอนทะยิง	บ้านเพชร
หัวสระวิทยา	หมู่ 10 บ้านหัวสะพาน	หัวทะเล
เขาดินพิทยารักษ์	หมู่ 5 บ้านเขาดิน	หัวทะเล
บ้านกุ่ม(คุรุประชาสามัคคี)	หมู่ 3 บ้านกุ่ม	หัวทะเล
บ้านหนองดง	หมู่ 7 บ้านหนองดง	หัวทะเล
หนองประดู่วิทยา	หมู่ 4 บ้านหนองประดู่	หัวทะเล
บ้านโคกแสว	หมู่ 6 บ้านโคกแสว	หัวทะเล

ระดับมัธยมศึกษา

• โรงเรียนบำเหน็จณรงค์วิทยาคม (โรงเรียนประจำอำเภอ สังกัด อบจ. ชัยภูมิ)
• โรงเรียนเพชรพิทยาสรรค์ (สังกัด สพม. 30 ชัยภูมิ)
• โรงเรียนบางอำพันธ์วิทยาคม (สังกัด สพม. 30 ชัยภูมิ)
• โรงเรียนเริงรมย์วิทยาคม (สังกัด สพม. 30 ชัยภูมิ)

ระดับอนุปริญญา

• วิทยาลัยการอาชีพบำเหน็จณรงค์

ระดับปริญญา

• มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดชัยภูมิ เปิดทำการสอนในระดับปริญญาตรีและปริญญาโท [website]

สถานศึกษาภาคเอกชน

• โรงเรียนมะนะศึกษา
• โรงเรียนอนุบาลนงเยาว์
• โรงเรียนอนุบาลปรียาภัทร

หน่วยงานที่สำคัญ

1. ที่ว่าการอำเภอบำเหน็จณรงค์
2. โรงพยาบาลบำเหน็จณรงค์
3. สถานีตำรวจภูธรบำเหน็จณรงค์
4. สถานีตำรวจภูธรหัวทะเล
5. การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค อำเภอบำเหน็จณรงค์
6. สถานีไฟฟ้าแรงสูง บำเหน็จณรงค์
7. การศึกษานอกโรงเรียน อำเภอบำเหน็จณรงค์
8. สำนักงานที่ดินจังหวัดชัยภูมิ สาขาบำเหน็จณรงค์
9. สำนักงานสาธารณสุข อำเภอบำเหน็จณรงค์ มีหน่วยงานในสังกัด อีก 11 แห่ง คือ
   1. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)บ้านชวน ตำบลบ้านชวน
   2. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)หนองสองห้อง ตำบลบ้านชวน
   3. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)ตำบลบ้านตาล ตำบลบ้านตาล
   4. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)บ้านกุดแคน ตำบลบ้านตาล
   5. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)หนองอีหล่อ ตำบลบ้านตาล
   6. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)ตำบลหัวทะเล ตำบลหัวทะเล
   7. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)บ้านเขาดิน ตำบลหัวทะเล
   8. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)ตำบลโคกเริงรมย์ ตำบลโคกเริงรมย์
   9. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)จอมแก้ว ตำบลเกาะมะนาว
   10. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)บ้านโคกเพชร ตำบลโคกเพชรพัฒนา
   11. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)บ้านปากจาบ ตำบลโคกเพชรพัฒนา
10. สำนักงานขนส่งจังหวัดชัยภูมิ สาขาอำเภอบำเหน็จณรงค์
11. สำนักงานเกษตรอำเภอบำเหน็จณรงค์
12. สำนักงานเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์
13. สำนักงานเทศบาลตำบลบ้านเพชร
14. ที่ทำการไปรษณีย์บำเหน็จณรงค์
15. สถานีรถไฟบำเหน็จณรงค์

สถานที่สำคัญ

1. ศาลเจ้าพ่อพระฤทธิฤๅชัย (พื้นที่ตำบลบ้านชวน ) (เจ้าเมืองบำเหน็จณรงค์คนแรก ตรงข้ามสถานีตำรวจภูธรบำเหน็จณรงค์)
2. วัดบูรณ์ปะโค (พื้นที่ตำบลบ้านชวน)(ในเขตเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์)
3. อ่างเก็บน้ำลำคันฉู (บ้านโคกพงาด ตำบลโคกเพชรพัฒนา)
4. อ่างเก็บน้ำห้วยทราย (บ้านทรายทอง ตำบลบ้านชวน)
5. สวนสาธารณะบึงชวน (ตำบลบ้านชวน ในเขตเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์)
6. เหมืองแร่โปแตชอาเซียน (ตำบลบ้านตาล)
7. โรงงานผลิตไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ (ตำบลหัวทะเล)
8. บึงบางอำพันธ์ (ตำบลบ้านตาล)
9. บึงทะเลสีดอ (ตำบลหัวทะเล)
10. คลองสวยน้ำใส ห้วยสีมุม (บ้านหัวสระ ตำบลหัวทะเล)
11. สะพานร่วมใจ (บ้านโคกพงาด ตำบลโคกเพชรพัฒนา)
12. บริษัทสยามควอลลิตี้สตาร์ช (ตำบลโคกเริงรมย์)
13. โรงงานน้ำตาลระยอง ชัยภูมิ (ตำบลหัวทะเล)

การคมนาคม

1. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 205 (ถนนสุรนารายณ์) บ้านหมี่-นครราชสีมา
2. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2069 คำปิง-ซับใหญ่
3. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2217 ด่านขุนทด-บำเหน็จณรงค์
4. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2179 (ถนนโกสีย์) บำเหน็จณรงค์-จัตุรัส
5. ทางรถไฟสายแก่งคอย-บัวใหญ่