อำเภอท่าหลวง

อำเภอท่าหลวง ตั้งทางทิศตะวันออกของจังหวัดลพบุรี

อำเภอท่าหลวง
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Tha Luang
คำขวัญ:  ท่าหลวงนามกระเดื่อง แหล่งท่องเที่ยวน้ำตกวังก้านเหลือง ลือเลื่องป่าจำปีสินธร นครโบราณซับจำปา
พิกัดภูมิศาสตร์: 15°4′6″N 101°6′25″E / 15.06833°N 101.10694°E / 15.06833; 101.10694
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ลพบุรี
พื้นที่
• ทั้งหมด	538.9 ตร.กม. (208.1 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	29,670 คน
• ความหนาแน่น	55.06 คน/ตร.กม. (142.6 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	15230
รหัสภูมิศาสตร์	1607
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอท่าหลวง หมู่ที่ 4 ถนนชัยบาดาล-ด่านขุนทด ตำบลท่าหลวง อำเภอท่าหลวง จังหวัดลพบุรี 15230
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอท่าหลวงตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอชัยบาดาล
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอชัยบาดาล อำเภอลำสนธิ และอำเภอมวกเหล็ก (จังหวัดสระบุรี)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอมวกเหล็ก (จังหวัดสระบุรี) และอำเภอพัฒนานิคม
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอพัฒนานิคมและอำเภอชัยบาดาล

ประวัติศาสตร์

สำหรับที่มาของชื่ออำเภอคาดว่าเกิดจาก เมื่อหลายสิบปีก่อน บริเวณฝั่งตะวันออกของแม่น้ำป่าสัก ซึ่งเป็นป่าสงวนแห่งชาติ ป่าไม้หนาทึบ มีสัตว์ป่าอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก ผู้คนจากฝั่งตะวันตกของแม่น้ำป่าสักจะข้ามมาล่าสัตว์และตัดฟืนเป็นประจำ และโดยที่บริเวณป่าทึบเป็นเขตป่าสงวน ชาวบ้านจึงมักเรียกว่า "ป่าหลวง" หมายถึงเป็นป่าของหลวงที่สงวนไว้ ประกอบกับชาวบ้านที่ข้ามมาจากฝั่งตะวันตกของแม่น้ำป่าสักต้องอาศัยเรือแพข้ามมา บริเวณที่ชาวบ้านใช้เรือแพข้ามมาเป็นประจำจึงกลายเป็นท่าข้ามเรือของชาวบ้านไปในที่สุด ซึ่งเป็นที่ตั้งของหมู่บ้านในปัจจุบัน จึงเรียกสถานที่นี้ว่า "ท่าหลวง"

ต่อมาเมื่อวันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2521 ได้ตั้งเป็นกิ่งอำเภอขึ้นที่บ้านท่าหลวง หมู่ที่ 4 ตำบลท่าหลวง โดยเกิดจากการรวมตัวของ 4 ตำบลคือ ต.ท่าหลวง ต.ซับจำปา ต.หนองผักแว่น และ ต.แก่งผักกูด และได้มีพระราชกฤษฎีกายกฐานะ กิ่งอำเภอท่าหลวง ขึ้นเป็น อำเภอท่าหลวง ตั้งแต่วันที่ 26 พฤษภาคม พ.ศ. 2532 โดยแยก 6 ตำบลออกจากอำเภอชัยบาดาล เนื่องจากพื้นที่ของอำเภอชัยบาดาลเดิมนั้นกว้างขวางมาก ทำให้ทางราชการดูแลได้ไม่ทั่วถึง

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอท่าหลวงแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 6 ตำบล 45 หมู่บ้าน ได้แก่

1.	ท่าหลวง		(Tha Luang)		9 หมู่บ้าน
2.	แก่งผักกูด		(Kaeng Phak Kut)		8 หมู่บ้าน
3.	ซับจำปา		(Sap Champa)		7 หมู่บ้าน
4.	หนองผักแว่น		(Nong Phak Waen)		8 หมู่บ้าน
5.	ทะเลวังวัด		(Thale Wang Wat)		5 หมู่บ้าน
6.	หัวลำ		(Hua Lam)		8 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอท่าหลวงประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 6 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบ้านท่าหลวง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลท่าหลวง
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าหลวง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าหลวง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลบ้านท่าหลวง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลแก่งผักกูด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแก่งผักกูดและตำบลทะเลวังวัดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลซับจำปา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลซับจำปาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองผักแว่น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองผักแว่นทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหัวลำ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวลำทั้งตำบล

เศรษฐกิจ

อาชีพหลัก

ประชาชนนิยมทำการเกษตรกรรม โดยมีพื้นที่ทำการเกษตรประมาณ 154,368 ไร่หรือประมาณร้อยละ  65 ของพื้นที่ทั้งหมด

• พืชเศรษฐกิจ : อ้อย มันสำปะหลัง ใบยาสูบ ข้าวโพด พริก ถั่วเหลือง เป็นต้น

• สัตว์เศรษฐกิจ : ไก่ เป็ด โค สุกร การประมง เป็นต้น

อาชีพเสริมอื่นๆ

ได้แก่ ค้าขาย รับจ้าง รับข้าราชการในท้องถิ่น เป็นต้น

ธนาคาร

1. ธนาคารไทยพาณิชย์ ตั้งอยู่ที่ 281 หมู่ 4 ต.ท่าหลวง อ.ท่าหลวง
2. ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์ (ธกส.) ตั้งอยู่ที่ หมู่ 4 ต.ท่าหลวง อ.ท่าหลวง

ห้างสรรพสินค้า ร้านสะดวกซื้อและตลาด

1. ห้างเอกภาพซูเปอร์ สาขา ท่าหลวง ตั้งอยู่ที่ 394 หมู่ 9 ต.ท่าหลวง อ.ท่าหลวง
2. เซเว่นอีเลฟเว่น สาขา ท่าหลวง ตั้งอยู่ที่ 116 หมู่ 9 ต.ท่าหลวง อ.ท่าหลวง
3. ตลาดสดผดุงกลิ่น ตั้งอยู่ที่ หมู่ 9 ต.ท่าหลวง อ.ท่าหลวง

โรงงานอุตสาหกรรม

1. โรงงานน้ำตาล ทีเอ็นฯ ตั้งอยู่ที่ หมู่ 2 ต.แก่งผักกูด อ.ท่าหลวง
2. โรงงานกระดาษ วัง เอ็น ที ตั้งอยู่ที่ หมู่ 2 ต.แก่งผักกูด อ.ท่าหลวง

ปั้มน้ำมัน

1. ปั้มน้ำมัน PT สาขา ท่าหลวง 1 ตั้งอยู่ที่ บ.บ่อคู่ ต.ท่าหลวง อ.ท่าหลวง
2. ปั้มน้ำมัน PT สาขา ท่าหลวง 2 ตั้งอยู่ที่ ต.ท่าหลวง อ.ท่าหลวง
3. สถานีบริการน้ำมันห้างหุ้นส่วนจำกัดมิตรเกื้อกูลออยส์ ตั้งอยู่ที่ ต.ท่าหลวง อ.ท่าหลวง

สังคม

โรงเรียน

• ต.ท่าหลวง : โรงเรียนอนุบาลท่าหลวง ,โรงเรียนนารายณ์วิทยาท่าหลวง ,ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเทศบาลตำบลบ้านท่าหลวง ,โรงเรียนบ้านท่าหลวง ,โรงเรียนบ้านบ่อคู่ ,โรงเรียนบ้านท่าตะโก, วิทยาลัยเทคโนโลยีและการบริหารจัดการอุตสาหกรรมอ้อยและน้ำตาลทราย
• ต.แก่งผักกูด : โรงเรียนบ้านท่ากรวด ,โรงเรียนบ้านเนินทอง
• ต.ทะเลวังวัด : โรงเรียนบ้านทะเลวังวัด
• ต.หนองผักแว่น : โรงเรียนบ้านหนองหัวช้าง ,โรงเรียนบ้านหนองประดู่ ,โรงเรียนบ้านหนองน้ำใส
• ต.หัวลำ : โรงเรียนทรัพย์ราษฎร์บำรุง ,โรงเรียนบ้านหัวลำ
• ต.ซับจำปา : โรงเรียนบ้านโป่งสวองคีรีวรรณ์ ,โรงเรียนบ้านซับจำปา ,โรงเรียนบ้านคลองกุ่ม ,โรงเรียนบ้านทุ่งดินแดง ,โรงเรียนบ้านทรัพย์เจริญ ,โรงเรียนท่าหลวงวิทยาคม

โรงพยาบาล และสถานีอนามัย

• โรงพยาบาลท่าหลวง ต.ท่าหลวง
• สถานีอนามัยหนองผักแว่น ต.หนองผักแว่น
• โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ต.แก่งผักกูด
• โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ต.ทะเลวังวัด
• โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ต.ซับจำปา
• โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ต.หัวลำ

สถานีตำรวจ

มีสถานีตำรวจภูธรประจำอ.ท่าหลวง ตั้งอยู่ที่ริมทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2256 ต.ท่าหลวง อ.ท่าหลวง และมีป้อมตำรวจชุมชนกระจายอยู่ตามสี่แยกขนาดใหญ่ต่างๆ

วัด

• ต.ท่าหลวง : วัดท่าหลวง วัดพุพะเนียง วัดลพบุรีวราราม วัดศรีสง่าเจริญพร วัดใหม่เทพมงคล(บ่อคู่) วัดสะพานน้ำโจน
• ต.แก่งผักกูด : วัดสุทธาวาส(ท่ากรวด) วัดศิริธรรมโสภณ วัดปีกธรรม วัดเนินทองวราราม
• ต.หนองผักแว่น : วัดหนองผักแว่น วัดหนองหัวช้าง วัดใหม่หนองขาม วัดหนองน้ำใส วัดหนองกระสังข์ วัดลำพญาไม้
• ต.หัวลำ : วัดซับยางราษฎร์บำรุง วัดใหม่ซับราษฎร์บำรุง วัดซับน้อยสามัคคี
• ต.ซับจำปา : วัดซับเจริญ วัดซับลำใย วัดซับจำปา วัดโป่งสวองคีรีวรรณ์
• ต.ทะเลวังวัด : วัดทะเลวังวัด

ถนน

มีทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2256 และ หมายเลข 2089 ตัดผ่านเป็นเส้นทางหลักในการเดินทางเข้าออกตัวอำเภอ

แหล่งน้ำสำคัญ

ได้แก่ แม่น้ำป่าสัก เขื่อนป่าสัก คลองพญาไม้ คลองกุ่ม ทะเลวัด เป็นต้น

แหล่งท่องเที่ยว

น้ำตกวังก้านเหลือง

เป็นน้ำตกแห่งหนึ่งของจังหวัดลพบุรีที่มีความแตกต่างจากน้ำตกทั่วไปอย่างมาก เพราะน้ำตกโดยทั่วไปต้นน้ำจะอยู่บนภูเขาสูง แต่ของที่นี่กลับมีตาน้ำขนาดใหญ่ผุดขึ้นมาจากพื้นดิน ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันออก ห่างจากบริเวณน้ำตกประมาณ 1.5 กิโลเมตร โดยธารน้ำตกจะไหลคดเคี้ยวลัดเลาะมาตามทางที่ลาด เป็นระยะทางประมาณ 1 กิโลเมตร แล้วก็จะมารวมตัวกันที่อ่างน้ำนามว่า 'วังหว้าง' ซึ่งมีสันหินปูนขวางกั้นอยู่

จากนั้นสายน้ำที่เอ่อมาจากต้นน้ำก็จะไหลลงไปปะทะกับหินผา ทำให้เกิดเป็นน้ำตกกว้างกว่า 20 เมตร ลดหลั่นกันไปเป็นชั้นๆ นับได้ไม่ต่ำกว่า 10 ชั้น เกิดเป็นภาพสวยงามตระการตา โดยน้ำจะไหลเป็นทางยาวกว่า 3 กิโลเมตรแล้วไปบรรจบกันที่แม่น้ำป่าสัก นอกจากนี้บริเวณรอบๆ ก็มีความร่มรื่นจากต้นไม้น้อยใหญ่ที่ขึ้นปกคลุม และยังพบหินงอก หินย้อย เกิดขึ้นหลายแห่ง ซึ่งหินบริเวณน้ำตกจะมีลักษณะพิเศษคือไม่ลื่น สามารถเดินผ่านไปมาได้สะดวก และอีกความน่าสนใจของน้ำตกแห่งนี้คือมีน้ำไหลแรงตลอดทั้งปี

นอกจากนี้ภายในน้ำตกยังมีสะพานแขวนทอดยาวผ่านน้ำตก เป็นสะพานแขวนที่ยาวที่สุดในจังหวัดลพบุรี ด้วยความยาวถึง 66 เมตร สำหรับใช้เป็นทางเดินข้ามน้ำตกระหว่างฝั่งอำเภอชัยบาดาลกับอำเภอท่าหลวง สะพานแขวนเป็นอีกหนึ่งสถานที่ถ่ายภาพที่สวยงามและเป็นที่นิยมในการแวะเที่ยวของน้ำตกวังก้านเหลือง และภายในน้ำตกยังมีร้านค้า ร้านอาหารต่างๆอีกมากมายที่พร้อมให้บริการนักท่องเที่ยวอยู่ด้วย

เมืองโบราณซับจำปา

เมืองโบราณซับจำปา เป็นเมืองโบราณยุคทวารวดี ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของป่าจำปีสิรินธร จากร่องรอยคูน้ำคันดินและหลักฐานโบราณวัตถุที่พบทั่วไป ในแถบอำเภอท่าหลวง จังหวัดลพบุรี ถือว่าเป็นอาณาจักรที่ยิ่งใหญ่อีกแห่งของยุคทวารวดี และสิ่งที่อยู่คู่กับเมืองโบราณ คือ ป่าจำปีสิรินธร  จำปีสายพันธุ์ใหม่ของโลกที่พบเฉพาะในพื้นที่นี้เท่านั้น

  ลักษณะรูปร่างเมืองโบราณซับจำปา เป็นมีคูน้ำกว้างลึก และมีคันดินกำแพงสูงล้อมรอบเมือง ผังเมืองเป็นรูป "วงกลมรีคล้ายรูปหัวใจ" เมืองชนิดไม่มีรูปแบบหรือเป็นรูปอิสระ วัดขนาดความกว้างจากทิศเหนือไปทิศใต้ 834 เมตร จากทิศตะวันออกไปทิศตะวันตกประมาณ 704 เมตร เมืองนี้มีกำแพงดินสูง 2 ชั้น มีคูเมืองลึก ตรงกลางกำแพงเป็นดินอัดแน่นสูงประมาณ 10 เมตร จากพื้นคูเมือง คูเมืองกว้างประมาณ 16 เมตร ภายในเมืองมีเนินดิน 3 เนินมีเศษอิฐซึ่งเข้าใจว่าเป็นซากโบราณสถาน นอกเมืองมีสระน้ำ 1 สระ

สิ่งที่พบเป็นหลักฐานของมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์อายุกว่า 3,000 ปี ได้แก่ กำไลหิน แกนกำไลทำด้วยหินมาร์ล เศษภาชนะดินเผา และของยุคสมัยทวารวดีได้แก่ ชิ้นส่วนพระพุทธรูป ประติมากรรมรูปกวางหมอบ ชิ้นส่วนธรรมจักร ตุ๊กตาดินเผา เครื่องมือเครื่องใช้ เครื่องประดับที่เป็นโลหะสัมฤทธิ์ จารึก 5 ชิ้น เส้นทางเข้าสู่เมืองซับจำปา ฯลฯ

ป่าจำปีสิรินธร

ป่าจำปีสิรินธร อยู่ในความดูแลโดยกรมป่าไม้และจัดให้ ป่าจำปีสิรินธร แห่งนี้เป็นแหล่งศึกษาธรรมชาติ โดยสร้างทางเดินแบบ คอนกรีตยกพื้น ความยาวกว่า 1,200 เมตร ตลอดทางเดินจะพบกับต้น จำปีขนาดใหญ่ จะมีจุดต่างๆ ประมาณ 12 จุด ที่จะให้ความรู้ควบคู่กันไป

จำปีสิรินธร (ชื่อวิทยาศาสตร์: Magnolia sirindhorniae Noot & Chalermglin) เป็นพรรณไม้จำปี ที่มีอยู่แห่งเดียวในโลกพบได้ที่ป่าพุชุมชน ต.ซับจำปา อ.ท่าหลวง จ.ลพบุรี ค้นพบโดย ดร.ปิยะ เฉลิมกลิ่น นักวิชาการ 10 สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย ลักษณะเด่นของ จำปีสิรินธร คือเป็นพืชเฉพาะถิ่นของไทย (Endemic to Thailand) คือมีขึ้นอยู่เฉพาะในประเทศไทยเท่านั้น และมีขึ้นอยู่เฉพาะพื้นที่ชุ่มน้ำหรือในป่าพุน้ำจืดที่มีน้ำพุไหลผ่านตลอดเวลา เท่านั้น แตกต่างจากจำปีทั่วไปที่ต้นไม่สูงและไม่ชอบน้ำ จัดเป็นพรรณไม้ที่มีความเก่าแก่ ดึกดำบรรพ์ที่สุด ในหมู่ของไม้ดอกที่มีอยู่ในยุคปัจจุบัน มีวิวัฒนาการในการปรับตัวต่ำที่สุด จึงเป็นพรรณไม้ที่มีโอกาสสูญพันธุ์ในสภาพธรรมชาติได้มากที่สุด

สมัยก่อนเนื่องจาก ต้นไม้ชนิดนี้มีลำต้นสูงคือ 20-30 เมตร ดังนั้นเวลาออกดอก ชาวบ้านมักไม่ค่อยได้เห็นดอกสดๆกัน จะเห็นก็แต่ดอกที่แก่และหลุดล่วงลงมาแล้ว ซึ่งดอกที่แก่จะมีสีเหลืองเหมือนดอกจำปา จึงทำให้ชาวบ้านเข้าใจว่าเป็นต้นจำปา จึงเรียกหมู่บ้านนี้ว่า หมู่บ้านซับจำปา ซึ่งหมายถึง พื้นที่ที่มีน้ำและต้นจำปาขึ้นอยู่

อ้างอิง

1. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2521/D/132/4235.PDF
2. http://www.lopburi.go.th/amphoe/thaluang.htm
3. http://www.painaidii.com/business/120232/wang-kan-luang-waterfall-15230/lang/th/
4. https://www.paiduaykan.com/travel/
5. https://www.museumthailand.com/th/museum/Sap-Cham-Pa-Museum
6. http://library.tru.ac.th/inlop/lptour/157-lptusup.html
7. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2020-03-27. สืบค้นเมื่อ 2020-03-27.