อำเภอพยุหะคีรี

พยุหะคีรี เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดนครสวรรค์

อำเภอพยุหะคีรี
อำเภอ
คำขวัญ:  สามหลวงพ่อศักดิ์สิทธิ์ แหล่งผลิตพระเครื่อง นามกระเดื่องช่างฝีมือ เลื่องระบือเกษตรกรรม
พิกัดภูมิศาสตร์: 15°29′14″N 100°8′24″E / 15.48722°N 100.14000°E / 15.48722; 100.14000
อักษรไทย	อำเภอพยุหะคีรี
อักษรโรมัน	Amphoe Phayuha Khiri
จังหวัด	นครสวรรค์
พื้นที่
• ทั้งหมด	740.8 ตร.กม. (286.0 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	60,667 คน
• ความหนาแน่น	81.89 คน/ตร.กม. (212.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	60130
รหัสภูมิศาสตร์	6010
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอพยุหะคีรี เลขที่ 111 หมู่ที่ 3 ตำบลสระทะเล อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์ 60130
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

 พยุหะคีรี  เดิมเป็นเมืองหนึ่งขึ้นอยู่กับจังหวัดนครสวรรค์ มีหน้าที่เก็บเงินส่วยอากร ผู้มีหน้าที่เก็บส่วยอากรสมัยนั้นชื่อ หลวงภูมิ ได้ตั้งบุตรชายของตนชื่อ จันทร์ ขึ้นเป็นเจ้าเมืองพยุหะคีรี มีที่ทำการอยู่ข้างวัดพระปรางค์เหลือง ตำบลท่าน้ำอ้อย ต่อมาได้ย้ายที่ทำการไปอยู่บ้านสระเศรษฐี ตำบลน้ำทรง ตั้งที่ทำการแบบชั่วคราวมีจวนเจ้าเมือง บ้านราชการเรือนจำ (ล้อมด้วยไม้ไผ่) เจ้าเมืองคนต่อมา ชื่อ กัน และ อิ่ม ต่อมามีโจรกล่มหนึ่งคุมสมัครพรรคพวกประมาณ 40 คน เข้าทำการปล้นจวนเจ้าเมือง สถานที่ราชการ จึงได้ย้ายตัวเมืองพยุหะคีรีมาตั้งอยู่ที่คลองหลวงพิบูลย์ เมื่อสิ้นอายุเจ้าเมืองอิ่มแล้ว เจ้าเมืองคนต่อมาชื่อ ปุ้ย ได้ย้ายตัวเมืองมาตั้งอยู่ที่บ้านท่าแร่ สร้างที่ว่าการอำเภอพยุหะคีรีขึ้น ณ ตำบลพยุหะ

การปกครอง

• วันที่ - 2460 ยกฐานะตำบลตาคลี อำเภอพยุหะคีรี ขึ้นเป็น กิ่งอำเภอตาคลี ขึ้นกับอำเภอพยุหะคีรี
• วันที่ 11 พฤศจิกายน 2466 ตั้งตำบลหัวหวาย แยกออกจากตำบลหนองโพ
• วันที่ 26 กรกฎาคม 2480 โอนพื้นที่ตำบลหนองโพ อำเภอพยุหะคีรี ไปขึ้นกับ กิ่งอำเภอตาคลี อำเภอพยุหะคีรี
• วันที่ 2 สิงหาคม 2480 ยกฐานะตำบลตาคลี ตำบลหนองสร้อยทอง ตำบลช่องแค ตำบลหัวหวาย ตำบลหนองหม้อ ตำบลจันเสน และตำบลหนองโพ กิ่งอำเภอตาคลี อำเภอพยุหะคีรี เป็น อำเภอตาคลี
• วันที่ 22 สิงหาคม 2481 โอนพื้นที่หมู่ 1 บ้านเกาะตานิว (ในขณะนั้น) ของตำบลยางขาว อำเภอพยุหะคีรี ไปขึ้นกับตำบลโกรกพระ อำเภอโกรกพระ และโอนพื้นที่หมู่ 11 บ้านหนองพรมหน่อ (ในขณะนั้น) ของตำบลยางขาว อำเภอพยุหะคีรี ไปขึ้นกับตำบลเนินกว้าว อำเภอโกรกพระ
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลท่าน้ำอ้อย แยกออกจากตำบลพยุหะ
• วันที่ 22 มีนาคม 2492 โอนพื้นที่หมู่ 9 (ในขณะนั้น) ของตำบลม่วงหัก ไปขึ้นกับตำบลท่าน้ำอ้อย
• วันที่ 3 สิงหาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลพยุหะ ในท้องที่บางส่วนของตำบลพยุหะ
• วันที่ 1 มีนาคม 2501 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลท่าน้ำอ้อย ในท้องที่ตำบลท่าน้ำอ้อย
• วันที่ 1 พฤษภาคม 2502 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดนครสวรรค์ กับจังหวัดอุทัยธานี โดยโอนพื้นที่หมู่ 1,2,3,4,5,6,7 เฉพาะฝั่งตะวันตกของคลองอีเติ่ง (ในขณะนั้น) กับพื้นที่หมู่ที่ 8 เฉพาะด้านตะวันตกของสันเขาพะแวง ของตำบลน้ำทรง ไปขึ้นกับอำเภอเมืองอุทัยธานี
• วันที่ 2 มิถุนายน 2502 โอนพื้นที่หมู่ 7 เฉพาะฝั่งตะวันออกของคลองอีเติ่ง (ในขณะนั้น) ของตำบลเนินแจง อำเภอเมืองอุทัยธานี ไปตั้งเป็นหมู่ 8 ของตำบลน้ำทรง โอนพื้นที่หมู่ 8 เฉพาะด้านตะวันออกองสันเขาพะแวง (ในขณะนั้น) ของตำบลเนินแจง อำเภอเมืองอุทัยธานี ไปรวมกับหมู่ 8 ของตำบลยางขาว และโอนพื้นที่หมู่ 9 (ในขณะนั้น) ของตำบลเนินแจง อำเภอเมืองอุทัยธานี ไปตั้งเป็นหมู่ 9 ของตำบลน้ำทรง
• วันที่ 17 พฤษภาคม 2503 จัดตั้งนิคมสร้างตนเอง ในท้องที่อำเภอพยุหะคีรี
• วันที่ 5 กรกฎาคม 2503 ตั้งตำบลนิคมเขาบ่อแก้ว แยกออกจากตำบลเนินมะกอก
• วันที่ 18 กรกฎาคม 2504 ตั้งตำบลเขากะลา แยกออกจากตำบลเขาทอง
• วันที่ 13 กรกฎาคม 2525 ตั้งตำบลสระทะเล แยกออกจากตำบลย่านมัทรี
• วันที่ 13 ตุลาคม 2537 จัดตั้งสุขาภิบาลท่าน้ำอ้อย ในท้องที่บางส่วนของตำบลท่าน้ำอ้อย และตำบลม่วงหัก
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลพยุหะ และสุขาภิบาลท่าน้ำอ้อย เป็นเทศบาลตำบลพยุหะ และเทศบาลตำบลท่าน้ำอ้อย ตามลำดับ
• วันที่ 15 กันยายน 2547 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลท่าน้ำอ้อย และองค์การบริหารส่วนตำบลม่วงหัก รวมกับเทศบาลตำบลท่าน้ำอ้อย
• วันที่ 27 มีนาคม 2556 เปลี่ยนแปลงชื่อเทศบาลตำบลท่าน้ำอ้อย อำเภอพยุหะคีรี เป็น เทศบาลตำบลท่าน้ำอ้อยม่วงหัก
  

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอพยุหะคีรีตั้งอยู่ทางตอนกลางค่อนไปทางใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองนครสวรรค์
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอท่าตะโกและอำเภอตากฟ้า
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอตาคลีและอำเภอมโนรมย์ (จังหวัดชัยนาท)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองอุทัยธานี (จังหวัดอุทัยธานี) และอำเภอโกรกพระ
  

การแบ่งเขตการปกครอง

 

ถนนพหลโยธินในตัวอำเภอพยุหะคีรี

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอพยุหะคีรีแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 11 ตำบล 120 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

พยุหะ

(Phayuha)

9 หมู่บ้าน

7.

เขาทอง

(Khao Thong)

11 หมู่บ้าน

2.

เนินมะกอก

(Noen Makok)

11 หมู่บ้าน

8.

ท่าน้ำอ้อย

(Tha Nam Oi)

8 หมู่บ้าน

3.

นิคมเขาบ่อแก้ว

(Nikhom Khao Bo Kaeo)

14 หมู่บ้าน

9.

น้ำทรง

(Nam Song)

11 หมู่บ้าน

4.

ม่วงหัก

(Muang Hak)

10 หมู่บ้าน

10.

เขากะลา

(Khao Kala)

19 หมู่บ้าน

5.

ยางขาว

(Yang Khao)

9 หมู่บ้าน

11.

สระทะเล

(Sa Thale)

12 หมู่บ้าน

6.

ย่านมัทรี

(Yan Matsi)

7 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอพยุหะคีรีประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 11 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลท่าน้ำอ้อยม่วงหัก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลม่วงหักและตำบลท่าน้ำอ้อยทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลพยุหะ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลพยุหะ
• องค์การบริหารส่วนตำบลพยุหะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพยุหะ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลพยุหะ)
• องค์การบริหารส่วนตำบลเนินมะกอก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเนินมะกอกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนิคมเขาบ่อแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนิคมเขาบ่อแก้วทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลยางขาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลยางขาวทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลย่านมัทรี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลย่านมัทรีทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเขาทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขาทองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลน้ำทรง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลน้ำทรงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเขากะลา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขากะลาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสระทะเล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสระทะเลทั้งตำบล

คณะสงฆ์

รายนามเจ้าคณะอำเภอพยุหะคีรี

รายนาม	วัด	ปีที่ประจำตำแหน่ง
พระครูพยุหานุสาสน์ (เงิน)	วัดพระปรางค์เหลือง	พ.ศ. 2444
พระครูพยุหานุศาสก์ (สิทธิ์)	วัดบ้านบน	พ.ศ. 2451
พระครูนิวาสธรรมขันธ์ (เดิม พุทฺธสโร)	วัดหนองโพ	พ.ศ. 2458
พระครูพยุหานุศาสก์ (ชิต ชิตจิตฺโต)	วัดยางขาว	พ.ศ. 2477
พระครูนิยุตต์ธรรมกิจ (บุญธรรม ธมฺมปฺปสาโท)	วัดเขาแก้ว	พ.ศ. 2502
พระครูนิทัศน์ธรรมเวที (ปลด ปิยธโร) ป.ธ.๕)	วัดเขาแก้ว	พ.ศ. 2523
พระครูปภัสสรธรรม (ละมัย ปภสฺสโร ป.ธ.๕)	วัดคลองบางเดื่อ	พ.ศ. 2552
พระครูนิภาธรรมวงศ์ (ประเทือง อริยวํโส)	วัดเขาทอง	พ.ศ. 2562

สถานที่สำคัญ

• เมืองโบราณโคกไม้เดน
• ท่าข้าวกำนันทรง เป็นตลาดกลางค้าข้าวแห่งแรกของประเทศไทย ดำเนินงานโดย นายทรง องค์ชัยวัฒนะ
• วัดเขาแก้ว วัดที่ประดิษฐานองค์จำลองสามหลวงพ่อศักดิ์สิทธิ์เป็นหินเขียวที่ใหญ่ที่สุด
• วัดอินทาราม วัดที่ประดิษฐานองค์พระพุทธสุธัมโมโสภิต และที่ตั้งหน่วยอบรมประชาชนประจำตำบลพยุหะ
• วัดพระปรางค์เหลือง วัดที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเสด็จประพาสต้น

อ้างอิง

1. [1]ประวัติอำเภอพยุหะคีรี
2. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๔๖๔ ในตำบลหัวหวาย อำเภอกิ่งตาคลี จังหวัดนครสวรรค์ ซึ่งแยกตั้งขึ้นใหม่" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 40 (0 ก): 135. 11 พฤศจิกายน 2466. Check date values in: |date= (help)
3. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง โอนตำบลหนองโพ อำเภอพยุหคีรี ไปขึ้นกับกิ่งอำเภอตาคลี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 54 (0 ง): 826. 26 กรกฎาคม 2480. Check date values in: |date= (help)
4. "ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง ตั้งอำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 54 (0 ง): 851–852. 2 สิงหาคม 2480. Check date values in: |date= (help)
5. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอในจังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 55 (0 ง): 1753–1754. 22 สิงหาคม 2481. Check date values in: |date= (help)
6. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (26 ง): 1114–1433. 10 มิถุนายน 2490. Check date values in: |date= (help)
7. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอพยุหคีรี จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 66 (16 ง): 1176–1177. 22 มีนาคม 2492. Check date values in: |date= (help)
8. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลพยุหะ อำเภอพยุหคีรี จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (60 ง): (ฉบับพิเศษ) 78-79. 3 สิงหาคม 2499. Check date values in: |date= (help)
9. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การจัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบล [จำนวน ๕๙ แห่ง]" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 75 (18 ง): (ฉบับพิเศษ) 2-6. 1 มีนาคม 2501. Check date values in: |date= (help)
10. "พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดนครสวรรค์ และจังหวัดอุทัยธานี พ.ศ. ๒๕๐๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 76 (49 ก): (ฉบับพิเศษ) 4-6. 1 พฤษภาคม 2502. Check date values in: |date= (help)
11. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลหมู่บ้านในท้องที่อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์ และอำเภอเมืองอุทัยธานี จังหวัดอุทัยธานี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 76 (58 ง): 1460–1461. 2 มิถุนายน 2502. Check date values in: |date= (help)
12. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งนิคมสร้างตนเองในท้องที่อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์ พ.ศ. ๒๕๐๓" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 77 (41 ก): 373–382. 17 พฤษภาคม 2503. Check date values in: |date= (help)
13. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลนิคมเขาบ่อแก้ว ในท้องที่อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 77 (56 ง): 1651–1653. 5 กรกฎาคม 2503. Check date values in: |date= (help)
14. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอพยุหะคีรี อำเภอท่าตะโก และอำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 78 (58 ง): 1639–1644. 18 กรกฎาคม 2504. Check date values in: |date= (help)
15. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 99 (95 ง): 2801–2804. 13 กรกฎาคม 2525. Check date values in: |date= (help)
16. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลท่าน้ำอ้อย อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 111 (82 ง): 24–26. 13 ตุลาคม 2537. Check date values in: |date= (help)
17. "พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. 24 กุมภาพันธ์ 2542. Check date values in: |date= (help)
18. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การยุบรวมองค์การบริหารส่วนตำบลกับเทศบาลตำบล" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 121 (ตอนพิเศษ 102 ง): 21–24. 15 กันยายน 2547. Check date values in: |date= (help)
19. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่อเทศบาลตำบลท่าน้ำอ้อย อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์ เป็นเทศบาลตำบลท่าน้ำอ้อยม่วงหัก" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 130 (ตอนพิเศษ 40 ง): 19. 27 มีนาคม 2556. Check date values in: |date= (help)
20. http://nsn.onab.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=192:2010-01-22-08-24-02&Itemid=361
21. ทำเนียบพระครูสัญญาบัตร คณะสงฆ์ จังหวัดนครสวรรค์
22. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2016-03-04. สืบค้นเมื่อ 2012-05-15.