อำเภอมโนรมย์

มโนรมย์ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดชัยนาท ตามหลักฐานประวัติศาสตร์ปรากฏว่าเป็น “เมือง” มาก่อนซึ่งสร้างขึ้นสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี โดยให้ชื่อว่า “เมืองมโนรมย์ ”

อำเภอมโนรมย์
อำเภอ
คำขวัญ:  ส้มโอหวาน ข้าวสารขาว ลูกสาวสวย เลิศล้ำด้วยวัฒนธรรม
พิกัดภูมิศาสตร์: 15°18′34″N 100°5′2″E / 15.30944°N 100.08389°E / 15.30944; 100.08389
อักษรไทย	อำเภอมโนรมย์
อักษรโรมัน	Amphoe Manorom
จังหวัด	ชัยนาท
พื้นที่
• ทั้งหมด	225.644 ตร.กม. (87.122 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	31,848 คน
• ความหนาแน่น	141.14 คน/ตร.กม. (365.6 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	17110
รหัสภูมิศาสตร์	1802
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอมโนรมย์ หมู่ที่ 4 ตำบลคุ้งสำเภา อำเภอมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท 17110
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

อำเภอมโนรมย์ หรือ "เมืองมโนรมย์" ครั้งแรกตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกบริเวณวัดจวน ตำบลท่าฉนวน ห่างจากที่ว่าการอำเภอปัจจุบัน ไปทางทิศเหนือประมาณ 10 กิโลเมตรแต่เนื่องจากตัวเมืองขณะนั้นอยู่ในที่แคบบริเวณแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันออกและได้ถูกกระแสน้ำเซาะตลิ่งพัง เหตุนี้จึงย้ายตัวเมืองไปตั้งบริเวณบ้านหาดมะตูม ตำบลศิลาดาน ซึ่งเห็นว่าเป็นบริเวณที่เหมาะสมกว่า

ต่อมาเมื่อสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ได้มีการจัดการปกครองระบบใหม่คือ การปกครองส่วนภูมิภาคปัจจุบันจึงได้ลดเมืองมโนรมย์มาเป็นอำเภออยู่ในเขตการปกครองของจังหวัดชัยนาทขณะนั้นอำเภอมโนรมย์มีเขตการปกครองข้ามไปถึงแม่น้ำสะแกกรัง มีตำบลหาดทนง ตำบลเกาะเทโพ และตำบลท่าซุง อำเภอเมืองอุทัยธานี จังหวัดอุทัยธานีในปัจจุบัน อยู่ในเขตการปกครองอำเภอมโนรมย์ด้วย สมัยนั้นการคมนาคมขนส่งสินค้าและการสัญจรไปมาของประชาชนในการคมนาคมทางน้ำ โดยอาศัยลำแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นเส้นทางหลักในการคมนาคมทางเรือ บรรทุกสินค้า และคนโดยสารจากจังหวัดนครสวรรค์มาตามลำน้ำเจ้าพระยา และจากจังหวัดอุทัยธานีตามลำน้ำท่าจีนออกทางปากคลองมะขามเฒ่าจะมาจอดพักรอผู้โดยสารและขนส่งสินค้าเข้ากรุงเทพฯ บริเวณอำเภอมโนรมย์ จึงเรียกว่า“ คุ้งสำเภา” ในระยะนั้นอำเภอมโนรมย์ มีความเจริญทางเศรษฐกิจด้านพาณิชยกรรมมาก จึงได้ย้ายเมืองมโนรมย์ และตั้งที่ว่าการอำเภอมโนรมย์ใหม่ (เมื่อปี พ.ศ. 2452) เพื่อให้อยู่ใจกลางเมืองและย่านชุมชนบริเวณตำบลคุ้งสำเภา ซึ่งเป็นที่ว่า การอำเภอมโนรมย์ในปัจจุบันนี้

• วันที่ 1 เมษายน 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดชัยนาท และจังหวัดอุทัยธานี (1,2,3)
  • (1) โอนพื้นที่หมู่ที่ 6 และหมู่ที่ 7 (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าซุง อำเภอมโนรมย์ ไปขึ้นกับตำบลสะแกกรัง อำเภอเมืองอุทัยธานี
  • (2) โอนพื้นที่หมู่ที่ 4 (ในขณะนั้น) ของตำบลเกาะเทโพ อำเภอมโนรมย์ ไปขึ้นกับตำบลดอนขวาง อำเภอเมืองอุทัยธานี
  • (3) โอนพื้นที่หมู่ที่ 5 (ในขณะนั้น) ของตำบลหาดทนง อำเภอมโนรมย์ ไปขึ้นกับตำบลหนองไผ่แบน อำเภอเมืองอุทัยธานี
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลวัดโคก แยกออกจากตำบลคุ้งสำเภา ตำบลศิลาดาน และตำบลท่าฉนวน
• วันที่ 2 ตุลาคม 2488 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดชัยนาท และจังหวัดอุทัยธานี โดยโอนตำบลท่าซุง ตำบลเกาะเทโพ และตำบลหาดทนง อำเภอมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท ไปขึ้นกับอำเภอเมืองอุทัยธานี จังหวัดอุทัยธานี
• วันที่ 20 กันยายน 2492 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดชัยนาท และจังหวัดอุทัยธานี โดยโอนพื้นที่หมู่ 5 บ้านเกาะเทโพ (ในขณะนั้น) ของตำบลศิลาดาน อำเภอมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท ไปขึ้นกับตำบลเกาะเทโพ อำเภอเมืองอุทัยธานี จังหวัดอุทัยธานี
• วันที่ 11 ธันวาคม 2494 ยุบพื้นที่หมู่ 6 (ในขณะนั้น) ของตำบลวัดโคก และไปรวมกับหมู่ที่ 6 ของตำบลท่าฉนวน
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลคุ้งสำเภา ในท้องที่บางส่วนของตำบลคุ้งสำเภา
• วันที่ 27 กรกฎาคม 2508 ตั้งตำบลไร่พัฒนา แยกออกจากตำบลหางน้ำสาคร
• วันที่ 15 กรกฎาคม 2523 ตั้งตำบลอู่ตะเภา แยกออกจากตำบลหางน้ำสาคร
• วันที่ 26 เมษายน 2536 จัดตั้งสุขาภิบาลหางน้ำสาคร ในท้องที่บางส่วนของตำบลหางน้ำสาคร และบางส่วนของตำบลอู่ตะเภา
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลคุ้งสำเภา และสุขาภิบาลหางน้ำสาคร เป็นเทศบาลตำบลคุ้งสำเภา และเทศบาลตำบลหางน้ำสาคร ตามลำดับ
• วันที่ 15 กันยายน 2547 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลหางน้ำสาคร รวมกับเทศบาลตำบลหางน้ำสาคร

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอมโนรมย์ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอพยุหะคีรี (จังหวัดนครสวรรค์)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอตาคลี (จังหวัดนครสวรรค์)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองชัยนาทและอำเภอวัดสิงห์
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองอุทัยธานี (จังหวัดอุทัยธานี)

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอมโนรมย์แบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 ตำบล 40 หมู่บ้าน ได้แก่

1.	คุ้งสำเภา			(Khung Samphao)			4 หมู่บ้าน
2.	วัดโคก			(Wat Khok)			5 หมู่บ้าน
3.	ศิลาดาน			(Sila Dan)			6 หมู่บ้าน
4.	ท่าฉนวน			(Tha Chanuan)			10 หมู่บ้าน
5.	หางน้ำสาคร			(Hang Nam Sakhon)			5 หมู่บ้าน
6.	ไร่พัฒนา			(Rai Phatthana)			5 หมู่บ้าน
7.	อู่ตะเภา			(U Taphao)			5 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอมโนรมย์ประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 8 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลคุ้งสำเภา ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลคุ้งสำเภา
• เทศบาลตำบลหางน้ำสาคร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหางน้ำสาครทั้งตำบลและบางส่วนของตำบลอู่ตะเภา
• เทศบาลตำบลศิลาดาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศิลาดานทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลมโนรมย์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคุ้งสำเภา (นอกเขตเทศบาลตำบลคุ้งสำเภา)
• องค์การบริหารส่วนตำบลวัดโคก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวัดโคกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าฉนวน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าฉนวนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลไร่พัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไร่พัฒนาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลอู่ตะเภา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลอู่ตะเภา (นอกเขตเทศบาลตำบลหางน้ำสาคร)

อ้างอิง

1. [1]พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัด พุทธศักราช ๒๔๗๙
2. [2]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ
3. [3]พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดอุทัยธานีและจังหวัดชัยนาท พุทธศักราช ๒๔๘๘
4. [4]พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดชัยนาทและจังหวัดอุทัยธานี พ.ศ. ๒๔๙๒ [โอนหมู่ที่ ๕ (บ้านเกาะเทโพ) ตำบลศิลาดาน อำเภอมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท มาขึ้นกับตำบลเกาะเทโพ อำเภอเมือง จังหวัดอุทัยธานี]
5. [5]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบล ในท้องที่อำเภอมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท
6. [6]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลคุ้งสำเภา อำเภอมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท
7. [7]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท
8. [8]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท
9. [9]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลหางน้ำสาคร อำเภอมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท
10. [10]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การยุบรวมองค์การบริหารส่วนตำบลกับเทศบาลตำบล