เรื่องอิเหนามีมาตั้งแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี มีเรื่องเล่ากันว่าพระราชธิดาในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศคือเจ้าฟ้าหญิงกุณฑลและเจ้าฟ้าหญิงมงกุฎ ทรงได้นางข้าหลวงมาจากปัตตานี นางข้าหลวงคนนี้ได้เล่านิทานปันหยีหรือเรืองอิเหนาของชวาถวาย เจ้าฟ้าหญิงกุณฑลทรงนำเค้าเรื่องมาแต่งเป็นบทละครเรื่องดาหลัง (อิเหนาใหญ่) ส่วนเจ้าฟ้ามงกุฎทรงแต่งเรื่องอิเหนา (อิเหนาเล็ก) ต่อมาในสมัยรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยได้ทรงพระราชนิพนธ์เรื่องอิเหนาเป็นบทละครสำหรับใช้แสดงละครรำ ในตอนท้ายของบทพระราชนิพนธ์ได้อ้างถึงเรื่องอิเหนาในสมัยอยุธยาว่า
ละครของกรมศิลปากร เรื่อง “อิเหนา อุดมศักด์” ตอนส่งดอกลำเจียกให้นางค่อม แสดงเมื่อประมาณ พ.ศ. 2483
| อันอิเหนาเอามาทำเป็นคำร้อง | | สำหรับงานการฉลองกองกุศล |
| ครั้งกรุงเก่าเจ้าสตรีเธอนิพนธ์ | | แต่เรื่องต้นตกหายพลัดพรายไปฯ |
นอกจากนี้ ยังมีบรรยายไว้ในปุณโณวาทคำฉันท์ ของพระมหานาค วัดท่าทราย ระบุถึงการนมัสการพระพุทธบาทสระบุรี ในสมัยพระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกศเช่นกัน โดยเล่าว่ามีงานมหรสพที่เล่นเรื่องอิเหนา ดังนี้
| ร้องเรื่องระเด่นโดย | | บุษบาตุนาหงัน |
| พักพาคูหาบรรณ- | | พตร่วมฤดีโลม ฯ |
เนื้อเรื่องตรงกับอิเหนาเล็ก ที่ว่าถึงตอนลักบุษบาไปไว้ในถ้ำ ซึ่งไม่ปรากฏในเรื่องอิเหนาใหญ่
เรื่องอิเหนา หรือที่เรียกกันว่านิทานปันหยีนั้น เป็นนิทานที่เล่าแพร่หลายกันมากในชวา เชื่อกันว่าเป็นนิยายอิงประวัติศาสตร์ของชวา ในสมัยพุทธศตวรรษที่ 16 ปรุงแต่งมาจากพงศาวดารชวา และมีด้วยกันหลายสำนวน พงศาวดารเรียกอิเหนาว่า “ ปันจี อินู กรัตปาตี” (Panji Inu Kartapati) แต่ในหมู่ชาวชวามักเรียกกันสั้นๆ ว่า “ปันหยี” (Panji) ส่วนเรื่องอิเหนาที่เป็นนิทานนั้น น่าจะแต่งขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ 20-21 หรือในยุคเสื่อมของราชวงศ์อิเหนาแห่งอาณาจักรมัชปาหิต และอิสลามเริ่มเข้ามาครอบครอง นิทานปันหยีของชวานั้น มีด้วยกันหลายฉบับ แต่ฉบับที่ตรงกับอิเหนาของเรานั้น คือ ฉบับมาลัต ใช้ภาษากวีของชวาโบราณ มาจากเกาะบาหลี
ตามสมุดภาพ มี 20 ตอน
- อิเหนาพบจินตะหราวาตี
- อิเหนารบกับท้าวบุศสิหนา
- อิเหนาได้นางมาหยารัศมีและนางสการะวาตี
- ช่างเขียนลอบวาดรูปบุษบา
- วิหยาสะกำสลบบนหลังม้า
- ท้าวกะหมังกุหนิงเคลื่อนทัพ
- อิเหนาจากจินตะหราวาตี
- อิเหนายกทัพจากหมันหยา
- อิเหนารบท้าวกระหมังกุหนิง
- อิเหนาพบบุษบา
- อิเหนาไม่ยอมกลับเมือง
- อิเหนาทำเหตุในวิหารพระปฏิมา
- อิเหนาแต่งถ้ำ
- อิเหนาเผาเมือง
- อิเหนาได้บุษบา
- อิเหนาแก้สงสัย
- ลมหอบ
- อิเหนามะงุมมะหงาหราเข้ามะละกา
- อิเหนาบวช
- อิเหนาพบบุษบา
อิเหนาในภาษาไทย นับแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย นักปราชญ์ราชบัณฑิตของไทยก็ได้แต่งเรื่องอิเหนาขึ้นมาหลายสำนวนด้วยกัน นับว่าเป็นเรื่องที่น่าสนใจอย่างมาก และน่าแปลกใจที่พบว่ามีอิเหนาในภาษาไทยกว่าสิบสำนวน ดังนี้
- บทละครเรื่องอิเหนาครั้งกรุงเก่า. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงได้มาจากเมืองนครศรีธรรมราช มีอยู่ตอนเดียว เข้าใจว่าเป็นสำนวนครั้งกรุงเก่า
- อิเหนาคำฉันท์. งานนิพนธ์ของเจ้าพระยาพระคลัง (หน) แต่งในสมัยธนบุรี จับตอนอิเหนาลักบุษบาไปซ่อนไว้ในถ้ำ
- บทละครเรื่องอิเหนา. พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
- บทละครเรื่องดาหลัง. พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
- บทละครเรื่องอิเหนา. พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
- บทมโหรีเรื่องอิเหนา. ของเจ้าพระยาวงศาสุรศักดิ์ (แสง) ในรัชกาลที่ 2
- นิราศอิเหนา. ของสุนทรภู่ ตอนลมหอบ
- บทสักวาเรื่องอิเหนา. แต่งในสมัยรัชกาลที่ 3
- อิเหนา. พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ตอนอุณากรรณ
- อิเหนาคำฉันท์ พระนิพนธ์กรมพระราชวังบวรวิชัยชาญ ในรัชกาลที่ 4 ตอนเข้าห้องจินตะหรา
- บทเจรจาละครเรื่องอิเหนา. พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบรมวงศานุวงศ์ รวม 68 บท
- บทละครพูดเรื่องอิเหนา. พระนิพนธ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพิชิตปรีชากร ตอนศึกกระหมังกุหนิง
- บทละครดึกดำบรรพ์เรื่องอิเหนา. พระนิพนธ์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ตอนใช้บน
- บทสักวาเรื่องอิเหนา เล่นถวายในรัชกาลที่ 5 ตอนเสี่ยงเทียน ตอนชนไก่ และตอนสึกชี
- หิกะยัต ปันหยี สมิรัง. พระนิพนธ์แปล ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ทรงแปลจากต้นฉบับภาษามลายู
- อิเหนาฉบับอารีนครา. แปลจากอิเหนาชวา ผู้แต่งชื่ออารีนครา ขุนนิกรการประกิจ เป็นผู้แปล
- ปันหยี สะมิหรัง คำกลอน. น.อ.หลวงสำรวจวิถีสมุทร ประพันธ์จากเรื่อง หิกะยัต ปันหยี สมิรัง
- เล่าเรื่องอิเหนา รศ. วิเชียร เกษประทุม
อย่างไรก็ตาม เรื่องอิเหนาเป็นที่นิยมกันมากกว่าเรื่องดาหลัง เนื่องจากเรื่องดาหลังมีเนื้อเรื่องที่ซ้ำซ้อน และสับสนมาก แต่แม้จะเป็นเรื่องจากชวา การบรรยายบ้านเมืองและสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ล้วนเป็นฉากของไทยทั้งสิ้น และนับว่าน่ายินดี ที่มีการนำอิเหนาฉบับของชวามาแปลให้ชาวไทยได้รู้จักและเปรียบเทียบกับอิเหนาฉบับดั้งเดิมของไทย นิทานปันหยีหรือเรื่องอิเหนานับเป็นวรรณคดีต่างประเทศอีกเรื่องหนึ่งที่มีคำศัพท์ชวาจำนวนไม่น้อย เช่น บุหงา บุหลัน บุหรง ลางิต ตุนาหงัน มะงุมมะงาหรา ฯลฯ
สิ่งสืบเนื่อง จากเนื้อเรื่อง อิเหนามีความเห็นเกี่ยวกับการกระทำของจรกาและวิหยาสะกำเกี่ยวกับการหลงรัก และแย่งชิงนางบุษบา ว่าเป็นสิ่งไม่ควรกระทำ แต่เมื่ออิเหนาเห็นนางบุษบาหลังจากเสร็จศึกกะหมังกุหนิงก็หลงรักนางบุษบาไม่ต่างจากจรกาและวิหยาสะกำ เมื่อผู้คนเสพวรรณคดีเรื่องอิเหนา ก็นำมาสร้างเป็นสำนวนไทยว่า ว่าแต่เขาอิเหนาเป็นเอง หมายถึงการกระทำของบุคคลหนึ่ง ที่ตำหนิ สั่งสอนผู้อื่นว่าการกระทำของผู้นั้นเป็นสิ่งที่ผิด แต่ตนก็กลับทำเองในภายหลัง ซึ่งมาจากการกระทำของอิเหนานั้นเอง เหล่านี้เป็นภาพสะท้อนให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างผู้เสพวรรณคดีกับวรรณคดีไทย ทั้งด้านการซึมซับเนื้อหาในเรื่อง และการนำเนื้อหานั้นมาประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อการสื่อสารความคิดในชีวิตประจำวัน
เอกสารอ่านเพิ่ม วิกิคำคมมีคำคมเกี่ยวกับ อิเหนา
- ทวีศักดิ์ เผือกสม. (2560). วงศาวิทยาของอิเหนา: ปัญหาเรื่องลิ้น ความลื่นไหลของสัญญะและการเดินทางสู่โลกของปันหยี. กรุงเทพฯ: ยิปซี.
- Joll, C. & Aree, S. (2020, April). Thai Adaptations of the Javanese Panji in Cosmopolitan Ayutthaya. Southeast Asian Studies, 9(1), 3–25.
เหนา, บทความน, ไม, การอ, างอ, งจากแหล, งท, มาใดกร, ณาช, วยปร, บปร, งบทความน, โดยเพ, มการอ, างอ, งแหล, งท, มาท, าเช, อถ, เน, อความท, ไม, แหล, งท, มาอาจถ, กค, ดค, านหร, อลบออก, เร, ยนร, าจะนำสารแม, แบบน, ออกได, อย, างไรและเม, อไร, บทความน, หร, อส, วนน, ของบทความ. bthkhwamniimmikarxangxingcakaehlngthimaidkrunachwyprbprungbthkhwamni odyephimkarxangxingaehlngthimathinaechuxthux enuxkhwamthiimmiaehlngthimaxacthukkhdkhanhruxlbxxk eriynruwacanasaraemaebbnixxkidxyangiraelaemuxir bthkhwamnihruxswnnikhxngbthkhwamtxngkarprbrupaebb sungxachmaythung txngkarcdrupaebbkhxkhwam cdhna aebnghwkhx cdlingkphayin aela hruxkarcdraebiybxun khunsamarthchwyaekikhpyhaniidodykarkdthipum aekikh danbn caknnprbprunghruxcdrupaebbxun inbthkhwamihehmaasmeruxngxiehnamimatngaetkhrngkrungsrixyuthyaepnrachthani mieruxngelaknwaphrarachthidainsmedcphraecaxyuhwbrmokskhuxecafahyingkunthlaelaecafahyingmngkud thrngidnangkhahlwngmacakpttani nangkhahlwngkhnniidelanithanpnhyihruxeruxngxiehnakhxngchwathway ecafahyingkunthlthrngnaekhaeruxngmaaetngepnbthlakhreruxngdahlng xiehnaihy swnecafamngkudthrngaetngeruxngxiehna xiehnaelk txmainsmyrtnoksinthr phrabathsmedcphraphuththelishlanphalyidthrngphrarachniphntheruxngxiehnaepnbthlakhrsahrbichaesdnglakhrra intxnthaykhxngbthphrarachniphnthidxangthungeruxngxiehnainsmyxyuthyawalakhrkhxngkrmsilpakr eruxng xiehna xudmskd txnsngdxklaeciykihnangkhxm aesdngemuxpraman ph s 2483 xnxiehnaexamathaepnkharxng sahrbngankarchlxngkxngkuslkhrngkrungekaecastriethxniphnth aeteruxngtntkhayphldphrayipnxkcakni yngmibrryayiwinpunonwathkhachnth khxngphramhanakh wdthathray rabuthungkarnmskarphraphuththbathsraburi insmyphraecaxyuhwinphrabrmoksechnkn odyelawaminganmhrsphthielneruxngxiehna dngni rxngeruxngraednody busbatunahngnphkphakhuhabrrn phtrwmvdiolm enuxeruxngtrngkbxiehnaelk thiwathungtxnlkbusbaipiwintha sungimpraktineruxngxiehnaihyeruxngxiehna hruxthieriykknwanithanpnhyinn epnnithanthielaaephrhlayknmakinchwa echuxknwaepnniyayxingprawtisastrkhxngchwa insmyphuththstwrrsthi 16 prungaetngmacakphngsawdarchwa aelamidwyknhlaysanwn phngsawdareriykxiehnawa pnci xinu krtpati Panji Inu Kartapati aetinhmuchawchwamkeriykknsn wa pnhyi Panji swneruxngxiehnathiepnnithannn nacaaetngkhuninrawphuththstwrrsthi 20 21 hruxinyukhesuxmkhxngrachwngsxiehnaaehngxanackrmchpahit aelaxislamerimekhamakhrxbkhrxng nithanpnhyikhxngchwann midwyknhlaychbb aetchbbthitrngkbxiehnakhxngerann khux chbbmalt ichphasakwikhxngchwaobran macakekaabahli enuxha 1 txnineruxngxiehna 2 xiehnainphasaithy 3 singsubenuxng 4 exksarxanephimtxnineruxngxiehna aekikhtamsmudphaph mi 20 txn xiehnaphbcintahrawati xiehnarbkbthawbussihna xiehnaidnangmahyarsmiaelanangskarawati changekhiynlxbwadrupbusba wihyasakaslbbnhlngma thawkahmngkuhningekhluxnthph xiehnacakcintahrawati xiehnaykthphcakhmnhya xiehnarbthawkrahmngkuhning xiehnaphbbusba xiehnaimyxmklbemuxng xiehnathaehtuinwiharphraptima xiehnaaetngtha xiehnaephaemuxng xiehnaidbusba xiehnaaeksngsy lmhxb xiehnamangummahngahraekhamalaka xiehnabwch xiehnaphbbusbaxiehnainphasaithy aekikhnbaetsmykrungsrixyuthyatxnplay nkprachyrachbnthitkhxngithykidaetngeruxngxiehnakhunmahlaysanwndwykn nbwaepneruxngthinasnicxyangmak aelanaaeplkicthiphbwamixiehnainphasaithykwasibsanwn dngni bthlakhreruxngxiehnakhrngkrungeka smedcphraecabrmwngsethx krmphrayadarngrachanuphaph thrngidmacakemuxngnkhrsrithrrmrach mixyutxnediyw ekhaicwaepnsanwnkhrngkrungeka xiehnakhachnth nganniphnthkhxngecaphrayaphrakhlng hn aetnginsmythnburi cbtxnxiehnalkbusbaipsxniwintha bthlakhreruxngxiehna phrarachniphnthinphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach bthlakhreruxngdahlng phrarachniphnthinphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach bthlakhreruxngxiehna phrarachniphnthinphrabathsmedcphraphuththelishlanphaly bthmohrieruxngxiehna khxngecaphrayawngsasurskdi aesng inrchkalthi 2 nirasxiehna khxngsunthrphu txnlmhxb bthskwaeruxngxiehna aetnginsmyrchkalthi 3 xiehna phrarachniphnthinphrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhw txnxunakrrn xiehnakhachnth phraniphnthkrmphrarachwngbwrwichychay inrchkalthi 4 txnekhahxngcintahra bthecrcalakhreruxngxiehna phrarachniphnthinphrabathsmedcphraculcxmeklaecaxyuhw aelaphrabrmwngsanuwngs rwm 68 bth bthlakhrphuderuxngxiehna phraniphnth phraecabrmwngsethx krmhlwngphichitprichakr txnsukkrahmngkuhning bthlakhrdukdabrrpheruxngxiehna phraniphnth smedcphraecabrmwngsethx ecafakrmphrayanrisranuwdtiwngs txnichbn bthskwaeruxngxiehna elnthwayinrchkalthi 5 txnesiyngethiyn txnchnik aelatxnsukchi hikayt pnhyi smirng phraniphnthaepl khxngsmedcphraecabrmwngsethx ecafabriphtrsukhumphnthu krmphrankhrswrrkhwrphinit thrngaeplcaktnchbbphasamlayu xiehnachbbxarinkhra aeplcakxiehnachwa phuaetngchuxxarinkhra khunnikrkarprakic epnphuaepl pnhyi samihrng khaklxn n x hlwngsarwcwithismuthr praphnthcakeruxng hikayt pnhyi smirng elaeruxngxiehna rs wiechiyr eksprathumxyangirktam eruxngxiehnaepnthiniymknmakkwaeruxngdahlng enuxngcakeruxngdahlngmienuxeruxngthisasxn aelasbsnmak aetaemcaepneruxngcakchwa karbrryaybanemuxngaelasphaphaewdlxmtang lwnepnchakkhxngithythngsin aelanbwanayindi thimikarnaxiehnachbbkhxngchwamaaeplihchawithyidruckaelaepriybethiybkbxiehnachbbdngedimkhxngithy nithanpnhyihruxeruxngxiehnanbepnwrrnkhditangpraethsxikeruxnghnungthimikhasphthchwacanwnimnxy echn buhnga buhln buhrng langit tunahngn mangummangahra lsingsubenuxng aekikhcakenuxeruxng xiehnamikhwamehnekiywkbkarkrathakhxngcrkaaelawihyasakaekiywkbkarhlngrk aelaaeyngchingnangbusba waepnsingimkhwrkratha aetemuxxiehnaehnnangbusbahlngcakesrcsukkahmngkuhningkhlngrknangbusbaimtangcakcrkaaelawihyasaka emuxphukhnesphwrrnkhdieruxngxiehna knamasrangepnsanwnithywa waaetekhaxiehnaepnexng hmaythungkarkrathakhxngbukhkhlhnung thitahni sngsxnphuxunwakarkrathakhxngphunnepnsingthiphid aettnkklbthaexnginphayhlng sungmacakkarkrathakhxngxiehnannexng ehlaniepnphaphsathxnihehnkhwamsmphnthrahwangphuesphwrrnkhdikbwrrnkhdiithy thngdankarsumsbenuxhaineruxng aelakarnaenuxhannmaprayuktichihekidpraoychntxkarsuxsarkhwamkhidinchiwitpracawnexksarxanephim aekikh wikikhakhmmikhakhmekiywkb xiehna thwiskdi ephuxksm 2560 wngsawithyakhxngxiehna pyhaeruxnglin khwamlunihlkhxngsyyaaelakaredinthangsuolkkhxngpnhyi krungethph yipsi Joll C amp Aree S 2020 April Thai Adaptations of the Javanese Panji in Cosmopolitan Ayutthaya Southeast Asian Studies 9 1 3 25 ekhathungcak https th wikipedia org w index php title xiehna amp oldid 9098711, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,
บทความ
, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม
