เจ้าผู้อารักขา

เจ้าผู้อารักขา (อังกฤษ: Lord Protector) เป็นตำแหน่งเฉพาะที่ใช้ในอังกฤษในฐานะผู้นำของประเทศซึ่งใช้ได้สองความหมายในช่วงเวลาในประวัติศาสตร์สองสมัย

ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์

เอ็ดเวิร์ด ซีมัวร์ ดยุกแห่งซัมเมอร์เซตที่ 1 “เจ้าผู้อารักขา” ในพระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 6

ตำแหน่ง “เจ้าผู้อารักขา” เดิมใช้สำหรับเจ้านายหรือขุนนางคนใดคนหนึ่งที่ได้รับอำนาจให้เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ (ซึ่งมิใช่ตำแหน่งสำหรับคณะบุคคลที่มีหน้าที่เป็นคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ (Regency council) ขณะที่พระมหากษัตริย์ยังทรงพระเยาว์เกินกว่าที่จะทรงปกครองด้วยพระองค์เองได้

เจ้าผู้อารักขาอังกฤษคนสำคัญ เช่น

จอห์นแห่งแลงแคสเตอร์ ดยุกที่ 1 แห่งเบดฟอร์ด (John of Lancaster, 1st Duke of Bedford) และ ฮัมฟรีย์ ดยุกแห่งกลอสเตอร์ (Humphrey, Duke of Gloucester) เป็นเจ้าผู้อารักขาร่วมกันระหว่างวันที่ 5 ธันวาคม ค.ศ. 1422 – 6 พฤศจิกายน ค.ศ. 1429) สำหรับพระเจ้าเฮนรีที่ 6
ริชาร์ด แพลนแทเจเนต ดยุกที่ 3 แห่งยอร์ก (Richard Plantagenet, 3rd Duke of York) เป็นเจ้าผู้อารักขาระหว่างวันที่ 3 เมษายน ค.ศ. 1454 – กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1455 และระหว่างวันที่ 19 พฤศจิกายน ค.ศ. 1455 – 25 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1456 สำหรับพระเจ้าเฮนรีที่ 6 เช่นกัน
ริชาร์ด ดยุกแห่งกลอสเตอร์ มีตำแหน่งเป็น “เจ้าผู้อารักขาแห่งอาณาจักร” (Lord Protector of the Realm) ระหว่างวันที่ 30 เมษายน ค.ศ. 1483 – 26 มิถุนายน ค.ศ. 1483 สำหรับ พระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 5 ก่อนที่จะชิงราชบัลลังก์ให้ตนเอง
เอ็ดเวิร์ด ซีมอร์ ดยุกที่ 1 แห่งซัมเมอร์เซต (Edward Seymour, 1st Duke of Somerset) เป็นเจ้าผู้อารักขาเมื่อต้นรัชสมัยของพระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 6

เจ้าผู้อารักขาสกอตแลนด์คนสำคัญ เช่น

จอห์น สจวร์ต ดยุกแห่งอ็อลบะนี (John Stuart, Duke of Albany) มีตำแหน่งเป็น “ผู้ว่าการและเจ้าผู้อารักขาแห่งอาณาจักร” (Governor and Protector of the Realm) ระหว่างวันที่ 12 กรกฎาคม ค.ศ. 1515 – 16 พฤศจิกายน ค.ศ. 1524 สำหรับ พระเจ้าเจมส์ที่ 5 แห่งสกอตแลนด์
เจมส์ แฮมมิลตัน ดยุกแห่งชาแตลโร (James Hamilton, Duke of Châtellerault) มีตำแหน่งเป็น “ผู้ว่าการและเจ้าผู้อารักขาแห่งราชอาณาจักร” ระหว่างวันที่ 3 มกราคม ค.ศ. 1543 – 12 เมษายน ค.ศ. 1554 สำหรับสมเด็จพระราชินีนาถแมรีที่ 1 แห่งสกอตแลนด์

สมัยเครือจักรภพแห่งอังกฤษ

เจ้าผู้อารักขาแห่งอังกฤษ, สกอตแลนด์ และไอร์แลนด์
ตราแผ่นดิน
ริชาร์ด ครอมเวลล์
การเรียกขาน	ฮิสไฮเนส
ที่พำนัก	พระราชวังไวต์ฮอล
ผู้แต่งตั้ง	สืบทอดทางสายเลือด
สถาปนา	16 ธันวาคม ค.ศ. 1653
คนแรก	โอลิเวอร์ ครอมเวลล์
คนสุดท้าย	ริชาร์ด ครอมเวลล์
ยกเลิก	25 พฤษภาคม ค.ศ. 1659

ธงประจำตำแหน่งเจ้าผู้อารักขา

ตำแหน่ง เจ้าผู้อารักขาแห่งอังกฤษ สกอตแลนด์ และไอร์แลนด์ เป็นตำแหน่งประมุขแห่งรัฐระหว่างสมัยไร้กษัตริย์อังกฤษ (English Interregnum) ซึ่งตามมาจากสมัยการปกครองอยู่ชั่วระยะหนึ่งของเครือจักรภพแห่งอังกฤษ ภายใต้ “สภาแห่งรัฐ” ผู้ที่ดำรงตำแหน่งคนแรกคือโอลิเวอร์ ครอมเวลล์ที่ดำรงตำแหน่งระหว่างเดือนธันวาคม ค.ศ. 1653 จนถึงเดือนกันยายน ค.ศ. 1658 และต่อมาโดยริชาร์ด ครอมเวลล์ บุตรชาย ระหว่างเดือนกันยายน ค.ศ. 1658 จนถึงเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 1659 ซึ่งเป็นสมัยที่เรียกว่ายุครัฐในอารักขา (The Protectorate) เอกสาร "ตราสารการปกครอง" (รัฐธรรมนูญของสาธารณรัฐ) ยังระบุไว้ด้วยว่า—

โอลิเวอร์ ครอมเวลล์, ผู้บัญชาการทหารสูงสุดแห่งอังกฤษ, สกอตแลนด์ และไอร์แลนด์ จักเป็น, และด้วยคำประกาศในเอกสารฉบับนี้, เจ้าผู้อารักขาแห่งเครือจักรภพแห่งอังกฤษ สกอตแลนด์ และไอร์แลนด์,และดินแดนใต้อาณัติ นับแต่บัดนี้ จนกว่าชีวิตจะหาไม่

รัฐธรรมนูญฉบับที่มาแทนที่ในปี ค.ศ. 1657, "ฎีกาและคำแนะนำอันนอบน้อม", ให้อำนาจเจ้าผู้อารักขาในการเลือกผู้สืบทอดได้. ครอมเวลล์จึงเลือก ริชาร์ด บุตรชายคนโตสุดที่ยังมีชีวิตอยู่ ผู้ซึ่งไม่มีประสบการณ์ในแวดวงการเมืองเลย เป็นผู้สืบทอด. นี้เป็นวิธีการเลือกผู้นำโดยไม่มีการลงคะแนนใดๆ และยังคล้ายคลึงกับการสืบสันติวงศ์ ในทางพฤตินัย และยังมีการประดิษฐ์ธรรมเนียมยศอย่างกษัตริย์ ("โดยพระคุณของพระเจ้า และ สาธารณรัฐ เจ้าผู้อารักขาแห่งอังกฤษ สกอตแลนด์ และไอร์แลนด์") และจารีตแบบระบอบกษัตริย์ เช่น การแต่งตั้งอัศวิน.

ครอมเวลล์ผู้บุตร, ผู้สืบทอดตําแหน่งต่อจากบิดาในเดือนกันยายน ค.ศ. 1658, ดำรงตำแหน่งอยู่เพียงแปดเดือน ก่อนที่จะลาออกจากตําแหน่งในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 1659 ตามมาด้วยการก่อตั้งสภาแห่งรัฐ ขึ้นมาอีกครั้ง และจบลงด้วยการ การฟื้นฟูราชวงศ์อังกฤษ โดยรัฐสภาอัญเชิญ พระเจ้าชาลส์ที่ 2 ให้กลับมาครองราชย์เป็นพระมหากษัตริย์อังกฤษ