เทศบาลนครยะลา

บทความนี้เกี่ยวกับเทศบาลนคร สำหรับความหมายอื่น ดูที่ ยะลา (แก้ความกำกวม)

เทศบาลนครยะลา เป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นประเภทเทศบาลนคร ตั้งอยู่ในเขตตำบลสะเตง อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา ได้รับการยกฐานะเป็นเทศบาลนครเมื่อ พ.ศ. 2538 มีพื้นที่ 19.4 ตารางกิโลเมตร ใน พ.ศ. 2562 มีประชากรทั้งหมด 60,617 คน ถือเป็นหนึ่งในเจ็ดเมืองเศรษฐกิจสำคัญของภาคใต้ตอนล่าง

เทศบาลนครยะลา
เทศบาลนคร
ภาพตัวเมืองยะลา
ตรา
คำขวัญ:  สร้างเมืองให้น่าอยู่ สร้างความรู้สู่มวลชน สร้างสังคมให้โปร่งใส สร้างสานใจร่วมพัฒนา นครยะลาสู่สากล
เทศบาลนครยะลา ที่ตั้งของเทศบาลนครยะลา แสดงแผนที่จังหวัดยะลา เทศบาลนครยะลา เทศบาลนครยะลา (ประเทศไทย) แสดงแผนที่ประเทศไทย
พิกัดภูมิศาสตร์: 6°32′33″N 101°16′59″E / 6.54250°N 101.28306°E / 6.54250; 101.28306พิกัดภูมิศาสตร์: 6°32′33″N 101°16′59″E / 6.54250°N 101.28306°E / 6.54250; 101.28306
จังหวัด	ยะลา
อำเภอ	เมืองยะลา
การปกครอง
• นายกเทศมนตรี	พงษ์ศักดิ์ ยิ่งชนม์เจริญ
พื้นที่
• ทั้งหมด	19 ตร.กม. (7 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2562)
• ทั้งหมด	60,617 คน
• ความหนาแน่น	3,200 คน/ตร.กม. (8,300 คน/ตร.ไมล์)
รหัส อปท.	03950102
ที่อยู่ สำนักงาน	ถนนสุขยางค์ ตำบลสะเตง อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา 95000
โทรศัพท์	0 7322 3666
โทรสาร	0 7321 5675
เว็บไซต์	www.yalacity.go.th
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

เทศบาลนครยะลามีชื่อเสียงด้านความสวยงามของผังเมือง มีถนนกว่า 400 สายตัดเชื่อมติดต่อกัน เป็นวงเวียนใยแมงมุมซ้อนกันสามวงอย่างกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส โดยถนนทุกสายจะมุ่งไปยังวงเวียนหลักเมือง ถนนบางส่วนตัดเป็นตารางหมากรุกอย่างเมืองลอสแอนเจลิส สหรัฐ ทั้งยังมีการจัดสรรพื้นที่ใช้สอยอย่างชัดเจน โดยแบ่งเป็นย่านสถานศึกษา ย่านสถานที่ราชการ ย่านที่พักอาศัย และย่านพื้นที่สีเขียวประจำเมือง อันเกิดจากแนวคิดของพระรัฐกิจวิจารณ์ (สวาสดิ์ ณ นคร) อดีตนายกเทศมนตรีเทศบาลเมืองยะลา (พ.ศ. 2580–2588) โดยมีที่ปรึกษาชาวอังกฤษ เพื่อประโยชน์ด้านเศรษฐกิจ และดึงดูดผู้คนจากถิ่นอื่น ๆ เข้ามาแลกเปลี่ยนสินค้าในเมืองยะลา

ประวัติ

เดิมเทศบาลนครยะลาเป็นที่ตั้งของตำบลสะเตงซึ่งตามชื่อหมู่บ้านอันเป็นที่ตั้งตัวเมืองยะลาเดิม โดย "สะเตง" เป็นคำมลายูแปลว่าไม้ถ่อเรือหรือไม้ถ่อแพ จากการที่ตำบลดังกล่าวเป็นที่ตั้งของศาลากลางจังหวัดยะลา ที่ทำการอำเภอเมืองยะลา และสถานีรถไฟยะลาย่านบ้านนิบง (นิบงแปลว่าต้นหลาวชะโอน) บริเวณดังกล่าวมีความเจริญ หลังเมืองปัตตานีซบเซาลง ก็มีประชากรต่างถิ่นโยกย้ายอยู่อาศัยในชุมชนดังกล่าวเป็นจำนวนมาก ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร มีพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเป็นเทศบาลเมืองยะลา จังหวัดยะลา เมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2479 ขณะนั้นเทศบาลเมืองยะลามีพื้นที่ทั้งหมด 16 ตารางกิโลเมตร ด้วยตัวเทศบาลตั้งอยู่ที่บ้านนิบง ประชาชนรุ่นก่อนจึงเรียกตัวเมืองยะลาว่านิบง

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มีพระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองยะลา ขยายพื้นที่ครอบคลุมเขตตำบลสะเตงทั้งหมด เมื่อวันที่ 5 มีนาคม พ.ศ. 2509 มีพื้นที่ทั้งหมด 19.4 ตารางกิโลเมตร และต่อมามีพระราชกฤษฎีกายกฐานะเทศบาลเมืองยะลา เป็นเทศบาลนครยะลา เมื่อวันที่ 24 กันยายน พ.ศ. 2538 มีผลบังคับใช้ในวันที่ 25 กันยายนปีเดียวกัน

ที่ตั้ง

เดิมตามราชกิจจานุเบกษาจัดตั้งเทศบาลเมืองยะลา ประกาศเล่มที่ 52 หน้า 1223 ตรา ณ วันที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2479 มีเนื้อที่แรกเริ่มประมาณ 16 ตารางกิโลเมตร ต่อมาในปี พ.ศ. 2509 ได้ขยายพื้นที่เป็น 19.4 ตารางกิโลเมตรซึ่งครอบคลุมตำบลสะเตงทั้งหมด มีอาณาเขตติดต่อกับพื้นที่ใกล้เคียงดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับเทศบาลตำบลยุโป อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา และติดต่อกับอำเภอยะรัง จังหวัดปัตตานี
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับเทศบาลเมืองสะเตงนอก อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับเทศบาลตำบลท่าสาป อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา
• ทิศใต้ ติดต่อกับเทศบาลเมืองสะเตงนอก อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา

ประชากร

ประชากรเทศบาลนครยะลา (รายปี)
ปี	2547	2548	2549	2550	2551	2552	2553	2554	2555	2556
ประชากร	67,842	65,503	64,684	63,775	63,370	62,896	62,991	62,378	62,110	61,507
±%	—	−3.4%	−1.3%	−1.4%	−0.6%	−0.7%	+0.2%	−1.0%	−0.4%	−1.0%
ที่มา:

ประชากรในเทศบาลนครยะลามีหลายเชื้อชาติ ใน พ.ศ. 2562 มีประชากรทั้งหมด 60,617 คน ส่วนใหญ่เป็นชาวไทยเชื้อสายมลายู, ชาวไทยเชื้อสายจีน และชาวไทยพุทธ หลังจากเกิดเหตุความไม่สงบในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ชุมชนในตัวเมืองยะลาได้มีการแบ่งชุมชนออกเป็นสองข้างคือพุทธและมุสลิม โดยแยกออกจากกันอย่างชัดเจน ต่างจากในอดีตที่ชาวพุทธเคยอยู่ร่วมกับชุมชนมุสลิมมาอย่างยาวนาน โดยสามารถแบ่งประชากรในเทศบาลนครยะลาตามกลุ่มชาติพันธุ์ได้ดังนี้

• ชาวมลายูมุสลิม (ออแฆนายู) เป็นชนพื้นเมืองดั้งเดิม ใช้ภาษามลายูปัตตานี นับถือศาสนาอิสลาม โดยมากประกอบอาชีพเชิงเกษตรกรรม มีบรรพบุรุษอพยพมาจากอำเภอยะหริ่ง อำเภอมายอ และอำเภอยะรัง จังหวัดปัตตานี อาศัยอยู่ย่านตลาดเก่าระหว่างเขตทางรถไฟเรื่อยไปจนถึงเขตแดนอำเภอยะรัง บางส่วนตั้งถิ่นฐานอยู่แถบถนนสิโรรสช่วงโรงพยาบาลศูนย์ยะลาเรื่อยไปจนถึงเขตสะเตง
• ชาวไทยพุทธ (ออแฆซิแย) เป็นประชากรที่นับถือศาสนาพุทธ โดยมากเป็นข้าราชการ มีทั้งคนพื้นถิ่นดั้งเดิมและที่อพยพมาจากต่างจังหวัด เช่นจังหวัดสงขลา นครศรีธรรมราช และพัทลุง ตั้งถิ่นฐานแถบถนนธนวิถี ถนนเทศบาล 1-10 ถนนผังเมือง ถนนสายย่อยระหว่างถนนสิโรรสกับแม่น้ำปัตตานี และบริเวณรอบวัดเมืองยะลา
• ชาวจีน (ออแฆจีนอ) คือบุคคลที่มีเชื้อสายจีน ทั้งอพยพมาจากประเทศจีน หรือเป็นคนจีนที่เกิดในไทย สามารถแยกแยะได้จากหน้าตาหรือสีผิว โดยมากนับถือศาสนาพุทธพร้อมไปกับพิธีกรรมแบบศาสนาพื้นบ้านจีน โดยมากประกอบกิจเชิงพาณิชยกรรม ตั้งถิ่นฐานย่านสถานีรถไฟยะลา ถนนสิโรรส ถนนพิพิธภักดีจนถึงถนนวงเวียน 3 และบริเวณโรงเรียนยะลาบำรุง
• ชาวไทยมุสลิม (ออแฆอิสแล) คือคนไทยที่นับถือศาสนาอิสลาม โดยมากเป็นผู้อพยพมาจากส่วนอื่นของประเทศ เช่น จังหวัดสงขลา นครศรีธรรมราช พัทลุง หรือกรุงเทพมหานคร ประกอบอาชีพเชิงพาณิชยกรรม อาศัยในย่านตลาดเก่า
• ชาวจีนมุสลิม คือบุคคลที่สืบเชื้อสายจากการสมรสระหว่างชาวมลายูกับจีน โดยมากมีรูปพรรณอย่างคนจีนแต่นับถือศาสนาอิสลาม ผู้คนในท้องถิ่นจะเรียกว่า คนกรือเซะ
• ชาวอินเดีย คือชาวอินเดียที่นับถือศาสนาซิกข์ อพยพมาจากประเทศอินเดียเกือบร้อยปีก่อน มีประชากรไม่เกิน 50 คน ผู้ชายไม่โพกศีรษะ ส่วนผู้หญิงนุ่งส่าหรี อาศัยกระจัดกระจายในเขตเทศบาล มีศาสนสถานเพียงแห่งเดียวคือวัดสิริคุรุสิงห์สภา ถนนรวมมิตร แต่ปัจจุบันชาวซิกข์จำนวนไม่น้อยโยกย้ายออกจากพื้นที่

ส่วนด้านศาสนาประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ ร้อยละ 55, ศาสนาอิสลาม ร้อยละ 43 และที่เหลือนับถือศาสนาอื่น ๆ ได้แก่ ศาสนาคริสต์, ซิกข์ และฮินดู มีมัสยิด 10 แห่ง, วัดพุทธ 5 แห่ง, โบสถ์คริสต์ 5 แห่ง และคุรุดวารา 1 แห่ง จากสัดส่วนจะเห็นได้ว่าประชากรส่วนใหญ่ของเขตเทศบาลนครยะลานับถือศาสนาพุทธ (คือชาวไทยและจีน) เป็นชนกลุ่มใหญ่ในเทศบาล

จำนวนผู้นับถือศาสนาในเทศบาลนครยะลา
แบ่งตามศาสนา	พ.ศ. 2549	พ.ศ. 2550
อิสลาม	28,376	28,001
พุทธ	36,269	35,740
คริสต์	1,104	640
อื่น ๆ	195	639

เศรษฐกิจ

ชุมชน

เทศบาลนครยะลา มีการปกครองครอบคลุมชุมชนทั้งหมด 40 ชุมชน ดังมีรายชื่อต่อไปนี้

1. ชุมชนหลังวัดเมืองยะลา
2. ชุมชนเวฬุวัน
3. ชุมชนห้าแยกกำปงบาโงย
4. ชุมชนบ้านร่ม
5. ชุมชนหัวสะพานสะเตง
6. ชุมชนคุปตาสา
7. ชุมชนคูหาภิมุข
8. ชุมชนประชานุกุล
9. ชุมชนร่วมใจพัฒนา
10. ชุมชนมุสลิมสัมพันธ์
11. ชุมชนจารูนอก
12. ชุมชนจารูพัฒนา
13. ชุมชนหลังโรงเรียนเทศบาล 5
14. ชุมชนตลาดเก่าซอย 8
15. ชุมชนสันติสุข
16. ชุมชนสามัคคี
17. ชุมชนวัดยะลาธรรมาราม
18. ชุมชนเมืองทอง
19. ชุมชนหลังโรงเรียนจีน
20. ชุมชนดารุสสลาม
21. ชุมชนวิฑูรอุทิศ 10 (ศาลเจ้าพ่อบู้เต็กโฮ้ว)
22. ชุมชนธนวิถี
23. ชุมชนธนวิถีพัฒนา
24. ชุมชนมะลิสัมพันธ์
25. ชุมชนหลังกองร้อย
26. ชุมชนการเคหะ
27. ชุมชนเบอร์เส้งนอก
28. ชุมชนตลาดเกษตร
29. ชุมชนอุตสาหกรรมสามหมอ
30. ชุมชนมณโฑ 18
31. ชุมชนพิทยนิโรธ
32. ชุมชนหน้าศูนย์แม่และเด็ก
33. ชุมชนคนรักถิ่น
34. ชุมชนอยู่ดี มีสุข
35. ชุมชนประชารัฐ
36. ชุมชนผังเมือง 4
37. ชุมชนเสรี
38. ชุมชนตลาดเมืองใหม่
39. ชุมชนเบญจมิตรสัมพันธ์
40. ชุมชนสะพรั่ง

อ้างอิง

1. รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้าน ประจำปี พ.ศ. 2562 ท้องถิ่นเทศบาลนครยะลา ระบบสถิติทางการทะเบียน กรมการปกครอง
2. "ข้อมูลพื้นฐาน". เทศบาลนครยะลา. สืบค้นเมื่อ 23 มีนาคม 2563. Check date values in: |accessdate= (help)
3. "สภาพทั่วไปและข้อมูลพื้นฐานของเทศบาลนครยะลา" (PDF). เทศบาลนครยะลา. สืบค้นเมื่อ 23 มีนาคม 2563. Check date values in: |accessdate= (help)
4. "รายชื่อเหยื่อ จยย.บอมบ์ ตลาดสดยะลา ใบปลิวปลุกระดมว่อน!". อิศรา. 22 มกราคม 2561. สืบค้นเมื่อ 23 มีนาคม 2563. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
5. "เปิด "ช่องโหว่" บึ้มตลาดยะลา...เขย่าขวัญใต้สันติสุข!". อิศรา. 23 มกราคม 2561. สืบค้นเมื่อ 23 มีนาคม 2563. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
6. นิพัทธ์ ทองเล็ก, พลเอก (21 ตุลาคม 2562). "ภาพเก่าเล่าตำนาน : เมืองงามสง่า ผังเมืองดี…อยู่ที่ 'ยะลา'". มติชนออนไลน์. สืบค้นเมื่อ 23 มีนาคม 2563. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
7. "ประวัติการจัดตั้งเทศบาล". เทศบาลนครยะลา. สืบค้นเมื่อ 23 มีนาคม 2563. Check date values in: |accessdate= (help)
8. ประพนธ์ เรืองณรงค์. "ชื่อบ้านนามเมืองภาษามลายูในคาบสมุทรภาคใต้ของไทย" (PDF). ดำรงวิชาการ. สืบค้นเมื่อ 31 ตุลาคม 2562. Check date values in: |accessdate= (help)
9. แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง (2546). ปฏิสัมพันธ์ระหว่างมลายูมุสลิมและจีนในย่านสายกลาง จังหวัดยะลา (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 82-83. Check date values in: |year= (help)
10. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลเมืองยะลา จังหวัดยะลา พุทธศักราช ๒๔๗๙" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 53 (0ก): 1220–1223. 14 กุมภาพันธ์ 2479. Check date values in: |date= (help)
11. "พระราชกฤษฎีกา เปลี่ยนแปลงเขตพื้นที่เทศบาลเมืองยะลา จังหวัดยะลา พ.ศ. ๒๕๐๙". คลังสารสนเทศของสถาบันนิติบัญญัติ. 5 มีนาคม 2509. สืบค้นเมื่อ 23 มีนาคม 2563. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
12. "พระราชกฤษฎีกา จัดตั้งเทศบาลนครยะลา จังหวัดยะลา พ.ศ. ๒๕๓๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 112 (40 ก): 15–19. 24 กันยายน 2538. Check date values in: |date= (help)
13. สถิติการบริการด้านการทะเบียนราษฎร
14. "ไหว้เจ้ายะลาคึกคัก บางส่วนปิดบ้านหนีร่วมฉลองตรุษจีน ตจว" (Press release). ASTVผู้จัดการออนไลน์. 22 มกราคม 2555. สืบค้นเมื่อ 16 เมษายน 2556. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
15. ชลัท ประเทืองรัตนา (1 พฤศจิกายน 2553). "โครงการวงดนตรีออร์เคสตร้า เทศบาลนครยะลา อำเภอเมือง จังหวัดยะลา" (PDF). สถาบันพระปกเกล้า. สืบค้นเมื่อ 14 กรกฎาคม 2562. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
16. เกรียงไกร เกิดศิริและคณะ (2560). "ความเป็นมลายู" ความหมายที่สัมพัทธ์กับประวัติศาสตร์ ชาติพันธุ์ ศาสนา รัฐ และความรู้สึก (PDF). คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 31-34. Check date values in: |year= (help)
17. แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง (2546). ปฏิสัมพันธ์ระหว่างมลายูมุสลิมและจีนในย่านสายกลาง จังหวัดยะลา (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 7-8, 36-44. Check date values in: |year= (help)
18. แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง (2546). "ปฏิสัมพันธ์ระหว่างมลายูมุสลิมและจีนในย่านสายกลาง จังหวัดยะลา". ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). สืบค้นเมื่อ 14 กรกฎาคม 2562. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
19. สมาคมไทยซิกข์แห่งประเทศไทย. พระศาสนสถานคุรุดวารา - วัดซิกข์. เรียกดูเมื่อ 13 เมษายน 2556
20. มหาวิทยาลัยมหิดล. ศาสนสถานในศาสนาซิกข์. เรียกดูเมื่อ 13 เมษายน 2556
21. จำนวนผู้นับถือศาสนารายเทศบาลนครยะลา - อำเภอเมืองยะลา

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์เทศบาลนครยะลา