เปลื้อง ฉายรัศมี
เปลื้อง ฉายรัศมี ศิลปินแห่งชาติปีพ.ศ. 2529 สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีอีสานพื้นบ้าน-โปงลาง) นักดนตรีพื้นบ้านอีสานที่มีความสามารถพิเศษสามารถเล่นและถ่ายทอดการเล่น ดนตรีพื้นบ้านอีสานได้เกือบทุกชนิด ทั้ง พิณ แคน ซอ โปงลางและอื่นๆ โดยเฉพาะ "โปงลาง" นั้น สามารถเล่นและถ่ายทอดการเล่นได้เป็นพิเศษ และที่สำคัญที่สุดคือ เป็นผู้ศึกษา ค้นคว้า ปรับปรุงและพัฒนาโปงลางมาตลอดระยะเวลา 40 ปี จนทำให้ "เกราะลอ" ซึ่งเป็นเพียงสิ่งที่ใช้ตีไล่นก กา ตามไร่ ตามนา พัฒนามาเป็น "โปงลาง" ที่มีสภาพเป็นเครื่องดนตรีที่มีเสียงไพเราะ กังวาน และให้ความรู้สึกของความเป็นพื้นบ้านอีสานอย่างแท้จริงเป็นที่นิยมกันแพร่ หลายและยอมรับกันว่า "โปงลาง" เป็น เครื่องดนตรีเอกลักษณ์ของภาคอีสานเคียงคู่กับ "แคน" ซึ่งมีอยู่ก่อนแล้ว จึงสมควรยกย่องและเชิดชู นายเปลื้อง ฉายรัศมี ไว้ในฐานะเป็นศิลปินแห่งชาติสาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีพื้นบ้าน) อย่างแท้จริง ดังนั้นคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติได้ประกาศเกียรติคุณ ยกย่อง นายเปลื้อง ฉายรัศมี ให้เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีพื้นบ้าน) ประจำปี พุทธศักราช ๒๕๒๙ และได้รับพระราชทานโล่ เข็มเชิดชูเกียรติในวันเสาร์ที่ ๒๔ กุมภาพันธ์ พุทธศักราช ๒๕๓๐ ซึ่งเป็นวันศิลปินแห่งชาติ จากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา
| เปลื้อง ฉายรัศมี | |
|---|---|
| เกิด | เปลื้อง ฉายรัศมี 25 ตุลาคม พ.ศ. 2475 |
| อาชีพ | นักดนตรีพื้นบ้าน |
| คู่สมรส | ยุพิน ฉายรัศมี |
| รางวัล | พ.ศ. 2529 - ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีพื้นบ้าน-โปงลาง) |
ประวัติ
ครูเปลื้อง ฉายรัศมี เป็นบุตรของ นายคง และนางนาง ฉายรัศมี เกิดเมื่อวันที่ 25 ต.ค. 2475 ที่บ้านเลขที่ 7 บ้านตา ต.ม่วงมา อ.เมืองกาฬสินธุ์ จ.กาฬสินธุ์ จบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จากโรงเรียนบ้านนา ชีวิตครอบครัวสมรสกับ นางยุพิน ฉายรัศมี และช่วยกันทำมาหากิน มีบุตรชาย 2 คนและหญิง 1 คน เสียชีวิตเมื่อวันที่ 2 ธันวาคม 2550
ประวัติการทำงาน
พ.ศ. 2502-พ.ศ. 2510 ทำงานเป็นลูกจ้างชั่วคราวที่โครงการเขื่อนลำปาว
พ.ศ. 2516 สอบบรรจุลูกจ้างประจำสำนักงานป่าไม้จังหวัดกาฬสินธุ์ ทำงานถึงปี 2519 ก็ลาออกมาทำอาชีพส่วนตัว
พ.ศ. 2520 เข้าทำงานที่สำนักงานชลประทาน จังหวัดอุบลราชธานี
พ.ศ. 2524 ย้ายมาทำงานที่อ่างเก็บน้ำห้วยมโน บ้านนาอำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ และทำงานเป็นครูพิเศษสอนดนตรีพื้นบ้านที่วิทยาลัยนาฏศิลป์กาฬสินธุ์
ผลงาน/เกียรติประวัติ
นายเปลื้อง ฉายรัศมี เป็นนักดนตรีอีสานที่มีความสามารถเป็นพิเศษคือ สามารถเล่นสอนและทำเครื่องดนตรีอีสานได้ทุกชนิดที่สำคัญที่สุดคือ นายเปลื้อง ฉายรัศมี เป็นผู้ที่ได้ศึกษาค้นคว้าปรับปรุงและพัฒนาโปงลางมาตลอดระยะเวลา ๔๐ ปี จนทำให้ กอลอ (เกราะลอ) ซึ่งแต่เดิมเป็นเพียงกระบอกไม้ที่ใช้ตีไล่นกกาตามหัวไร่ปลายนา หรือขอลอที่ใช้ตีบอกเวลา บอกเหตุในหมู่บ้านธรรมดากลายมาเป็นเครื่องดนตรีธรรมชาติที่ทรงไว้ซึ่งคุณค่าแห่งความบริสุทธิ์และงดงาม ทั้งยังนำความภาคภูมิใจและหวงแหนมาสู่ชาวเมืองกาฬสินธุ์ด้วย "โปงลาง" ได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของจังหวัดกาฬสินธุ์ในลักษณะของมรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่า ด้วยเหตุนี้นายเปลื้อง ฉายรัศมี จึงได้รับยกย่องเชิดชูเกียรติเป็น ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีพื้นบ้าน) ประจำปี พ.ศ. ๒๕๒๙
คำประกาศเกียรติคุณ
นายเปลื้อง ฉายรัศมี เป็นนักดนตรีพื้นบ้านอีสานที่มีความสามารถพิเศษ สามารถเล่นและถ่ายทอดการเล่นดนตรีพื้นบ้านอีสาน ได้เกือบทุกชนิด ทั้ง พิณ แคน ซอ โปงลาง และอื่น ๆ โดยเฉพาะ “โปงลาง” นั้น สามารถเล่นและถ่ายทอดการเล่นได้ดีเป็นพิเศษ และที่สำคัญที่สุดคือ เป็นผู้ศึกษา ค้นคว้า ปรับปรุงและพัฒนาโปงลางมาตลอดระยะเวลา ๔๐ ปี จนทำให้ “เกราะลอ” ซึ่งเป็นเพียงสิ่งที่ใช้ไล่ตีนก กา ตามไร่ตามนา พัฒนาเป็น “โปงลาง” ที่มีสภาพเป็นเครื่องดนตรีที่มีเสียงไพเราะ กังวาน และให้ความรู้สึกของความเป็นพื้นบ้านอีสานอย่างแท้จริง เป็นที่นิยมกันอย่างแพร่หลาย และยอมรับกันว่าเป็นเครื่องดนตรีเอกลักษณ์ของภาคอีสานเคียงคู่กับ “แคน” ซึ่งมีอยู่ก่อนแล้ว จึงสมควรยกย่องและเชิดชู นายเปลื้อง ฉายรัศมี ไว้ในฐานะ ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีพื้นบ้าน) ประจำปี พุทธศักราช ๒๕๒๙
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
- พ.ศ. 2536 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 4 จัตุรถาภรณ์มงกุฎไทย (จ.ม.)
_ribbon.svg.html){kind=link}
อื่นๆ
- บ้านศิลปินแห่งชาติ ครูเปลื้อง ฉายรัศมี ณ บ้านเลขที่ ๒๒๙/๔ ถนนเกษตรสมบูรณ์ อำเภอเมือง จังหวัดกาฬสินธุ์
- หมากกะโหล่ง มีลักษณะคล้ายโปงลาง
- วงโปงลางกาฬสินธุ์ ร่วมเล่นเครื่องดนตรีอีสานโดยนำเอาโปงลางร่วมเล่นด้วย เป็นวงแรก
- วงหมากกะโหล่ง เป็นวงที่มี หมากกะโหล่ง โปงลางไม้ โปงลางเหล็ก
- วงโปงลางสะออน เป็นลูกศิษย์ลูกหาของครูเปลื้อง
อ้างอิง
- ศิลปินแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๒๘-๒๕๓๐. กรุงเทพฯ : สุวีริยาสาส์น, ๒๕๔๔. หน้า ๑๗๓-๑๗๘.
- นิติกร กรัยวิเชียร. ศิลปินแห่งชาติ. กรุงเทพฯ : อมรินทร์ พริ้นติ้ง แอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), ๒๕๔๔. หน้า ๑๐๖.
- คำประกาศเกียรติคุณ จากเว็บไซต์ สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
- [ http://www.culture.go.th/subculture3/index.php?option=com_content&view=article&id=8&Itemid=9] โคงการเปิดบ้านศิลปินแห่งชาติ กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม