วงศ์นกอ้ายงั่ว

วงศ์นกอ้ายงั่ว ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: ไมโอซีนตอนต้น - ปัจจุบัน 18–0Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
เสียงร้องของนกอ้ายงั่ว ที่อุทยานแห่งชาติเอเวอร์เกลดส์, สหรัฐอเมริกา
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Aves
อันดับ:	Pelecaniformes หรือ Suliformes
วงศ์:	Anhingidae Reichenbach, 1849
สกุล:	Anhinga Brisson, 1760
ชนิดต้นแบบ
Plotus anhinga Linnaeus, 1766
ชนิด
Anhinga anhinga Anhinga melanogaster Anhinga rufa Anhinga novaehollandiae
แผนที่แสดงการกระจายพันธุ์

นกอ้ายงั่ว หรือ นกงั่ว หรือ นกคองู หรือ นกงู (อังกฤษ: Darters, Snakebirds) เป็นวงศ์ของนกน้ำวงศ์หนึ่ง ใช้ชื่อวงศ์ว่า Anhingidae

ลักษณะ

มีลักษณะโดยรวม คือ เป็นนกขนาดใหญ่ ความยาวจากปลายปากจดหางประมาณ 70-95 เซนติเมตร หัวเรียวมาก, ปาก ยาวเป็นสองเท่าของหัว จะงอยปากตรงเรียวและแหลม ขอบขากรรไกรหยักเล็กน้อย ด้านข้างเป็นร่องรูจมูกเล็กและรียาว ไม่เปิดออกข้างนอก ถุงใต้คางมีขนาดเล็ก มีส่วนคอเรียวมาก ปลายปีกแหลม ขนปลายปีกเส้นที่ 2 และ 3 นับจากด้านนอกยาวที่สุด หางยาว ปลายหางมน มีขนหาง 12 เส้น หน้าแข้งสั้นแต่ใหญ่ มีพังผืดนิ้วเป็นแบบตีนพัดเต็ม กินปลาเป็นอาหารหลัก หาอาหารโดยดำน้ำและว่ายน้ำ ทำรังเป็นกลุ่มตามต้นไม้ รังมีไข่ 3-5 ฟอง เปลือกไข่สีฟ้า มีผงคล้ายผงชอล์กปกคลุมบางส่วน ลูกอ่อนแรกเกิด มีสภาพเป็นลูกอ่อนเดินไม่ได้ ผิวหนังเป็นสีเนื้อ

นกอ้ายงั่ว มีลักษณะทั่วไปคล้ายกับนกกาน้ำ (Phalacrocoracidae) ซึ่งอยู่ต่างวงศ์กัน ซึ่งในยุคก่อนประวัติศาสตร์เคยมีบรรพบุรุษร่วมกันมา นักบรรพชีวินวิทยาเคยขุดค้นพบซากดึกดำบรรพ์ของบรรพบุรุษของนกทั้งสองวงศ์ในทวีปอเมริกาเหนือซึ่งมีอายุย้อนหลังไปถึงเมื่อราว 60,000,000 ปีที่ผ่านมา สันนิษฐานว่านกอ้ายงั่วมีวิวัฒนาการจนแตกต่างจากนกกาน้ำเมื่อราว 30,000,000 ปีที่ผ่านมา

จุดที่นกอ้ายงั่วแตกจากนกกาน้ำ คือ มีรูปร่างที่ใหญ่กว่ามาก อีกทั้งขนเมื่อลงน้ำจะไม่อุ้มน้ำเหมือนนกกาน้ำ ที่สำคัญ คือ ลำคอที่เรียวยาว เมื่อนกลงไปว่ายน้ำ ลำตัวจะจมลงในน้ำแต่ส่วนคอจะชูขึ้นเหนือน้ำ เหมือนงูเลื้อยในน้ำ อันเป็นที่มาของชื่อ "นกงู" หรือ "นกคองู" ด้วยกระดูกคอชิ้นที่ 8 และชิ้นที่ 9 จะมีการปรับให้หดคอเป็นรูปตัว S ได้ มีกล้ามเนื้อคอที่แข็งแรง ช่วยให้การพุ่งปากเข้าหาเหยื่อเหมือนลูกดอก นอกจากจะว่ายน้ำและดำน้ำเก่งแล้ว นกอ้ายงั่วยังมีความสามารถในการบินสูงด้วย โดยท่าบินของนกอ้ายงั่ว จะกระพือปีกถี่คล้าย ๆ นกกาน้ำ แต่จะสลับด้วยการถลาร่อนมากกว่า สามารถใช้ประโยชน์จากกระแสความร้อนบนผืนดิน เพื่อใช้ในการยกตัวขึ้นสู่ระดับสูงลิบ คล้ายกับนกล่าเหยื่อจำพวกเหยี่ยว หรืออินทรีได้ด้วย จึงบินอพยพหากินได้เป็นระยะทางไกลมาก

ในวันที่ 9 พฤศจิกายน ค.ศ. 2006 ได้มีการค้นพบนกอ้ายงั่วเผือกตัวแรกของโลก ที่มีทั้งตัวเป็นสีขาวล้วน บริเวณวัดห้วยจันทร์ ในเขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขื่อนป่าสักชลสิทธิ์ ตำบลโคกตูม อำเภอเมือง จังหวัดลพบุรี หลังจากนั้นอีกไม่นาน ไม่มีใครพบนกอ้ายงั่วเผือกตัวนี้ซึ่งเชื่อว่ามีเพียงตัวเดียวในโลกอีกเลย

การจำแนก

นกอ้ายงั่ว จำแนกได้เพียงแค่สกุลเดียว มีทั้งหมด 4 ชนิดทั่วโลก (ดูในเนื้อหา) แต่ละชนิดจะมีลักษณะแตกต่างกันไปเล็ก ๆ น้อย ๆ แต่มีพฤติกรรมและสภาพแวดล้อมที่อาศัยคล้ายคลึงกัน โดยพบได้ในทุกภูมิภาคทั่วโลกในเขตร้อนและเขตอบอุ่น ได้แก่ ทวีปเอเชีย, ทวีปอเมริกาเหนือ, อเมริกาใต้, แอฟริกา และออสเตรเลีย ในประเทศไทยพบเพียงชนิดเดียวเท่านั้น

• สกุล Anhinga
  • Anhinga anhinga (Linnaeus, 1766)
  • Anhinga melanogaster Pennant, 1769 เป็นชนิดที่พบในประเทศไทย
  • Anhinga novaehollandiae (Gould, 1847)
  • Anhinga rufa (Daudin, 1802)

รูปภาพ

•  

  คอของนกคองูที่ยาวเหมือนงู

•  

  ภาพแสดงให้เป็นกระคอและกล้ามเนื้อคอของนกอ้ายงั่ว

•  

  ขณะบิน

อ้างอิง

1. Harrison, Peter; Peterson, Roger Tory (1991). Seabirds: A Complete Guide to the Seabirds of the World (Helm Identification Guides) . Christopher Helm Publishers Ltd. ISBN 071363510X.
2. "Anhinga". ระบบข้อมูลการจำแนกพันธุ์แบบบูรณาการ.
3. Walter J. Bock (1994) : History and Nomenclature of Avian Family-Group Names. Bulletin of the American Museum of Natural History, number 222; with application of article 36 of ICZN.
4. งั่ว ๒ น.ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542
5. นกคองู จาก siamensis.org
6. นกกาน้ำ (1) กายสัณฐานวิทยา
7. ปริศนานกงู
8. "นก"อ้ายงั่วเผือก"ตัวแรกของโลก". คมชัดลึก.

แหล่งข้อมูลอื่น