Humphrey field analyser

Humphrey field analyser (HFA) เป็นเครื่องวัดลานสายตาของมนุษย์ ที่แพทย์ตรวจปรับสายตาและจักษุแพทย์ใช้ โดยเฉพาะเพื่อตรวจลานสายตาของตาเดียว (monocular visual field) ผลจากเครื่องจะใช้ระบุปัญหาทางการเห็น เพราะมันให้ข้อมูลเกี่ยวกับตำแหน่งที่เกิดโรคตลอดระบบสายตา/วิถีประสาทของการเห็น ซึ่งช่วยให้วินิจฉัยปัญหาทางตาของคนไข้ ผลที่ได้อาจเก็บไว้เพื่อเฝ้าสังเกตความเปลี่ยนแปลงของสายตา

เครื่อง Humphrey Field Analyser

การใช้ทางการแพทย์

เครื่องสามารถใช้ตรวจคัดโรค เฝ้าสังเกตอาการ และช่วยวินิจฉัยโรคบางอย่าง โดยมีเกณฑ์วิธีทดสอบ (testing protocol) หลายอย่างที่เลือกได้ขึ้นอยู่กับจุดมุ่งหมาย ในรายการต่อไปนี้ เลขตัวแรกหมายถึงขนาดลานสายตาที่ต้องการวัดทางด้านขมับ โดยวัดจากกลางจุดตรึงตา (fixation) และมีหน่วยเป็นองศา ส่วนเลข '-2' ระบุรูปแบบของจุดแสงที่ใช้ทดสอบ

• 10-2: วัด 10 องศาทางขมับและทางจมูก ตรวจ 68 จุด ใช้สำหรับตรวจจุดภาพชัด (macula) โรคที่จอตา โรคทางประสาทและตา (neuro-ophthalmic) และต้อหินระยะหลัง ๆ
• 24-2: วัด 24 องศาทางขมับ และ 30 องศาทางจมูก โดยตรวจ 54 จุด ใช้สำหรับโรคทางประสาทและตา เพื่อตรวจคัดกรองโดยทั่วไป และเพื่อตรวจต้อหินระยะต้น ๆ
• 30-2: วัด 30 องศาทางขมับและจมูก โดยตรวจ 76 จุด ใช้สำหรับตรวจคัดโรคทั่วไป ต้อหินระยะต้น ๆ และโรคทางประสาท (neurological)

การตรวจทั้งหมดตามที่ว่าสามารถทำแบบ SITA-Standard หรือ SITA-Fast โดย SITA-Fast จะเร็วกว่า แม้จะให้ผลเทียบได้กับ SITA-Standard แต่อาจจะทำซ้ำได้ผลไม่เหมือนกัน และจะไวตรวจพบปัญหาได้น้อยกว่า

มีวิธีการทดสอบอื่น ๆ ที่ใช้ในกิจโดยเฉพาะเช่น

• Esterman - ใช้เพื่อตรวจการทำงานของสายตาคนไข้เพื่อให้แน่ใจว่า สามารถขับรถได้อย่างปลอดภัย อย่างที่ใช้ในประเทศออสเตรเลีย
• SITA SWAP ย่อมาจาก Short Wavelength Automated Perimetry (SWAP) ใช้เพื่อตรวจการเสียสายตาเพราะต้อหินในระยะต้น ๆ

วิธีการตรวจ

 

ที่วางคางและที่จับเลนส์

การตรวจใช้เวลาประมาณ 5-8 นาที ไม่นับเวลาที่ต้องจัดแจงหรือบอกคนไข้ มีหลายขั้นตอนที่ต้องทำก่อนจะเริ่มตรวจเพื่อให้ได้ผลที่เชื่อถือได้

เจ้าหน้าที่จะเลือกวิธีการและข้างของตาที่จะตรวจก่อน แล้วจึงใส่ข้อมูลคนไข้ รวมทั้ง refractive error (ภาวะกำลังหักเหแสงของสายตาผิดปกติ) ในกรณีที่จำเป็น เครื่องจะระบุเลนส์ที่ต้องใช้ในการทดสอบ (เช่น เลนส์กลมหรือเลนส์ทรงกระบอก [cylindrical lens]) ในกรณีเช่นนี้ มักใช้เลนส์ทดสอบที่มีกรอบโลหะ โดยจะวางเลนส์ทรงกระบอกไว้ใกล้คนไข้เพื่อให้ระบุ axis ได้ง่าย ๆ เจ้าหน้าที่สามารถปรับจุดตรึงตาได้ตามความจำเป็น

ก่อนให้คนไข้เข้าไปนั่งที่เครื่อง เจ้าหน้าที่จะอธิบายวิธีการทดสอบแก่คนไข้ คือให้มองตรึงอยู่ที่เป้าตรงกลาง ให้กดปุ่มสัญญาณต่อเมื่อเห็นจุดแสงที่เป็นตัวกระตุ้น คนไข้จะไม่สามารถเห็นแสงที่แสดงทั้งหมด แสงบางจุดอาจสว่างกว่า มืดกว่า แสดงช้ากว่า เร็วกว่าแสงอื่น ๆ ตาที่ไม่ได้ตรวจจะปิดไว้ และจะปิดแสงในห้องก่อนทดสอบ เจ้าหน้าที่จะให้คนไข้วางคางไว้ที่ที่วาง และแนบศีรษะชิดกับที่พิงหน้าผาก โดยอาจต้องปรับการวางศีรษะบ้างเพื่อให้รูม่านตาอยู่ตรงกลางของจอเพื่อให้สามารถเช็คการมองของคนไข้ได้ตลอดการทดสอบ เลนส์ที่วางบนที่จับควรอยู่ใกล้ตาคนไข้ให้มากที่สุดไม่ให้เห็นสิ่งแปลกปลอม (artefacts)

สำคัญว่าคนไข้จะต้องกะพริบตาเป็นปกติ ทำตัวสบาย ๆ และตั้งใจมีสมาธิตลอดช่วงทดสอบ ซึ่งเพิ่มความน่าเชื่อถือได้ของผลที่วัด

 

เป้าการตรึงตาต่าง ๆ ซ้าย: กลาง, กลาง: รูปเพชรขนาดเล็ก, ขวา: รูปเพชรขนาดใหญ่

การทำงาน

เครื่องจะยิงแสงสีขาวที่มีความสว่างต่าง ๆ กันไปยังจุดต่าง ๆ ในช่องทรงกลมซึ่งมีแสงสว่างทั่ว ๆ กัน คนไข้จะกดปุ่มเพื่อแสดงว่าเห็นจุดแสง ซึ่งเป็นการตรวจสอบสมรรถภาพของจอตาในการตรวจจับสิ่งกระตุ้นที่จุดต่าง ๆ ภายในลานสายตา นี่เรียกว่าความไวจอตา (retinal sensitivity) ซึ่งมีหน่วยวัดเป็น เดซิเบล (dB)

เครื่องวัดปัจจุบันใช้ขั้นตอนวิธี Swedish Interactive Thresholding Algorithm (SITA) ซึ่งเป็นสูตรที่ทำให้วัดลานสายตาได้เร็วที่สุดและแม่นยำที่สุด ผลจะเทียบกับข้อมูลสายตาของคนรุ่นเดียวกันในฐานข้อมูล ซึ่งสามารถระบุการเห็นที่ผิดปกติหรือน่าสงสัยโดยอาจมีเหตุจากโรค

เป้าหมายการตรึงตา

มีเป้าหมายหลายอย่างที่สามารถเลือกให้คนไข้มองได้ โดยเลือกขึ้นอยู่กับอาการของคนไข้

• เป้ากลาง: เป็นแสงสีเหลืองที่ตรงกลาง
• รูปเพชรขนาดเล็ก: ใช้สำหรับคนไข้ที่ไม่เห็นเป้าตรงกลาง เช่นคนไข้โรคจุดภาพชัดของจอตาเสื่อม คือให้คนไข้มองที่ตรงกลางระหว่างจุด 4 จุด
• รูปเพชรขนาดใหญ่: สำหรับคนไข้ที่ไม่เห็นเป้าหมายที่กล่าวมาแล้วทั้งสอง

การแปลผล

 

แผ่นพิมพ์แสดงผล
1: ดรรชนีความน่าเชื่อถือได้
2: ผลเป็นตัวเลข (Numerical Display)
3: ผลเป็นสเกลสีเทา
4: ความคลาดเคลื่อนทั้งหมด
5: ความน่าจะเป็น
6: Pattern Deviation
7: Global Indices
8: Glaucoma Hemifield Test
9: Visual Field Index

ดรรชนีความเชื่อถือได้

ความเชื่อถือได้เป็นเรื่องสำคัญมากเมื่อแปลผล มีปัญหาต่าง ๆ รวมทั้งคนไข้เสียสมาธิ ปิดตา หรือกดปุ่มบ่อยเกิน การเฝ้าสังเกตการตรึงตาของคนไข้สามารถทำได้ที่หน้าจอหรือที่ "gaze tracker" ซึ่งอยู่ทางด้านล่างของแผ่นพิมพ์แสดงผล ระดับความเชื่อถือได้จะแสดงเป็นดรรชนีความเชื่อถือได้ (reliability indices) ที่อยู่ในแผ่นพิมพ์แสดงผล (ดูรูป) ซึ่งเจ้าหน้าที่จะตรวจดูเป็นอย่างแรกเพื่อดูว่าผลเชื่อถือได้หรือไม่ ดรรชนีรวมทั้ง

• การเสียการตรึงตา (Fixation Losses) : บันทึกเมื่อคนไข้ตอบสนองต่อแสงกระตุ้นที่ยิงไปที่จุดบอดของตา ถ้าเกิน 20% ก็จะระบุด้วย 'XX' ถัดไปจากคะแนน ซึ่งแสดงว่าผลเชื่อถือไม่ได้
• ผลบวกลวง (False Positives) : บันทึกเมื่อคนไข้ตอบสนองเมื่อไม่มีแสงกระตุ้น ถ้าเกิน 15% ก็จะระบุด้วย 'XX' ต่อจากคะแนน ซึ่งแสดงว่าเชื่อถือไม่ได้ และอาจเป็นตัวบ่งว่าคนไข้กลัวว่าจะทำการทดสอบผิดพลาด
• ผลลบลวง (False Negatives) : บันทึกเมื่อคนไข้ไม่ตอบสนองต่อแสงกระตุ้นที่สว่างแม้คนไข้จะได้บ่งแล้วว่าเห็นแสงกระตุ้นที่อ่อนกว่า ถ้าค่าสูง นี่แสดงว่าคนไข้เหนื่อย ไม่ใส่ใจ แสร้งป่วย หรือมีปัญหาเสียลานสายตาไปมากจริง ๆ วรรณกรรมแพทย์ได้แสดงเปอร์เซ็นต์ต่าง ๆ เกี่ยวกับความน่าเชื่อถือได้ ส่วนมากกำหนดว่า ผลลบลวงที่สูงกว่าประมาณ 30% ไม่น่าเชื่อถือ

ผล

เมื่อตรวจดูความน่าเชื่อถือได้แล้ว จึงจะประเมินข้อมูลที่เหลือ

(2) ผลเป็นตัวเลข

ผลเป็นตัวเลขแสดงความไวที่จุดจอตาต่าง ๆ ของคนไข้มีหน่วยเป็น dB เลขยิ่งมากก็แสดงว่าไวมาก ซึ่งปกติจะไวสุดตรงกลางลานสายตาและค่อย ๆ ลดลงเมื่อห่างออกไป ค่าปกติอยู่ที่ประมาณ 30 dB ค่าที่น้อยกว่า 0 dB หมายถึงไม่เห็นเลย

(3) สเกลสีเทา

สเกลสีเทาเป็นภาพแสดงของผลตัวเลข (2) ทำให้แปลผลการเสียลานสายตาได้ง่าย ส่วนที่เข้มกว่าหมายถึงไวน้อยกว่า ส่วนที่อ่อนกว่าเป็นส่วนที่ไวกว่า สเกลนี้ใช้แสดงความเปลี่ยนแปลงของสายตา แต่ก็ไม่ใช้เพื่อวินิจฉัยโรค

 

รูปแบบความผิดปกติของลานสายตา (ตาขวา)
A: ดวงมืดกลางลานเห็น (central scotoma)
B: Centrocaecal scotoma (ดวงมืดเป็นวงรี รวมจุดตรึงตา และจุดบอด)
C: Nasal Step (เป็นรูปบันไดด้านใน)
D: Superior Arcuate (เป็นรูปโค้งด้านบน)
E: Nasal Wedge defect (เป็นรูปลิ่มด้านใน)
F: Superior Nasal quadrantanopia (บอดเสี้ยวเดียวด้านในข้างบน)
G: Superior Altitudinal (บอดครึ่งซีกบน)
H: Nasal hemianopia (บอดครึ่งซีกใน)
I: Enlarged Blind Spot with Paracentral scotoma located 15 degrees superiorly (จุดบอดใหญ่ขึ้นโดยมีดวงมืดข้าง ๆ ส่วนกลางที่ 15 องศาบน)

(4) ความคลาดเคลื่อนทั้งหมด (Total Deviation)

ค่าความคลาดเคลื่อนเป็นตัวเลขแสดงความต่างระหว่างค่าที่วัดได้กับค่าของคนรุ่นเดียวกันที่จุดในจอตาต่าง ๆ

• ค่าลบแสดงความไวที่ต่ำกว่าปกติ
• ค่าบวกแสดงความไวที่สูงกว่าปกติ
• 0 แสดงว่าเท่ากัน

ค่าความคลาดเคลื่อนกำหนดโดยสถิติที่อยู่ด้านล่างจากค่าเป็นตัวเลข แสดงเปอร์เซ็นต์ของกลุ่มประชากรปกติที่มีค่าวัดต่ำกว่าคนไข้ในแต่ละจุด ๆ ค่าความน่าจะเป็น (5) แสดงเปอร์เซ็นต์เพื่อใช้ตีความค่าความคลาดเคลื่อนโดยสถิติ ยกตัวย่างเช่น สี่เหลี่ยมเข้มสุดหมายถึงว่า <0.5% ของประชากรก็ได้ค่านี้เช่นกัน ซึ่งแสดงว่าการเสียการเห็นที่จุดนี้สูงมาก ภาพความคลาดเคลื่อนทั้งหมดนี้เน้นแสดงการเสียการเห็นที่กระจายไปทั่ว (คือที่ต่างกับบุคคลกลุ่มอายุเดียวกันทั้งหมด)

(6) Pattern Deviation

ภาพ Pattern Deviation ให้ข้อมูลความคลาดเคลื่อนทั้งแบบเป็นตัวเลขและโดยสถิติ แต่มันไม่นับการเห็นที่ลดลงเนื่องจากความขุ่นใสของกระจกตา (เช่น ต้อกระจก) หรือสายตาผิดปกติที่ไม่ได้แก้ หรือการไวแสงน้อยลงเนื่องจากอายุหรือรูม่าตาหด (pupil miosis) จึงเป็นการเน้นตรวจการเสียสายตาที่สงสัยว่ามีเหตุจากโรค (focal loss) เท่านั้น และจึงเป็นภาพที่แพทย์ใช้วินิจฉัยโรค ปกติแล้ว ภาพ Pattern Deviation จะเข้มน้อยกว่าภาพ Total Deviation เพราะไม่รวมการเห็นที่เสียไปเนื่องจากปัจจัยที่กล่าวแล้ว

(7) Global Indices

หมายเลขแต่ละอย่างในกลุ่มนี้ให้ข้อสรุปทางสถิติ แม้จะไม่ใช้เพื่อวินิจฉัยในเบื้องต้น แต่ก็สำคัญเพื่อเฝ้าตรวจความคืบหน้าของต้อหิน หมายเลขรวมทั้ง

• ค่าเบี่ยงเบนเฉลี่ย (Mean Deviation, MD) : ได้มาจากค่าเบี่ยงเบนทั้งหมด เป็นค่าต่างโดยเฉลี่ยจากค่าปกติของคนรุ่นเดียวกัน ค่าลบหมายถึงมีลานสายตาเสีย ค่าบวกแสดงว่า มีลานสายตาที่ดีกว่าคนอายุเท่ากันโดยเฉลี่ย จะมีค่า P ก็ต่อเมื่อค่าแรกผิดปกติ คือแสดงเปอร์เซ็นต์ที่ค่านั้นเกิดในกลุ่มประชากร ยกตัวอย่างเช่น P <2% หมายถึงประชากรน้อยกว่า 2% ซึ่งมีตาเสียหายยิ่งกว่าค่าที่วัดได้จากคนไข้
• Pattern Standard Deviation (PSD) : เป็นค่าที่ได้มาจาก Pattern Deviation และดังนั้น จึงแสดงความเสียหายโดยเฉพาะ (focal loss) เท่านั้น ค่าสูงซึ่งแสดงว่าสายตาผิดปกติ จึงเป็นตัวบ่งชี้ที่มีประโยชน์ของความคืบหน้าของต้อหิน ไม่เหมือนกับค่า MD

(8) Glaucoma Hemifield Test (GHT)

Glaucoma Hemifield Test (GHT) เป็นการประเมินจอตาที่ปกติเสียหายเพราะต้อหิน โดยเปรียบเทียบบริเวณที่คู่กัน 5 คู่ระหว่างลานสายตาด้านบนกับล่าง ผลซึ่งอาจเป็น Outside Normal Limits คือนอกเขตปกติ ลานสายตาบนและล่างจะต่างกันอย่างสำคัญ, Borderline คือก้ำกึ่ง จะมีความแตกต่างที่น่าเป็นห่วง หรือ Within Normal Limits คือปกติ ผลเหล่านี้จะพิจารณาก็ต่อเมื่อคนไข้มีต้อหินหรือสงสัยว่ามีต้อหิน และมีใช้กับเครื่องที่รองรับเกณฑ์วิธี 30-2 และ 24-2 เท่านั้น

(9) Visual Field Index (VFI)

Visual Field Index (VFI) ช่วยให้เห็นการทำงานและความผิดปกติของ retinal ganglion cell เป็นเปอร์เซ็นต์ โดยลานสายตาตรงกลางจะให้น้ำหนักมากกว่า และค่าจะแสดงเปอร์เซ็นต์ที่ลานสายตาทำงาน ค่า 100% จัดเป็นลานสายตาดีสุดสำหรับคนรุ่นเดียวกัน และ 0% จัดว่ามีลานสายตาบอดหมด ภาพความน่าจะเป็นแบบ pattern deviation (หรือความน่าจะเป็นแบบ total deviation เมื่อ MD แย่กว่า -20 dB) ใช้ระบุบริเวณที่ผิดปกติและความไวตามอายุ ซึ่งคำนวณโดยใช้ตัวเลขจาก total deviation ในเรื่องความเสียหายเพราะต้อหิน VFI เป็นดรรชนีที่เชื่อถือได้และอาจใช้จัดระดับของโรคได้

รูปแบบสีเข้ม ๆ ที่แสดงในภาพ Pattern Deviation ช่วยให้วินิจฉัยความเสียหายต่อสายตา ซึ่งอาจใช้เป็นข้อมูลเพื่อวินิจฉัยโรคบางชนิด แม้บทความนี้จะไม่กล่าวถึงการเห็นที่เสียไปโดยสัมพันธ์กับโรค แต่ก็มีรูปแสดงตัวอย่างการเสียลานสายตา

ข้อดีและข้อเสีย

 

ผลผิดปกติ (artefacts) ที่ตาขวาเนื่องจากเหตุต่าง ๆ
A: สภาพไร้แก้วตา (Aphakia)
B: ผลผิดปกติเพราะขอบเลนส์ (rim artefact)
C: คางวางไม่ถูก
D: ตำแหน่งเลนส์
E: กระจกตามัว
F: โรคกระจกตารูปกรวย (Keratoconus)
G: เปลือกตาหย่อน
H: รูม่าตาหด - 1 มม.
I: รูม่าตาหด - 3 มม.

ข้อดี

• ตรวจลานสายตาอย่างละเอียดโดยมีขั้นตอนที่ทำให้ผลน่าเชื่อถือได้
• เทียบข้อมูลคนไข้กับคนรุ่นเดียวกัน
• แยกแยะระหว่างการเสียการเห็นโดยทั่วไป (diffuse loss) กับโดยเฉพาะ ๆ (focal loss)
• สามารถใช้กับคนไข้ที่ใช้รถเข็น หูไม่ดี มีปัญหาการทรงตัวหรือการตรึงตา และ/หรือเห็นไม่ชัดมาก (very low visual acuity)
• ให้ค่าวัดพื้นฐาน
• เจ้าหน้าที่ตรวจและตีความผลได้ง่าย

ข้อเสีย

• คนไข้ต้องเข้าใจและมีสมาธิดีเมื่อตรวจเทียบกับวิธีตรวจอื่น ๆ
• ใช้เวลามาก
• การเรียนรู้มีผล คือคนไข้ใหม่จะทำการทดสอบได้ดีขึ้นเพราะเข้าใจสถานการณ์การตรวจสอบ ดังนั้น จึงต้องพิจารณาการตรวจครั้งที่สามเป็นผลบรรทัดฐาน
• โอกาสเกิดผลผิดปกติ (artefacts) ต่อไปนี้เป็นรายการของผลผิดปกติและรูปแบบที่มันเกิด แต่เป็นเรื่องที่แก้ได้ถ้าเตรียมตัวกับคนไข้ให้ถูกต้อง
  • สายตาผิดปกติ (refractive error) ที่ไม่ได้แก้, สภาพไร้แก้วตา (aphakia) ซึ่งทำให้ลานสายตาไวแสงลดลงอย่างสำคัญ
  • ขอบเลนส์อาจทำให้ตาดูเหมือนเสียหายจากต้อหิน
  • กระจกตาที่ขุ่นหรือโรคกระจกตารูปกรวย (keratoconus) ทำให้ตาไวแสงน้อยลง
  • เปลือกตาหย่อน (Ptosis) ทำให้เสียลานสายตาด้านบน
  • รูม่าตาหด (Miosis) ทำให้เสียลานสายตารอบ ๆ

ดูเพิ่ม

• ลานสายตา
• การทดสอบลานสายตา

เชิงอรรถและอ้างอิง

1. Landers, John; Sharma, Alok; Goldberg, Ivan; Graham, Stuart L (February 2010). "A comparison of visual field sensitivities between the Medmont automated perimeter and the Humphrey field analyzer". Clinical & Experimental Ophthalmology. doi:10.1111/j.1442-9071.2010.02246.x.
2. Kedar, Sachin; Ghate, Deepta; Corbett, James J (2011). "Visual fields in neuro-ophthalmology". Indian Journal of Ophthalmology. 59 (2): 103. doi:10.4103/0301-4738.77013.
3. Kanski, J. J.,; Bowling, B. (2011). Clinical Ophthalmology. Edinburgh: Elsevier Saunders.CS1 maint: extra punctuation (link)
4. Asaoka, Ryo; Vavvas, Demetrios (2014-06-20). "Mapping Glaucoma Patients' 30-2 and 10-2 Visual Fields Reveals Clusters of Test Points Damaged in the 10-2 Grid That Are Not Sampled in the Sparse 30-2 Grid". PLoS ONE. 9 (6): e98525. doi:10.1371/journal.pone.0098525. PMC 4064971. PMID 24950300.
5. Khoury, Johnny, M.; Donahue, Sean, P.; Lavin, Patric, J.; Tsai, James (1999). "Comparison of 24-2 and 30-2 Perimetry in Glaucomatous and Nonglaucomatous Optic Neuropathies". Journal of Neuro-Ophthalmology. 19 (2): 100–108. doi:10.1097/00041327-199906000-00004.
6. Nouri-Mahdavi, Kouros (December 2014). "Selecting visual field tests and assessing visual field deterioration in glaucoma". Canadian Journal of Ophthalmology. 49 (6): 497–505. doi:10.1016/j.jcjo.2014.10.002.
7. Huang, Charles Q.; Carolan, James; Redline, Daniel; Taravati, Parisa; Woodward, Kimberly R.; Johnson, Chris A.; Wall, Michael; Keltner, John L. (2008-03-01). "Humphrey Matrix Perimetry in Optic Nerve and Chiasmal Disorders: Comparison with Humphrey SITA Standard 24-2". Investigative Ophthalmology & Visual Science. 49 (3): 917–23. doi:10.1167/iovs.07-0241. PMID 18326712.
8. Bengtsson, Boel; Olsson, Jonny; Heijl, Anders; Rootzén, Holger (2009-05-27). "A new generation of algorithms for computerized threshold perimetry, SITA". Acta Ophthalmologica Scandinavica. 75 (4): 368–375. doi:10.1111/j.1600-0420.1997.tb00392.x.
9. Szatmáry, Gabriella (2002-09-01). "Can Swedish Interactive Thresholding Algorithm Fast Perimetry Be Used as an Alternative to Goldmann Perimetry in Neuro-ophthalmic Practice?". Archives of Ophthalmology. 120 (9): 1162. doi:10.1001/archopht.120.9.1162.
10. . Optometry Australia. Optometry Australia. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2016-04-18. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
11. . VicRoads. State Government of Victoria. 2015. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2019-02-28. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
12. Artes, Paul H (2012). Humphrey Field Analyzer II-i series User Manual. Carl Zeiss Meditec.
13. Bengtsson, B; Heijl, A (2000). "False-negative responses in glaucoma perimetry: indicators of patient performance or test reliability?". Investigative Ophthalmology and Visual Science. 41 (8): 2201–2204.
14. McKendrick, Allison M.; Denniss, Jonathan; Turpin, Andrew (August 2014). "Response times across the visual field: Empirical observations and application to threshold determination". Vision Research. 101: 1–10. doi:10.1016/j.visres.2014.04.013. PMID 24802595.
15. Johnson, Chris A; Keltner, John L; Cello, Kimberly E; Edwards, Mary; Kass, Michael A; Gordon, Mae O; Budenz, Donald L; Gaasterland, Douglas E; Werner, Elliot (March 2002). "Baseline visual field characteristics in the ocular hypertension treatment study". Ophthalmology. 109 (3): 432–437. doi:10.1016/S0161-6420(01)00948-4.
16. Wyatt, Harry J.; Dul, Mitchell W.; Swanson, William H. (March 2007). "Variability of visual field measurements is correlated with the gradient of visual sensitivity". Vision Research. 47 (7): 925–936. doi:10.1016/j.visres.2006.12.012. PMC 2094527. PMID 17320924.
17. "centrocecal scotoma". Medical Dictionary. 2009. สืบค้นเมื่อ 2019-03-07. A defect in vision that is oval-shaped and includes the fixation point and the blind spot of the eye.
18. Cubbidge, R (2012). "Essentials of visual field assessment". The Optician. 243 (6356): 14–16.
19. Chen, Yi-Hao; Wu, Jian-Nan; Chen, Jiann-Torng; Lu, Da-Wen (2008). "Comparison of the Humphrey Field Analyser and Humphrey Matrix Perimeter for the Evaluation of Glaucoma Patients". Ophthalmologica. 222 (6): 400–407. doi:10.1159/000154203.
20. Stamper, Robert L; Lieberman, Marc F; Drake, Michael V (2009). Becker-Shaffer's diagnosis and therapy of the glaucomas (8th ed.). [Edinburgh]: Mosby/Elsevier. ISBN 978-0-323-02394-8.
21. Ishiyama, Y.; Murata, H.; Mayama, C.; Asaoka, R. (2014-11-11). "An Objective Evaluation of Gaze Tracking in Humphrey Perimetry and the Relation With the Reproducibility of Visual Fields: A Pilot Study in Glaucoma". Investigative Ophthalmology & Visual Science. 55 (12): 8149–8152. doi:10.1167/iovs.14-15541. PMID 25389198.
22. Horton, M. (2015). "10 tips for improving visual fields: perimetry may seem like second nature, but these recommendations can help you obtain better results by refining your understanding of the technology". Review of Optometry. 152 (4): 62.
23. Kuzhuppilly, N; Patil, S; Dev, S; Deo, A (2018). "Reliability of Visual Field Index in Staging Glaucomatous Visual Field Damage". Journal of Clinical & Diagnostic Research. 12 (6): NC05–NC08.CS1 maint: uses authors parameter (link)
24. Saigal, Rahul. "Learning Effects and Artefacts in Automated Perimetry" (PDF). Association Of Optometry Ireland.
25. Donahue, Sean. P., (1998). "Lens Holder Artifact Simulating Glaucomatous Defect in Automated Perimetry". JAMA Ophthalmology. 116 (12): 1681–1683. doi:10.1001/archopht.116.12.1681.CS1 maint: extra punctuation (link)