การลงคะแนนแบบหลายรอบในทันที

การลงคะแนนแบบหลายรอบในทันที (อังกฤษ: instant-runoff voting, IRV) หรือเรียก ระบบคะแนนเสียงเผื่อเลือก (alternative vote, AV) ระบบจัดลำดับความชอบ (preferential voting, PV) หรือในสหรัฐเรียก การลงคะแนนระบบจัดลำดับตัวเลือก (ranked-choice voting, RCV) แต่ชื่อเหล่านี้อาจใช้เรียกในการลงคะแนนในระบบอื่นด้วย การลงคะแนนระบบนี้ใช้การนับคะแนนเรียงตามลำดับความชอบเพื่อหาผู้ชนะเพียงรายเดียว

ในการลงคะแนนระบบนี้ ผู้มีสิทธิเลือกตั้งลงคะแนนเลือกผู้สมัครได้หลายคนตามลำดับความชอบ โดยการนับคะแนนจะนับให้ลำดับแรกก่อน หากมีผู้สมัครในลำดับที่หนึ่งรายใดได้คะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาด ผู้สมัครนั้นชนะการเลือกตั้งทันที หากยังไม่มีผู้ใดได้รับเสียงข้างมากเด็ดขาดเป็นลำดับที่หนึ่ง ในรอบถัดไปผู้สมัครที่ได้คะแนนน้อยที่สุดจะตกรอบ โดยในกรณีนี้คะแนนเสียงของผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่ลงคะแนนให้ผู้สมัครคนที่ตกรอบจะโอนไปให้กับผู้สมัครในลำดับถัดไป โดยกระบวนการนับคะแนนจะทำต่อไปจนกว่าจะได้ผู้สมัครที่ได้คะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาด

การลงคะแนนแบบหลายรอบในทันทีนี้ โดยหลักการแล้วคือการเลือกตั้งแบบถ่ายโอนคะแนนเสียง (single transferable vote) ที่ใช้เลือกผู้ชนะเพียงคนเดียว โดยวิธีนี้จะช่วยป้องกันไม่ให้มีผู้สมัครรายใดชนะการเลือกตั้งแบบไม่มีเสียงข้างมากเด็ดขาดได้ ซึ่งสามารถเกิดได้หากใช้ระบบการเลือกตั้งแบบเสียงข้างมาก/พหุนิยม (plurality voting) ซึ่งทำให้เกิดภาวะ "เสียงแตก" ได้ในผู้สมัครที่มีนโยบายคล้ายคลึงกัน ซึ่งทำให้เสียงของผู้ลงคะแนนผู้สมัครคนที่คะแนนน้อยสูญไป

การลงคะแนนแบบหลายรอบในทันทีนั้นใช้ในการเลือกตั้งระดับชาติในหลายประเทศ เช่น การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรของออสเตรเลีย การเลือกตั้งประธานาธิบดีอินเดีย และการเลือกตั้งประธานาธิบดีไอร์แลนด์ เป็นต้น

นิยาม

ในการลงคะแนนแบบนี้นำชื่อมาจากการนับบัตรลงคะแนนที่แบ่งเป็นรอบ ๆ จำนวนหลายรอบ คล้ายกับในระบบบัตรลงคะแนนหลายรอบ (exhaustive ballot) ยกเว้นแต่ตัวเลือกที่ผู้ลงคะแนนได้ลงลำดับไว้ไม่มีการเปลี่ยนแปลงในแต่ละรอบ โดยชื่อเรียกอื่น ๆ ของการลงคะแนนระบบนี้ ได้แก่ การลงคะแนนแบบโอนเสียง การลงคะแนนแบบมีตัวแทน การลงคะแนนแบบจัดลำดับตัวเลือก การลงคะแนนแบบจัดลำดับตัวเลือกที่นั่งเดียว และการลงคะแนนแบบจัดลำดับความชอบ

ในอังกฤษและนิวซีแลนด์เรียกระบบนี้ว่า "การลงคะแนนระบบจัดลำดับตัวแทน" ในแคนาดาเรียกว่า "การลงคะแนนระบบจัดลำดับตัวเลือก" ในออสเตรเลียซึ่งใช้การลงคะแนนแบบนี้ในการเลือกตั้งส่วนใหญ่ เรียกว่า "การลงคะแนนระบบจัดลำดับความชอบ" ส่วนองค์กรไม่แสวงหาผลกำไรแฟร์โวตของสหรัฐเรียกว่า "การลงคะแนนระบบจัดลำดับตัวเลือก" สำหรับกรณีหาผู้ชนะเพียงคนเดียว และ "การลงคะแนนแบบถ่ายโอนคะแนนเสียง" สำหรับการหาผู้ชนะมากกว่าหนึ่งคน

อ้างอิง

1. จันทร์อ่อน, พงศ์ศักดิ์. "การออกแบบระบบเลือกตั้ง:คู่มือเล่มใหม่ของ International IDEA" (PDF). สถาบันสิทธิมนุษยชนและสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล. p. 114. สืบค้นเมื่อ 6 June 2021.
2. "Alternative Vote". www.electoral-reform.org.uk (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2019-05-30.
3. "Explainer: What is preferential voting?". SBS News (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2019-05-30.
4. corporateName=Australian Electoral Commission; address=10 Mort Street, Canberra ACT 2600; contact=13 23 26. "Preferential voting". Australian Electoral Commission (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 17 November 2020.
5. FairVote.org. "Ranked Choice Voting / Instant Runoff". FairVote. สืบค้นเมื่อ 2019-05-30.
6. Toplak, Jurij (2017). "Preferential Voting: Definition and Classification". Lex Localis – Journal of Local Self-Government. 15 (4): 737–61. doi:10.4335/15.4.737-761(2017).
7. "Ranked-Choice Voting (RCV)". www.opavote.com. สืบค้นเมื่อ 2019-05-30. For some people, ranked-choice voting means any voting method where voters rank candidates. For these people, ranked-choice voting includes not only instant runoff voting and the single transferable vote, but also Condorcet voting and the Borda count.
8. FairVote.org. "Ranked Choice Voting / Instant Runoff". FairVote. สืบค้นเมื่อ 2019-05-31. Examples of uses of RCV include: Australia (... multi-winner form of it for senate elections); Ireland (... multi-winner form for parliament and many local elections; Malta (multi-winner form for parliament)...
9. Rubel, Alex (2019-05-24). "'Ranked Choice' replaces 'Instant Runoff' as new election format in first Just Community decision this year". The Boiling Point. สืบค้นเมื่อ 2019-05-31. The ranked choice system ... voters rank each candidate from favorite to least favorite, and the winner is the candidate who was, on average, voted the highest.
10. "Australian Electoral Commission". Aec.gov.au. 23 April 2014. สืบค้นเมื่อ 30 April 2014.
11. "Ireland Constitution, Article 12(2.3)". International Constitutional Law. 1995. สืบค้นเมื่อ 15 February 2008.
12. "Second Report: Election of a Speaker". House of Commons Select Committee on Procedure. 15 February 2001. สืบค้นเมื่อ 18 February 2008.
13. Cary, David (1 January 2011). "Estimating the Margin of Victory for Instant-runoff Voting". Proceedings of the 2011 Conference on Electronic Voting Technology/Workshop on Trustworthy Elections. EVT/WOTE'11: 3.
14. "BBC News - Alternative vote". bbc.com. British Broadcasting Corporation. 8 February 2012. สืบค้นเมื่อ 9 October 2019.
15. "Opinion: OUSA Needs the Alternative Vote". Critic - Te Arohi. Otago, New Zealand: Otago University Students' Association. 30 September 2017. สืบค้นเมื่อ 9 October 2019.
16. . City of London. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2018-02-26.
17. "Liberal plan to change federal voting laws may have crossbench support". The Guardian (ภาษาอังกฤษ). 11 December 2020. สืบค้นเมื่อ 13 February 2021.
18. "How RCV Works". FairVote (ภาษาอังกฤษ). 2019-08-17. สืบค้นเมื่อ 2018-08-17.