Nepenthes campanulata

Nepenthes campanulata
N. campanulata จากต้นไม้ที่ปลูกเลี้ยง
สถานะการอนุรักษ์
ไม่มีข้อมูล (IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	พืช (Plantae)
หมวด:	Magnoliophyta
ชั้น:	Magnoliopsida
อันดับ:	Caryophyllales
วงศ์:	Nepenthaceae
สกุล:	Nepenthes
สปีชีส์:	N.  campanulata
ชื่อทวินาม
Nepenthes campanulata Sh.Kurata (1973)

Nepenthes campanulata (มาจากภาษาละติน: campanulatus = ระฆัง), หรือ Bell-Shaped Pitcher-Plant (หม้อทรงระฆัง) เป็นหม้อข้าวหม้อแกงลิงถิ่นเดียวของเกาะบอร์เนียว

ไฟป่าได้ทำลายถิ่นที่อยู่ของ N. campanulata ที่เรารู้เพียงแห่งเดียวไปในปี ค.ศ. 1983 และมันไม่เป็นที่แน่ใจว่ายังมีหม้อข้าวหม้อแกงลิงชนิดนี้ในที่แห่งอื่นอีกหรือไม่หรือมันได้สูญพันธุ์ไปแล้ว จนถึงปี ค.ศ. 1997 มันได้ถูกค้นพบอีกครั้งในระยะทางไม่กี่ร้อยกิโลเมตรห่างจากที่ตั้งแบบฉบับเดิม N. campanulata มีชื่ออยู่ในบัญชีแดงของIUCNปี ค.ศ. 2006

N. campanulata ไม่มีลูกผสมทางธรรมชาติ และไม่มีหน่วยอนุกรมวิธานต่ำกว่าระดับชนิด

ชื่อและการค้นพบ

N. campanulata ถูกเก็บได้ครั้งแรกในวันที่ 9 กันยายน ค.ศ. 1957^[I] บนภูเขาอิลาส บันกาแอน (Ilas Bungaan) โดย เอ.เจ.จี. 'ด็อก' โคสเทอร์แมนส์ (A.J.G. 'Doc' Kostermans) หัวหน้าแผนกพฤกษศาสตร์ของสถาบันวิจัยป่าไม้ที่โบกอร์ (Bogor) ขณะเดียวกันคณะสำรวจเก็บตัวอย่างของ N. mapuluensis ได้ด้วย โคสเทอร์แมนส์เขียนถึงการค้นพบของเขาไว้ว่า:

ฉันได้ทำงานของกรมป่าไม้ที่ซังกูลิรัง (Sangkulirang) และเมื่อเสร็จสิ้นฉันต้องการที่จะตรวจสอบเกี่ยวกับดอกไม้หิน "อิลาส บันกาแอน"^[II] ที่ตอนบนของแม่น้ำ หลังจาก 10 วันในการเดินทางฉันเห็นหินสีค่อนข้างเหลืองในครั้งแรก แล้วก็พบว่ามันคือใบของหม้อข้าวหม้อแกงลิงที่ขึ้นอยู่บนหินสูงที่ลาดชันซึ่งสูงขึ้นไป 50 ม. เราตัดไม้เพื่อสร้างบันไดแล้วปีนขึ้นไป หม้อข้าวหม้อแกงลิงนี้ไม่มีดอกหรือผลแต่เราพบถ้ำ ในถ้ำมีโลงศพที่คล้ายเรือที่สลักหัวสุนัขไว้ที่ปลายทั้งสองด้าน ภายในมีกระดูกที่ถูกตัดศีรษะ

N. campanulata ถูกแจกแจงลักษณะโดยไซเกะโอะ คุระตะ (Shigeo Kurata) ในปี ค.ศ. 1973 บนพื้นฐานตัวอย่างเพียงตัวอย่างเดียว ที่ชื่อ Kostermans 13764 ที่ถูกเก็บรักษาที่หอพรรณไม้ของสวนพฤกษศาสตร์สิงคโปร์ ต้นแบบอื่นๆที่ถูกรักษาไว้มีดังนี้ : ตัวอย่างคู่ตัวอย่างต้นแบบถูกติดป้ายไว้ว่า "spec. nov.!" ถูกรักษาไว้ที่พิพิธภัณประวัติศาสตร์ธรรมชาติแห่งชาติในปารีส ตัวอย่างคู่ตัวอย่างต้นแบบมากกว่าสองตัวอย่างถูกเก็บรักษาไว้ที่สวนพฤกษศาสตร์นิวยอร์ก

ฉะนั้นคุระตะจึงแถลงถึงตัวอย่างว่าเป็นพืชถิ่นเดียวตามสถานที่พบเพียงแห่งเดียวนี้ โดยมีถ้อยคำแกลงดังนี้ : "สามารถสันนิษฐานได้ว่าเนื่องจากถิ่นอาศัยของมันตามที่บันทึกไว้น่าจะเป็นทรายและผาหินปูนที่ความสูง 300 ม."

ตัวอย่างของ N. campanulata ขาดส่วนโครงสร้างดอกไป จนกระทั่งถูกค้นพบอีกครั้งในปี ค.ศ. 1997

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ตัวอย่างคู่ตัวอย่างต้นแบบของ N. campanulata ที่เก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณประวัติศาสตร์ธรรมชาติแห่งชาติ มันมาจากภูเขา Ilas Bungaan ที่ๆมันสูญพันธุ์ไปแล้ว

N. campanulata เป็นไม้เลื้อยไต่ มีลำต้นที่สั้นทรงกระบอกสูง 20 ถึง 50 ซม. และหนา 4 มม. ใบคล้ายแผ่นหนังและไร้ก้าน แผ่นใบรูปช้อนถึงรูปใบหอก ยาว 12 ซม. และกว้าง 2 ซม. ปลายแผ่นใบมนและก้นปิดเล็กน้อย ฐานแผ่นใบเป็นแบบหุ้มลำต้น มีสองถึงสามเส้นใบตามยาวในแต่ละด้าน เส้นใบรูปขนนกไม่ชัดนัก สายดิ่งสั้นและแข็ง ยาวไม่เกิน 4 ซม.

ไม่เหมือนกับชนิดอื่นในสกุล N. campanulata มีหม้อเพียงชนิดเดียว ตามคำระบุชนิดแสดงให้เห็นว่ามันมีทรงรูประฆัง สีเขียวเหลืองสูงประมาณ 10 ซม. และเส้นผ่าศูนย์กลาง 5.5 ซม. มันไม่มีปีกริมขนฝอยแต่มีสันสองสันด้านหน้าแทน ภายในหม้อมีต่อมบริเวณในส่วนล่างสุดเท่านั้น ปากหม้อเป็นวงกลมและวางตัวตามแนวนอน เพอริสโตมมีขนาดเล็กประกอบไปด้วยฟันบางๆเป็นแนว ฝาเป็นรูปรีถึงรูปขอบขนานไม่มีรยางค์ เดือยเดี่ยวยาว 1 มม.ที่ฐานของฝา N. campanulata ไม่มีสิ่งปกคลุม

ต้นไม้กระจายพันธุ์โดยไหลใต้ดิน ต้นไม้ที่โตเต็มที่บ่อยครั้งพบเป็นกลุ่มก้อนที่เกิดจากการขึ้นของหม้อข้าวหม้อแกงลิงหลายๆจุด

การกระจายพันธุ์และถิ่นอาศัย

ประชากรของ N. campanulata แต่ดั้งเดิมตามตัวอย่างต้นแบบได้ถูกทำลายไปด้วยไฟป่าในปี ค.ศ. 1983 ประชากรเท่าที่รู้ทั้งหมดตายในปลายปี ค.ศ. 1991 หรือไม่ก็ต้นปี ค.ศ. 1992 ในเวลานั้น N. campanulata ถูกคิดว่าสูญพันธุ์ไปแล้ว ต่อมามันถูกค้นพบอีกครั้งในปี ค.ศ. 1997 โดยชีอัน ลีล์ (Ch'ien Lee) บนผาหินปูนของอุทยานแห่งชาติกูนุงมูลูในรัฐซาราวัก ระยะทางมากกว่า 400 กม.จากที่ตั้งแบบฉบับ

N. campanulata เป็นหม้อข้าวหม้อแกงลิงพื้นราบ เป็นพืชขึ้นบนหินที่ความสูงระหว่าง 300 ถึง 500 ม.จากระดับน้ำทะเล อาศัยในที่เปียกชื้น หรือบริเวณที่เกิดมอสส์บนผาและเป็นชนิดเดียวที่ขึ้นบนหินปูน

อนุกรมวิธาน

ในการแจกแจงลักษณะของ N. campanulata คุระตะเสนอว่ามันอาจเป็นญาติใกล้ชิดกับ N. inermis พืชถิ่นเดียวของสุมาตรา แต่นักอนุกรมวิธานอื่นๆไม่เห็นด้วยกับสมมุติฐานนี้ ทั้งสองชนิดอาจจะคล้ายกันในโครงสร้างทั่วไปอย่างเช่นลักษณะของหม้อ อย่างไรก็ตาม มันไม่เฉพาะแต่เพียงแบ่งแยกได้ตามระยะทางตามภูมิศาสตร์เท่านั้น อีกทั้งยังมีถิ่นอาศัยแต่ต่างกันอย่างสิ้นเชิง N. campanulata เป็นหม้อข้าวหม้อแกงลิงพื้นราบถิ่นเดียวที่ขึ้นบนหินปูน แต่ทว่า N. inermis เติบโตแบบอิงอาศัยที่ความสูง 1500 ถึง 2600 ม.

ดูเพิ่ม

I. ^{^} โคสเทอร์แมนส์สำรวจภูเขาอิลาส บันกาแอนระหว่างวันที่ 8 กันยายน ถึง 19 กันยายน ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการสำรวจตอนเหนือของบอร์เนียว

II. ^{^} ในภาษาอินโดนีเซียสำหรับคำว่า "ดอกไม้หิน (Ilas Bungaan)" : ilas แปลว่า "หิน" และ bungaan แปลว่า "ดอกไม้"

อ้างอิง

1. Phillipps, A. & A. Lamb 1996. Pitcher-Plants of Borneo. Natural History Publications (Borneo) , Kota Kinabalu.
2. Clarke, C.M. 1997. Nepenthes of Borneo. Natural History Publications (Borneo) , Kota Kinabalu.
3. Hilton-Taylor, C. (2006). Nepenthes campanulata. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. IUCN 2006. Retrieved on 06 May 2006.
4. Specimen Details: Nepenthes campanulata Kurata (NY Specimen ID: 39331). The New York Botanical Garden.
5. Kurata, S. 1973. Nepenthes from Borneo, Singapore and Sumatra. Gardens' Bulletin Singapore 26 (2) : 227–232.
6. Specimen Details: Nepenthes campanulata Kurata (NY Specimen ID: 39332). The New York Botanical Garden.
7. Lee, C.C. 2006. Species profile: Nepenthes campanulata 2020-09-26 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. WildBorneo.
8. Clarke, C.M. & C.C. Lee 2004. Pitcher Plants of Sarawak. Natural History Publications (Borneo) , Kota Kinabalu.
9. Nerz, J. 1994. Nepenthes-discussion. Carnivorous Plant Mailing List.
10. Steiner, H. 2002. Borneo: Its Mountains and Lowlands with their Pitcher Plants. Toihaan Publishing Company, Kota Kinabalu.
11. Hansen, E. 2001. Where rocks sing, ants swim, and plants eat animals: finding members of the Nepenthes carnivorous plant family in Borneo. Discover 22 (10) : 60–68.
12. Lee, C.C. 2004. New records and a new species of Nepenthes (Nepenthaceae) from Sarawak. Sandakania 15: 93–101. Abstract
13. Clarke, C.M. 2001. Nepenthes of Sumatra and Peninsular Malaysia. Natural History Publications (Borneo) , Kota Kinabalu.
14. van Steenis-Kruseman, M.J., et al. 2006. Cyclopaedia of Malesian Collectors: André Joseph Guillaume Henri Kostermans. Nationaal Herbarium Nederland.