เทเทรอพอด

เทเทรอพอด หรือ สัตว์สี่เท้า (อังกฤษ: Tetrapod) เป็นสัตว์ที่มีสี่ขา (ยกเว้นสัตว์บางชนิด เช่น งู) ที่ประกอบขึ้นเป็นชั้นใหญ่เทเทรอโพดา (Tetrapoda) เทเทรอพอดประกอบไปด้วยสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก, สัตว์เลื้อยคลาน (รวมถึงไดโนเสาร์และสัตว์ปีก) และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมทั้งที่ยังมีชีวิตอยู่และสูญพันธุ์ไปแล้ว เทเทรอพอดพัฒนามาจากกลุ่มของสัตว์ที่รู้จักกันในชื่อว่า เทเทรอโพโดมอร์ฟา ซึ่งก็พัฒนาเป็นลำดับมาจากปลาที่มีครีบเป็นพู่โบราณในช่วงประมาณ 390 ล้านปีก่อน กลางยุคดีโวเนียน รูปร่างของสัตว์ดังกล่าวอยู่ระหว่างปลาที่มีครีบเป็นพู่กับเทเทรอพอดสี่ขา เทเทรอพอดตัวแรก (จากมุมมองดั้งเดิม บนพื้นฐานของอะโพมอร์ฟี) ปรากฏขึ้นในช่วงปลายยุคดีโวเนียน 367.5 ล้านปีก่อน บรรพบุรุษที่ชัดเจนของเทเทรอพอด รวมถึงกระบวนการที่เทเทรอพอดอพยพมาอยู่บนแผ่นดินของโลกหลังจากที่ขึ้นมาจากน้ำนั้นยังคงไม่เป็นที่แน่ชัด การเปลี่ยนแปลงจากแผนกายสำหรับหายใจและนำทางใต้น้ำเป็นแผนกายสำหรับให้สัตว์กลุ่มนี้เดินบนบกเป็นหนึ่งในวิวัฒนาการที่ลึกซึ้งที่สุดเท่าที่ทราบ เทเทรอพอดตัวแรก ๆ นั้นอยู่ในน้ำเป็นส่วนใหญ่ สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกปัจจุบัน ซึ่งพัฒนามาจากกลุ่มก่อนหน้า เป็นสัตว์ครึ่งน้ำ โดยในช่วงชีวิตแรกของสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกนั้นเป็นลูกอ๊อดคล้ายปลา และช่วงชีวิตต่อ ๆ มาก็เปลี่ยนมาเป็นสัตว์ครึ่งน้ำครึ่งบก อย่างไรก็ตาม ชนิดของเทเทรอพอดที่มากที่สุดในปัจจุบันนั้นคือแอมนิโอต โดยแอมนิโอตส่วนมากเป็นเทเทรอพอดบกที่พัฒนามาจากเทเทรอพอดก่อนหน้าประมาณ 340 ล้านปีก่อน (กลุ่มแอมนิโอตหลักพัฒนาขึ้นเมื่อ 318 ล้านปีก่อน) กลไกใหม่ในแอมนิโอตที่ไม่พบในสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก คือ การวางไข่บนบก หรือพัฒนาต่อไปอีกเป็นการรักษาไข่ที่ผสมพันธุ์แล้วไว้ในตัวเมีย

เทเทรอพอด ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: ปลายยุคดีโวเนียน - ปัจจุบัน PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
ตัวแทนของกลุ่มเทเทรอพอดที่ยังมีชีวิตอยู่ (ตามเข็มนาฬิกาจากบนซ้าย): กบ (ลิสแซมฟิเบีย), โฮตซินและจิ้งเหลน (ทั้งสองเป็นซอรอปซิด) และหนู (ซีแนปซิด)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	สัตว์
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง
เคลด:	Eotetrapodiformes
เคลด:	Elpistostegalia
เคลด:	สเทอโกเซอฟาเลีย
ชั้นใหญ่:	เทเทรอโพดา Jaekel, 1909
กลุ่มย่อย
แบแทรโครมอร์ฟา หลายเคลดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก เรปทิลิโอมอร์ฟา หลายเคลดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว แอมนิโอตา (คราวน์กรุป) ซีแนปซิดา ซอรอปซิดา

เทเทรอพอดที่เป็นแอมนิโอตเริ่มครองพื้นที่และทำให้สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกส่วนมากสูญพันธุ์ กลุ่มหนึ่งของแอมนิโอตพัฒนาไปเป็นสัตว์เลื้อยคลาน ซึ่งประกอบไปด้วยลีพิโดซอเรีย, ไดโนเสาร์ (ซึ่งรวมสัตว์ปีกด้วย), จระเข้, เต่า และสัตว์ใกล้เคียงสัตว์เลื้อยคลานอื่นหลายชนิดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว ขณะที่อีกกลุ่มหนึ่งของแอมนิโอตพัฒนาไปเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมและสัตว์ใกล้เคียงอื่นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมหลายชนิดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว แอมนิโอตยังมีเทเทรอพอดที่พัฒนาให้บินได้ อย่างเช่นสัตว์ปีกจากไดโนเสาร์ และค้างคาวจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม

เทเทรอพอดบางชนิด เช่น งู ได้สูญเสียขาไปบางส่วนหรือทั้งหมดผ่านการเกิดสปีชีส์และวิวัฒนาการ บางชนิดมีแค่กระดูกเหลือค้างที่ซ่อนอยู่เป็นร่องรอยของขาของบรรพบุรุษในอดีตอันไกล หลายชนิดกลับไปเป็นสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก ใช้ชีวิตเป็นสัตว์ครึ่งน้ำ หรือใช้ชีวิตในน้ำอย่างเต็มตัว วิวัฒนาการเช่นนี้เกิดขึ้นครั้งแรกในช่วงยุคคาร์บอนิเฟอรัส และล่าสุดในมหายุคซีโนโซอิก

เทเทรอพอดมีลักษณะทางกายวิภาคและสรีรวิทยาหลายอย่างที่แตกต่างจากบรรพบุรุษในน้ำของพวกมันเอง ได้แก่ โครงสร้างของขากรรไกรสำหรับหาอาหารบนบก กระดูกโอบขาสำหรับการเคลื่อนที่บนบก ปอดสำหรับหายใจในอากาศ หัวใจสำหรับการไหลเวียนเลือด และดวงตากับหูสำหรับมองเห็นและได้ยินในอากาศ

ดูเพิ่ม

• แผนกาย
• ธรณีกาล
• เฮกเซอโพดา
• เทเทรอพอดน้ำ
• อ็อกโทพอด
• ประวัติศาสตร์วิวัฒนาการของชีวิต
• การเดินด้วยสี่เท้า

เชิงอรรถ

1. /ˈtɛtrəpɒd/; จากกรีก: τετρα- "สี่" และ πούς "เท้า"

อ้างอิง

1. Alexander, Pyron R. (July 2011). "Divergence Time Estimation Using Fossils as Tematic Biology". Systematic Biology. 60 (4): 466–481. doi:10.1093/sysbio/syr047. PMID 21540408.
2. Sues, Hans-Dieter (2019). "Authorship and date of publication of the name Tetrapoda". Journal of Vertebrate Paleontology. 39: e1564758. doi:10.1080/02724634.2019.1564758.
3. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ NarkiewiczNarkiewicz2015
4. Long JA, Gordon MS (Sep–Oct 2004). "The greatest step in vertebrate history: a paleobiological review of the fish-tetrapod transition". Physiol. Biochem. Zool. 77 (5): 700–19. doi:10.1086/425183. PMID 15547790.CS1 maint: ref=harv (link) as PDF
5. Shubin, N. (2008). Your Inner Fish: A Journey Into the 3.5-Billion-Year History of the Human Body. New York: Pantheon Books. ISBN 978-0-375-42447-2.
6. Laurin 2010, pp. 163
7. Canoville, Aurore; Laurin, Michel (June 2010). "Evolution of humeral microanatomy and lifestyle in amniotes, and some comments on paleobiological inferences". Biological Journal of the Linnean Society. 100 (2): 384–406. doi:10.1111/j.1095-8312.2010.01431.x.CS1 maint: ref=harv (link)
8. Laurin, Michel; Canoville, Aurore; Quilhac, Alexandra (August 2009). "Use of paleontological and molecular data in supertrees for comparative studies: the example of lissamphibian femoral microanatomy". Journal of Anatomy. 215 (2): 110–123. doi:10.1111/j.1469-7580.2009.01104.x. PMC 2740958. PMID 19508493.CS1 maint: ref=harv (link)

แหล่งข้อมูลอื่น

• Benton, Michael (5 February 2009). Vertebrate Palaeontology (3 ed.). John Wiley & Sons. p. 1. ISBN 978-1-4051-4449-0. สืบค้นเมื่อ 10 June 2015.CS1 maint: ref=harv (link)
• Clack, J.A. (2012). Gaining ground: the origin and evolution of tetrapods (2nd ed.). Bloomington, Indiana, USA.: Indiana University Press. ISBN 9780253356758.CS1 maint: ref=harv (link)
• Laurin, Michel (2010). How Vertebrates Left the Water. University of California Press. ISBN 978-0-520-26647-6. สืบค้นเมื่อ 26 May 2015.CS1 maint: ref=harv (link)
• McGhee, George R. Jr. (2013). When the Invasion of Land Failed: The Legacy of the Devonian Extinctions. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-16057-5. สืบค้นเมื่อ 2 May 2015.CS1 maint: ref=harv (link)
• Steyer, Sebastien (2012). Earth Before the Dinosaurs. Indiana University Press. p. 59. ISBN 978-0-253-22380-7. สืบค้นเมื่อ 1 June 2015.CS1 maint: ref=harv (link)
• Clack, Jennifer A. (2009). "The Fin to Limb Transition: New Data, Interpretations, and Hypotheses from Paleontology and Developmental Biology". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 37 (1): 163–179. Bibcode:2009AREPS..37..163C. doi:10.1146/annurev.earth.36.031207.124146.
• Hall, Brian K., บ.ก. (2007). Fins Into Limbs: Evolution, Development, and Transformation. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-31340-5.
• Long JA, Young GC, Holland T, Senden TJ, Fitzgerald EM (November 2006). "An exceptional Devonian fish from Australia sheds light on tetrapod origins". Nature. 444 (7116): 199–202. Bibcode:2006Natur.444..199L. doi:10.1038/nature05243. PMID 17051154.CS1 maint: uses authors parameter (link) CS1 maint: ref=harv (link)
• Benton, Michael (2005). Vertebrate Palaeontology (3rd ed.). Blackwell Publishing.CS1 maint: ref=harv (link)