ขีปนาวุธอากาศสู่อากาศ

ขีปนาวุธอากาศ-สู่-อากาศ (AAM) เป็นขีปนาวุธที่ใช้ปล่อยจากอากาศยาน มีจุดมุ่งหมายที่จะทำลายอากาศยานเป้าหมาย ปกติแล้วขีปนาวุธอากาศ-สู่-อากาศ จะใช้เครื่องยนต์จรวดเดี่ยวหรือหลายเครื่องยนต์ก็ได้ และใช้เชื้อเพลิงแข็ง แต่บางครั้งอาจใช้เชื้อเพลิงเหลว หรือเครื่องยนต์แรมเจ็ท

เอฟ-22 ของกองทัพอากาศสหรัฐขณะยิงเอไอเอ็ม-120 แอมแรม

ขีปนาวุธอากาศสู่อากาศยุคใหม่ ไอริส-ที ของกองทัพอากาศเยอรมัน

เอไอเอ็ม-132 แอสแรม ติดตั้งกับ ยูโรไฟต์เตอร์ ไทฟูน.

โดยทั่วไปขีปนาวุธอากาศ-สู่-อากาศสามารถจำแนกออกเป็นสองประเภท ประเภทแรกคือขีปนาวุธที่ออกแบบมาเพื่อติดตามอากาศยานในระยะไม่เกิน 20 ไมล์ (32 กิโลเมตร) เป็นขีปนาวุธระยะสั้นในระยะมองเห็น (SRAAMs หรือ WVRAAMs) โดยเน้นที่การใช้งานในการต่อสู้ระยะประชิด หรือเรียกว่า "ด็อกไฟท์" ขีปนาวุธประเภทนี้จะเน้นที่ความคล่องตัวมากกว่าระยะยิง ใช้ระบบนำวิถีแบบอินฟราเรด หรือเรียกอีกอย่างว่าระบบค้นหาเป้าหมายด้วยความร้อน

ประเภทที่สองคือขีปนาวุธในระยะกลางถึงไกล เป็นขีปนาวุธในระยะเกินมองเห็น (BVRAAMs) และนำวิถีด้วยเรดาร์

ความเป็นมา

ขีปนาวุธอากาศสู่อากาศ ถูกพัฒนาขึ้นมาจากจรวดอากาศสู่อากาศไม่นำวิถีในสมัยสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง โดยกองทัพเยอรมันนำจรวดติดตั้งไปกับเครื่องบินปีกสองชั้น ควบคุมการยิงโดยระบบไฟฟ้าในการทำลายบัลลูนตรวจการณ์ของอังกฤษ โดยนักบินกลุ่มแรกที่ใช้คือ อัลเบิร์ต บอล และ เอ เอ็ม วอลเตอร์ส ต่อมาในสมัยสงครามโลกครั้งที่สอง กองทัพเยอรมันได้พยายามพัฒนาอาวุธเพื่อนำมาตอบโต้กับกองกำลังทางอากาศฝ่ายสัมพันธมิตร โดยได้ดัดแปลงจรวด อาร์4เอ็ม เป็นจรวดนำวิถีด้วยเส้นลวดครั้งแรก ในชื่อว่า Ruhrstahl X-4 แต่มิได้ใช้งานจริงในการรบ

หลังสงครามโลกกองทัพอังกฤษได้เปิดตัวจรวดไฟร์แฟลช ในปี พ.ศ. 2498 แต่ก็ยังไม่ประสบความสำเร็จเท่าที่ควร ต่อมากองทัพเรือสหรัฐได้ร่วมมือกับกองทัพอากาศสหรัฐพัฒนาขีปนาวุธนำวิถีขึ้น คือ เอไอเอ็ม-4 ฟัลคอน และได้พัฒนาขีปนาวุธในรุ่นต่อมา เช่น เอไอเอ็ม-7 สแปร์โรว์ และ เอไอเอ็ม-9 ไซด์ไวน์เดอร์ ในขณะที่ทางฝั่งโซเวียตได้เปิดตัวขีปนาวุธ คาลินินกราด เค-5 ในปี พ.ศ. 2500 เช่นกัน

ขีปนาวุธอากาศสู่อากาศมีการพัฒนาต่อไปอีกมาก จนกลายเป็นอาวุธหลักส่วนหนึ่งของอากาศยานหลากหลายประเภท ต่อมาหลักการของการรบ "ระยะนอกสายตา" ได้กลายมาเป็นหลักการสำคัญในการพัฒนาอาวุธนำวิถีในรุ่นหลัง ล่าสุดมีการพัฒนาขีปนาวุธนำวิถีตรวจจับความร้อนซึ่งสามารถจับเป้าหมายจากในหลายทิศทาง ไม่เฉพาะด้านหลังอย่างเดียว

ขีปนาวุธอากาศสู่อากาศโดยทั่วไป

น้ำหนัก (กิโลกรัม)	ชื่อ	ประเทศผู้ผลิต	ช่วงเวลาผลิต และประจำการ	น้ำหนักหัวรบ (กิโลกรัม)	ชนิดหัวรบ	ระยะยิง (กิโลเมตร)	ความเร็ว (มัค)
86	เรเทียน เอไอเอ็ม-9 ไซด์ไวน์เดอร์	สหรัฐ	พ.ศ. 2499-	9.4	ระเบิดสะเก็ดระเบิด	18	2.5
87.4	ไอริส-ที	เยอรมนี	พ.ศ. 2548-	11.4	สะเก็ดระเบิดแรงสูง	25	3
88	เอ็มบีดีเอ เอไอเอ็ม-132 แอสแรม	สหราชอาณาจักร	พ.ศ. 2545-	10	ระเบิด/สะเก็ดระเบิด	18	3+
89	มาทรา อาร์550 แมจิก/แมจิก 2	ฝรั่งเศส	พ.ศ. 2519-พ.ศ. 2529 (แมจิก) พ.ศ. 2529- (แมจิก 2)	12.5	ระเบิด/สะเก็ดระเบิด	15	2.7
105	วิมเปล อาร์-73	รัสเซีย	พ.ศ. 2525-	7.4	สะเก็ดระเบิด	20–40	2.5
112	เอ็มบีดีเอ ไมคา-อีเอ็ม/-ไออาร์	ฝรั่งเศส	พ.ศ. 2539- (อีเอ็ม) พ.ศ. 2543- (ไออาร์)	12	ระเบิด/สะเก็ดระเบิด	> 60	4
118	ราฟาเอล เดอร์บี	อิสราเอล	พ.ศ. 2533-	23	ระเบิด/สะเก็ดระเบิด	50	4
152	เรเทียน เอไอเอ็ม-120ดี แอมแรม	สหรัฐ	พ.ศ. 2551	18	ระเบิด/สะเก็ดระเบิด	210	4
152	เรเทียน เอไอเอ็ม-120ซี แอมแรม	สหรัฐ	พ.ศ. 2539	18	ระเบิด/สะเก็ดระเบิด	105	4
152	เรเทียน เอไอเอ็ม-120บี แอมแรม	สหรัฐ	พ.ศ. 2537-	23	ระเบิด/สะเก็ดระเบิด	48	4
175	วิมเปล อาร์-77	รัสเซีย	พ.ศ. 2537-	22	ระเบิด/สะเก็ดระเบิด	75	3.5
185	เอ็มบีดัเอ เมเทออร์	สหภาพยุโรป	พ.ศ. 2555-	?	ระเบิด/สะเก็ดระเบิด	100+	4+

อ้างอิง

1. Albert Ball, V. C. Chaz Bowyer. Crecy Publishing, 2002. ISBN 0-947554-89-0, 9780947554897. หน้า 90-91

แหล่งข้อมูลอื่น

• ตารางเปรียบเทียบขีปนาวุธอากาศ-สู่-อากาศ