ขุนปฏิภาคพิมพ์ลิขิต (เปล่ง ไตรปิ่น)

ขุนปฏิภาคพิมพ์ลิขิต หรือ เปล่ง ไตรปิ่น เป็นนักเขียนปกและภาพล้อในสมัย รัชกาลที่ 6 ซึ่งภายหลังได้รับการยกย่องให้เป็นนักเขียนการ์ตูนคนแรกของเมืองไทย ทั้งยังเป็นผู้นำวิชาการทำบล็อกเข้ามาเผยแพร่ในเมืองไทย ผู้ถ่ายทำภาพยนตร์เรื่อง "ไม่คิดเลย" และครูสอนวิชาวาดเขียนในโรงเรียนเพาะช่าง

ตัวอย่างผลงานของขุนปฏิภาคพิมพ์ลิขิต (เปล่ง ไตรปิ่น)

ประวัติของขุนปฏิภาคพิมพ์ลิขิตนั้นไม่ใคร่ชัดเจนนัก ไม่มีข้อมูลว่าท่านเกิดที่ไหน เมื่อไร ทราบแต่ว่าเป็นบุตรของนายสอนกับนางเภา ท่านเคยดั้นด้นไปเรียนวิชาจิตรกรรมที่อังกฤษ แล้วเดินทางไปนอร์เวย์ เดนมาร์ก อิตาลี สหรัฐอเมริกา และออสเตรเลีย รวมระยะเวลากว่า 20 ปี ต่อมาได้เดินทางกลับเมืองไทยพร้อมคณะซื้อม้าของพระยาคทาทรธรนินทร์ (ชุ่ม อภัยวงศ์)

เมื่อกลับมาแล้ว นายพลเอกพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน ผู้บัญชาการกรมรถไฟหลวง ได้ทรงบรรจุให้เปล่งฯเข้ารับราชการในตำแหน่งช่างถ่ายภาพของกรมรถไฟหลวง แต่ลาออกจากราชการในภายหลังเนื่องจากไปขัดแย้งกับเจ้าหน้าที่ฝรั่ง จากนั้นท่านจึงไปเขียนภาพล้อตามหนังสือพิมพ์ต่างเช่น กรุงเทพฯ เดลิเมล์, ไทยหนุ่ม, บางกอกไตม์ เป็นต้น แล้วจึงไปเป็นครูโรงเรียนเพาะช่าง

ท่านได้รับบรรดาศักดิ์เป็นขุนปฏิภาคพิมพ์ลิขิต เนื่องจากได้นำเทคโนโลยีการพิมพ์อย่างใหม่ คือ การทำบล็อกแม่พิมพ์ เข้ามาในเมืองไทย

แนวการเขียนการ์ตูนของขุนปฏิภาคฯ นั้น เป็นแนวการ์ตูนล้อนักการเมืองสำคัญในยุคนั้น และเคยได้รับรางวัลการประกวดภาพล้อจาก ร. 6 จากการเขียนการ์ตูนแนวดังกล่าว

ในปี พ.ศ. 2470 หลังจากบริษัทกรุงเทพภาพยนตร์สร้างภาพยนตร์เรื่อง โชคสองชั้น และออกฉายในเดือนกรกฎาคมของปีนั้นแล้ว บริษัทถ่ายภาพยนตร์ไทย จึงสร้างภาพยนตร์เรื่อง ไม่คิดเลย ออกมาแข่งบ้าง โดยขุนปฏิภาคพิมพ์ลิขิต ซึ่งเคยเป็นหัวหน้าช่างถ่ายภาพยนตร์กรมรถไฟหลวงมาก่อน เป็นผู้ถ่ายภาพและกำกับการแสดงภาพยนตร์เรื่องนี้ (ต่อมาได้ออกฉายในเดือนกันยายนของปีเดียวกัน)

ขุนปฏิภาคพิมพ์ลิขิตถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 8 กันยายน พ.ศ. 2485 ด้วยโรคลำไส้พิการ มีบุตรชายคนหนึ่งคือ จ.ไตรปิ่น เป็นนักเขียนนวนิยาย

แหล่งข้อมูลอื่น

• ภาพการ์ตูนฝีมือ"เปล่ง ไตรปิ่น" จากหนังสือ"อาจารย์" พิมพ์เมื่อ 15 ต.ค. 2458 คัดจากวารสารศิลปวัฒนธรรม
• การ์ตูนการเมืองในระบอบทักษิณ แกร่งกล้าท้าทายยืนข้างความถูกต้อง (กล่าวถึงขุนปฏิภาคฯ ไว้สั้นๆช่วงท้ายบทความ)
• ประวัติภาพยนตร์ไทย (ตอนที่ 3)