คากูเระคิริชิตัง

คากูเระคิริชิตัง (ญี่ปุ่น: 隠れキリシタン ทับศัพท์: Kakure Kirishitan, "คริสตังลับ", "คริสตังหลบซ่อน") เป็นศัพท์ภาษาญี่ปุ่นสมัยใหม่ที่ใช้อ้างอิงถึงชาวญี่ปุ่นที่นับถือศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกอย่างลับ ๆ หลังเกิดเหตุการณ์กบฏชิมาบาระในช่วงคริสต์ทศวรรษที่ 1630 ที่เวลาต่อมาความเชื่อของพวกเขาได้พัฒนาต่างออกไปจากเดิมโดยมีการผสานความเชื่อนอกศาสนาเข้ามาเนื่องจากขาดการติดต่อกับโลกภายนอก

แม่พระและพระกุมารตามคติของคากูเระคิริชิตังที่พรางตามอย่างเทพีในพุทธศาสนา

ปัจจุบันผู้สืบเชื้อสายคากูเระคิริชิตังได้เปลี่ยนไปนับถือศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกตามครรลองที่ควรจะเป็น แต่มีคากูเระคิริชิตังบางส่วนยังยึดถือแนวทางการปฏิบัติที่สืบทอดตามอย่างบรรพบุรุษต่อซึ่งถูกเรียกว่า ฮานาเระคิริชิตัง (ญี่ปุ่น: 離れキリシタン โรมาจิ: Hanare Kirishitan) หรือ "คริสตังแปลกแยก" ปัจจุบันเหลืออยู่ในหมู่เกาะโกโต

ประวัติ

ประวัติตอนต้น

ประเทศญี่ปุ่นได้รับการเผยแผ่ศาสนาจากชาวสเปนและโปรตุเกส ที่มีการติดต่อค้าขายกันมายาวนานตั้งแต่ช่วงศตวรรษที่ 16 โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อฟรันซิสโก คาเบียร์ได้เข้าไปเผยแผ่ศาสนาในปี ค.ศ. 1549 มีชาวญี่ปุ่นรับเชื่อถึง 200 คน และหลังจากนั้นเกือบหนึ่งศตวรรษชาวคริสต์ในญี่ปุ่นก็ทวีจำนวนขึ้นถึง 300,000 คน ซึ่งพ่อค้าต่างชาติล้วนมีสัมพันธ์อันดีกับหมอสอนศาสนาสร้างความไม่พอใจแก่เหล่าชนชั้นปกครองญี่ปุ่น จนกระทั่งมีการขับไล่หมอสอนศาสนาออกจากประเทศในศตวรรษที่ 17 ส่วนคริสตชนที่ไม่ยอมเปลี่ยนศาสนาก็หลบหนีออกนอกประเทศ ส่วนที่ยังอยู่ก็ถูกบังคับให้ละทิ้งศาสนา บ้างก็ถูกเผาทั้งเป็น บ้างก็ถูกตรึงกางเขน รีดนาทาเร้น หรือลงโทษอย่างทารุณต่าง ๆ นานา ซึ่งศาสนิกชนที่ยอมตายนี้อาจมีถึงหลักพันถึงหลักแสนคน และทำให้มิชชันนารีไม่ได้เข้าไปเผยแผ่ศาสนาในญี่ปุ่นยาวนานถึง 200 ปี

การผสานความเชื่อ

 

รูปปั้นพระแม่มารีย์อำพรางในรูปลักษณ์ของเจ้าแม่กวนอิม

ชาวคริสต์ที่ยังหลงเหลือในญี่ปุ่นถูกเรียกว่า "คริสตังลับ" เพราะชนกลุ่มนี้ยังคงนับถือศาสนาคริสต์อย่างลับ ๆ โดยจะปฏิบัติศาสนกิจอยู่ในห้องลับภายในบ้านของตนเอง เมื่อเวลาผ่านไป รูปเคารพของบรรดานักบุญในคริสต์ศาสนาได้ถูกแปลงรูปให้คล้ายคลึงกับพระพุทธรูปและรูปของพระโพธิสัตว์ในพุทธศาสนา โดยเฉพาะพระแม่มารีย์ที่ถูกพรางให้เหมือนเจ้าแม่กวนอิม (ญี่ปุ่น: マリア観音 โรมาจิ: Maria-Kannon) ผู้สวดมนต์ยังได้ดัดแปลงคำสวดมนต์ให้ฟังคล้ายกับบทสวดมนต์ในศาสนาพุทธ แต่ยังคงรักษารูปคำเดิมที่ยังไม่แปลจากภาษาละติน ภาษาโปรตุเกส และภาษาสเปนปะปนอยู่ ข้อความในคัมภีร์ไบเบิลถูกถ่ายทอดในลักษณะของมุขปาฐะเนื่องจากหวาดเกรงว่าทางการจะริบพระคัมภีร์ฉบับตีพิมพ์ไปเสีย การดำรงอยู่ของชุมชนชาวคริสต์ต้องขึ้นอยู่กับผู้นำที่เป็นที่พึงพาได้ เนื่องจากในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 17 นั้นมีการกวาดล้างนักบวชคาทอลิกอย่างกว้างขวาง อย่างเช่นบทสวดวันทามารีย์จะมีความแตกต่างจากภาษาละตินดังนี้

ละติน: Ave Maria gratia plena dominus tecum benedicta...

ญี่ปุ่น: Ame Maria karassa binno domisu terikobintsu...

ในบางกรณี ชุมชนดังกล่าวได้หลีกเลี่ยงการสั่งสอนตามแนวทางเดิมในคริสต์ศาสนา พวกเขาได้หลงลืมความหมายของการภาวนาไปเสีย และศาสนาของพวกเขาได้กลายรูปเป็นลัทธิบูชาบรรพบุรุษไปแทน เนื่องจากบรรพบุรุษของพวกเขาเหล่านั้นได้เสียชีวิตในการกวาดล้างทางศาสนาและกลายเป็นมรณสักขีในศาสนาคริสต์ โดยมีคากูเระคิริชิตังคนหนึ่งกล่าวว่า "เราเอ่ยนามพระแม่มารีย์หลายครั้ง แต่เรามิได้สวดอ้อนวอนท่าน และเราก็ไม่ได้อ้างเอ่ยต่อพระเจ้าองค์ใดเป็นการเฉพาะ หากเป็นบรรพบุรุษของเรามากกว่า" ทั้งยังถือธรรมเนียมปฏิบัติอย่างชาวพุทธและชินโตปะปนด้วยเพื่ออำพราง โดยนักบวชคากูเระคิริชิตังรูปหนึ่งกล่าวว่า "เมื่อก่อนมันอาจจะเป็นแค่การอำพราง…แต่ตอนนี้ผมเชื่อในพระเจ้าองค์อื่น ๆ ด้วย" และกล่าวอีกว่า "ผมมีแท่นบูชาพระพุทธรูปและศาลเจ้าชินโตในบ้านผมด้วย" ทั้งพวกเขายังร่วมงานประเพณีของชินโตและพุทธอย่างไม่ตะขิดตะขวงใจ

ชาวคริสตังลับปรากฏอีกครั้งเมื่อเบอร์นาร์ด เพอตีฌ็อง (Bernard Petitjean) นักบวชคาทอลิกชาวฝรั่งเศส ได้ทำการก่อสร้างโบสถ์โออูระในนางาซากิเมื่อ ค.ศ. 1865 ชาวคริสต์บางส่วนได้ออกมาปฏิบัติศาสนกิจอย่างเปิดเผย และหลังปี ค.ศ. 1873 ซึ่งเป็นยุคฟื้นฟูเมจิได้ให้เสรีภาพในการนับถือศาสนา คริสตังลับถูกเรียกว่า "มูกาชิคิริชิตัง" (ญี่ปุ่น: 昔キリシタン โรมาจิ: Mukashi Kirishitan) หรือ "คริสตังโบราณ" ซึ่งไม่เรียกเพียงแต่ชาวคริสต์พื้นเมืองแถบคีวชูเท่านั้น หากแต่รวมชาวคริสต์ชนบทจากภูมิภาคอื่น ๆ ในญี่ปุ่นด้วย

ชาวคริสต์ส่วนใหญ่ยอมรับแนวทางการปฏิบัติคริสต์ศาสนาแบบใหม่เหล่านี้เลิกหลบซ่อนตัวหลังจากที่เสรีภาพทางศาสนา และได้เข้าร่วมกับศาสนจักรคาทอลิก หลังประกาศว่าแนวทางเดิมที่ตนนับถือมานั้นไม่ใช่แนวทางดั้งเดิมที่ถูกต้อง อย่างไรก็ตามยังคงมีชาวคริสต์บางส่วนที่ตัดสินใจไม่เข้าร่วมกับศาสนจักรคาทอลิก คนกลุ่มหลังนี้เป็นที่รู้จักในชื่อ "ฮานาเระคิริชิตัง" (ญี่ปุ่น: 離れキリシタン โรมาจิ: Hanare Kirishitan) หรือ "คริสตังแปลกแยก" ซึ่งปัจจุบันศาสนิกชนแปลกแยกนี้ พบที่ย่านอูรากามิในเมืองนางาซากิ และหมู่เกาะโกโต

ฮานาเระคิริชิตังในปัจจุบัน

ตามธรรมเนียมของฮานาเระคิริชิตัง เด็กผู้ชายจะเรียนรู้การสวดภาวนาและการประกอบพิธีกรรมทางศาสนาจากครอบครัว โดยมีลักษณะสืบทอดศาสนาแบบพระสงฆ์ศาสนาพุทธของญี่ปุ่นคือเป็นแบบปุโรหิต แต่ละบ้านจะมีการสวดไม่เหมือนกันซึ่งส่วนใหญ่ไม่ได้มาตรฐานบทสวดทั่วไปเลย และนักบวชขาดความรู้ด้านบทสวดเช่น พระบิดา (Our Father), วันทามารีย์ (Hail Mary), วันทาพระราชินี (the Salve Regina) และบทสวดพื้นฐานอื่น ๆ รวมทั้งไม่เข้าใจบทสวดที่พวกเขาท่องกันมาเลยแม้แต่น้อยและไม่มีทีท่าว่าจะสนใจด้วย โดยพวกเขาสนใจด้านจิตวิญญาณมากกว่าประวัติศาสตร์หรือเทววิทยา พวกเขาจะเก็บเหรียญหรือภาพแขวนรูปนักบุญไว้ในตู้และจะนำออกมาเฉพาะในวันพิเศษ พิธีกรรมสารภาพบาปหรือกิจกรรมอื่น ๆ ที่กระทำโดยบาทหลวงจะขาดหายไป แล้วแทนที่ด้วยการบูชาบรรพบุรุษตามธรรมเนียมพุทธ และพิธีกรรมทำให้บริสุทธิ์แบบชินโต หากทายาทของพวกเขาเติบโตขึ้นอาจไม่สนใจ หรือย้ายออกจากแหล่งเดิมจนหมด กอปรกับอัตราการเกิดต่ำของญี่ปุ่น ทำให้ฮานาเระคิริชิตังลดจำนวนลงและขาดคนรับช่วงต่อ

ขณะที่ฮานาเระคิริชิตังกำลังจะหมดไป ชาวเกาะอิกิตสึกิที่รัฐบาลญี่ปุ่นมองข้ามมาตลอดได้แสดงตัวตนในปี ค.ศ. 1980 โดยพวกเขาการแสดงออกด้วยการปฏิบัติศาสนกิจ การแสดงละครผ่านนิทานพื้นบ้าน หรือการสร้างรูปปั้นทางศาสนาที่ก่อนหน้านี้พวกเขากระทำกันอย่างหลบซ่อนมาตลอด

คริสตัล วีลัน (Christal Whelan) นักมานุษยวิทยาได้พบกลุ่มฮานาเระคิริชิตังในหมู่เกาะโกโต ซึ่งศาสนิกชนเหล่านี้สืบเชื้อสายมาจากคากูเระคิริชิตังที่ลี้ภัยมาตั้งถิ่นฐานบริเวณนี้ ปัจจุบันในหมู่เกาะนี้เหลือนักบวชเพียงสองคนซึ่งทั้งสองมีอายุกว่า 90 ปีและไม่เคยมีปฏิสัมพันธ์ต่อกัน ขณะที่สัตบุรุษส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุและไม่มีนักบวชสืบทอดพระศาสนาแนวทางนี้อีก ปัจจุบันประชากรบนเกาะอิกิตสึกิมีอยู่ 7,000 คน ส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ และมีประชากรลดลงเรื่อย ๆ ชิเงโอะ นากาโซโนะ ภัณฑารักษ์บนเกาะอิกิตสึกิระบุว่าคนที่ยังเป็นคากูเระคิริชิตังมีอยู่ 500 คน จากทั้งหมดหกกลุ่มบนเกาะ ซึ่งมีศาสนิกชนราว 2,000 คน จากทั้ง 20 กลุ่ม เมื่อสองทศวรรษก่อนหน้านี้

ในวัฒนธรรมญี่ปุ่น

• ชูซากุ เอ็นโด แต่งนวนิยายเรื่อง ไซเลินซ์ (Silence) หรือ "ความเงียบ" โดยอิงจากประวัติศาสตร์มุขปาฐะของคากูเระคิริชิตังที่ปฏิบัติศาสนกิจอย่างหลบซ่อน และยังทำเป็นเรื่องสั้นได้แก่เรื่อง มาเทอส์ (Mothers) และ อุนเซ็ง (Unzen)
• ยาซูฮิเดะ อิโต นักแต่งเพลงชาวญี่ปุ่นในซิมฟอนิกแบนด์ (Symphonic Band) ได้แต่งเพลงชื่อ กลอรีโอซา (Gloriosa) ที่ได้แรงบันดาลใจจากดนตรีของคากูเระคิริชิตัง
• นางิซะ โอชิมะ ผลิตภาพยนตร์เรื่อง อามากูซะ ชิโร โทกิซาดะ (Amakusa Shirō Tokisada) หรือ "กบฏ" (The Rebels) ในปี ค.ศ. 1962 เป็นเรื่องราวช่วงกบฏชิมาบาระ โดยชื่อภาพยนตร์ตั้งตามชื่อของอามากูซะ ชิโร หัวหน้ากลุ่มกบฏ

ในวัฒนธรรมร่วมสมัย

• อนิเมะเรื่อง ซามูไรจัมปลู (Samurai Champloo) ที่เนื้อเรื่องส่วนใหญ่อยู่ในช่วงกบฏชิมาบาระ และตัวละครตัวหนึ่งชื่อฟู มีบิดาเป็นคากูเระคิริชิตัง
• อนิเมะเรื่อง ซามูไรพเนจร (Rurouni Kenshin) มีเรื่องราวของโชโงะ มูโต (Shougo Mutou) ก่อการกบฏเช่นเดียวกับกบฏชิมาบาระ แต่หลังการเสียชีวิตของเขาและซาโยะ น้องสาว รัฐบาลได้เนรเทศผู้ติดตามของโชโงะออกนอกประเทศ ที่ต่อมาทูตเนเธอร์แลนด์ได้เชื้อเชิญคนกลุ่มนี้เข้าประเทศด้วย ซึ่งใกล้เคียงกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริงเมื่อปี ค.ศ. 1639 ที่มีการเนรเทศหญิงญี่ปุ่นที่แต่งงานกับสามีชาวดัตช์และอังกฤษพร้อมบุตรที่เมืองฮิราโดะโดยถูกส่งไปที่เมืองบาตาเวียด้วยเรือของบริษัทอินเดียตะวันออกของเนเธอร์แลนด์ที่มีสำนักงานใหญ่อยู่ในเอเชียในเมืองนั้น

ระเบียงภาพ

•  

  พระแม่มารีย์อำพรางในรูปลักษณ์ของเจ้าแม่กวนอิม

•  

  พระพุทธรูปที่มีไม้กางเขนซ่อนไว้หลังองค์พระ

•  

  รูปปั้นพระแม่มารีย์อำพรางในรูปลักษณ์ของเจ้าแม่กวนอิม

•  

  รูปปั้นพระแม่มารีย์อำพรางในรูปลักษณ์ของเจ้าแม่กวนอิม

•  

  รูปปั้นพระแม่มารีย์ที่พรางเป็นพระกษิติครรภโพธิสัตว์ เทพพิทักษ์เด็กของญี่ปุ่น

•  

  ตราของศาลเจ้ากิอง ที่คากูเระคิริชิตังดัดแปลงเป็นตราของตัวเองในสมัยโชกุนโทะกุงะวะ

อ้างอิง

1. "S". Encyclopedia of Japan. Tokyo: Shogakukan. 2012. OCLC 56431036. สืบค้นเมื่อ 2012-08-09.
2. "隠れキリシタン" [Kakure Kirishitan]. Dijitaru Daijisen (ภาษาญี่ปุ่น). Tokyo: Shogakukan. 2012. OCLC 56431036. สืบค้นเมื่อ 2012-08-09.
3. Michael Hoffman. "Japan's 'Hidden Christians'". The Japan Times (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 24 ธันวาคม 2559. Check date values in: |accessdate= (help)
4. พลับพลึง คงชนะ. "ชาวคริสต์ญี่ปุ่นที่กรุงศรีอยุธยาระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 16-17". ประวัติศาสตร์ ศาสนา วัฒนธรรม และการศึกษา. กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์, 2556, หน้า 111-112
5. อดิเทพ พันธ์ทอง (24 ธันวาคม 2559). ""คาคุเระคิริชิตัน" คริสเตียนที่ซ่อนเร้นความเชื่อของตนในคราบชาวพุทธ". สโมสรศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 24 ธันวาคม 2559. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
6. Patrick Downes. "Kakure Kirishitan". Catholic Education Resource Center (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 25 ธันวาคม 2559. Check date values in: |accessdate= (help)
7. Schumacher, Mark. "Virgin Mary & Kannon, Two Merciful Mothers". A to Z Photo Dictionary: Japanese Buddhist Statuary. สืบค้นเมื่อ 11 May 2016.
8. Anthony Kuhn (11 ตุลาคม 2558). "Driven Underground Years Ago, Japan's 'Hidden Christians' Maintain Faith". NPR (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 27 มิถุนายน 2560. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
9. Linda Sieg (19 ธันวาคม 2550). "Japan's "Hidden Christians" face extinction". Reuters (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 27 มิถุนายน 2560. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
10. "Kakure Kirishitan". Catholiceducation.org. 2000-02-04. สืบค้นเมื่อ 2012-12-21.
11. "Yasuhide Ito". Bravo music. สืบค้นเมื่อ 2007-12-02.
12. "Review". Wasbe. Sep 2001. สืบค้นเมื่อ 2007-12-02.
13. "Yasuhide Ito". Composers' Corner. Philharmonic winds. สืบค้นเมื่อ 2007-12-02.
14. "平戸観光協会". History. Hirado net. สืบค้นเมื่อ July 10, 2014.
15. Boxer, C. R. (1951). The Christian Century in Japan: 1549–1650. University of California Press. p. vi.

ดูเพิ่ม

• คิริชิตัง
• คากูเระเน็นบุตสึ
• จังหวัดนางาซากิ
• ศาสนาคริสต์ในประเทศญี่ปุ่น

แหล่งข้อมูลอื่น

• Photo-Documentary of Christian history in Japan with Concentration on Hidden Christians: photo and film project by students of St Olaf College.
• "Japan - Hidden Christians": Foreign Correspondent documentary
• Ikitsuki Journal; Once Banned, Christianity Withers in an Old Stronghold New York Times Article Dec. 25, 2003
• Lack of Oppression Hurts Christianity in Japan New York Times Article Apr. 3, 1997
• Japan's Crypto-Christians Time Magazine Article
• 2008 Beatification of Japanese Martyrs.