ตารีกีปัส

ตารีกีปัส (อินโดนีเซีย: Tari Kipas) เป็นศิลปะการแสดงระบำพื้นเมืองที่เป็นวัฒนธรรมร่วมของทางภาคใต้ของประเทศไทย มาเลเซีย และซูลาเวซีใต้ของอินโดนีเซีย ที่ใช้พัดประกอบการแสดง ประกอบกับเพลงที่มีความไพเราะน่าฟัง ลีลาท่ารำจึงอ่อนช้อย และเป็นการแสดงที่แพร่หลายในหมู่ชาวไทยมุสลิม โดยเฉพาะในจังหวัดปัตตานี นอกจากนั้นยังได้นำไปเผยแพร่ยังต่างประเทศ ในงานมหกรรมพื้นบ้านโลกอีกด้วย

การแสดงระบำตารีกีปัส

ความหมายของชื่อ

คำว่า "ตารีกีปัส" มาจากภาษามลายูสองคำที่ว่า "ตารี" ที่แปลว่า ระบำ หรือ ฟ้อนรำ และคำว่า "กีปัส" ที่แปลว่า พัด ดังนั้นคำนี้จึงแปลว่า การฟ้อนรำที่ใช้พัดประกอบการแสดง

ประวัติ

ประเทศอินโดนีเซีย

ตารีกีปัสเป็นการแสดงพื้นเมืองของชาวโกวาในซูลาเวซีใต้ บางครั้งรู้จักกันในชื่อ กีปัสปากาเรอนา (Kipas Pakarena) โดย ปากาเรอนา แปลว่า "เล่น" เชื่อกันว่ามีการร่ายรำมาตั้งแต่สมัยอาณาจักรโกวาในสมัยโบราณ.

เชื่อกันว่ากีปัสปากาเรอนาบอกเล่าเรื่องราวของการจากลาของคนบนโบติงลังงี (Boting Langi) คือสวรรค์ กับคนลิโน (Lino) คือคนที่ยังอยู่บนโลก การแสดงนี้แสดงให้เห็นถึงความปราณีตของสตรีโกวาที่มีความนอบน้อมต่อสามี นอกจากนี้การแสดงยังมีกฏให้ทำตาหรี่ ห้ามลืมตามาก และห้ามยกขาสูงเกินไป บวกกับการแสดงชุดนึงมีความยาวประมาณ 2 ชั่วโมง ทำให้ผู้แสดงต้องมีความแข็งแรงทางกายมาก

ปัจจุบันตารีกีปัสเป็นหนึ่งในการแสดงของซูลาเวซีใต้ และเป็นวัฒนธรรมร่วมของภูมิภาคดังที่พบในมาเลเซีย และไทยทางใต้

ประเทศไทย

การแสดงชุดนี้ได้รับการฟื้นฟูโดยคณะครูโรงเรียนยะหริ่ง อำเภอยะหริ่ง จังหวัดปัตตานี ควบคุมการฝึกซ้อมโดย อาจารย์สุนทร ปิยะวสันต์ ซึ่งได้มีโอกาสเดินทางไปประเทศมาเลเซีย เมื่อปี พ.ศ. 2518 ก็ได้ชมการแสดงของรัฐต่าง ๆ หลายชุด เมื่อเดินทางกลับมาประเทศไทย ก็ได้เล่าถึงการแสดงดนตรีและนาฏศิลป์ของมาเลเซียที่ได้ไปชมให้ผู้เฒ่าผู้แก่ฟัง และได้ทราบว่าเมืองยะหริ่งเดิมก็เคยมีการแสดงที่คล้ายคลึงกันกับของมาเลเซียหลายชุด ดังนั้นจึงได้คิดฟื้นฟูการแสดงพื้นเมืองชุดต่าง ๆ ขึ้น โดยเฉพาะชุดตารีกีปัส ได้นำออกแสดงครั้งแรกเนื่องในงานเลี้ยงเกษียณอายุข้าราชการครูโรงเรียนยะหริ่ง ต่อมาได้มีการถ่ายทอดการแสดงชุดตารีกีปัสไปสู่ประชาชนครั้งแรก โดยเปิดสอนให้กับคณะลูกเสือของจังหวัดปัตตานี เพื่อนำไปแสดงในงานชุมนุมลูกเสือแห่งชาติ ณ จังหวัดชลบุรี เมื่อปี พ.ศ. 2522 และได้ทำชื่อเสียงให้กับจังหวัดปัตตานี เมื่อได้รับการคัดเลือกเป็นระบำชุดเปิดสนามงานกีฬาเขตแห่งประเทศไทย ครั้งที่ 14 ของจังหวัดปัตตานี เมื่อปี พ.ศ. 2524 นับว่าการแสดงชุดตารีกีปัสได้เผยแพร่ไปทั่วประเทศไทยและยังเป็นที่รู้จักของคนทั่วไปอย่างกว้างขวาง 

ลักษณะ

การแสดงตารีกีปัส มีรูปแบบการแสดงเป็นหมู่ระบำ ซึ่งรูปแบบการแสดงมีอยู่ 2 ลักษณะคือ

• การแสดงเป็นคู่ ระหว่างผู้ชายและผู้หญิง หญิงล้วน
• การแสดงเป็นหมู่ระบำโดยใช้ผู้หญิงแสดงล้วน

เครื่องแต่งกาย

การแต่งกายฝ่ายหญิง

การแต่งกายฝ่ายหญิงแต่งกายตามแบบที่ได้รับการปรับปรุงประดิษฐ์ขึ้นเพื่อใช้เป็นการแต่งกายของตารีกีปัส เช่น

• เสื้อบานง
• โสร่งบาติก หรือผ้าซอแกะ
• ผ้าสไบ
• เข็มขัด
• สร้อยคอ
• ต่างหู
• ดอกซัมเปง

การแต่งกายฝ่ายชาย

การแต่งกายฝ่ายชายแต่งกายตามการแต่งกายของตารีกีปัส เช่น

• เสื้อตือโละบลางอ
• กางเกงขายาว
• ผ้ายกเงิน ผ้ายกทอง หรือ ผ้าซอแกะ
• เข็มขัดเป็นแนะ
• หมวกสีดำ

เครื่องดนตรี

เครื่องดนตรีประกอบการแสดงตารีกีปัส ได้แก่ ไวโอลิน แมนโดลิน ขลุ่ย รำมะนา ฆ้อง มาราคัส บทเพลงที่ใช้ประกอบการแสดง เป็นเพลงที่ไม่มีเนื้อร้องแต่บรรเลงดนตรี มีท่วงทำนองไพเราะอ่อนหวาน สนุกสนานเร้าใจ ชื่อเพลง อินังจีนา (Inang Cina) เป็นเพลงพื้นบ้านมลายูที่ได้รับอิทธิพลจากดนตรีจีน

อ้างอิง

1. Utami, Rizky (2014). Ensiklopedia tari-tarian Nusantara (ภาษาอินโดนีเซีย). Margacinta, Bandung. pp. 85–89. ISBN 9789796659869. OCLC 927620776.
2. "Kipas Dance - South Sulawesi". indonesia-tourism. 9 May 2012. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 10 August 2012.
3. "ฟ้อนตาลีกีปัส". 7 August 2012.
4. ทองแกมแก้ว ด., & คัญทะชา ท. (1). ตารีลีเล็ง : ระบำเทียนระบำพื้นบ้านไทยมุสลิมภาคใต้ ผลงานสร้างสรรค์จากจินตนาการของศิลปินพื้นบ้าน: เซ็ง อาบู. RUSAMILAE JOURNAL, 33(3), 19-32. Retrieved from https://so05.tci-thaijo.org/index.php/rusamelae/article/view/62945

แหล่งข้อมูลอื่น

• ระบำตารีกีปัส. บัวชูฝัก Gotoknow
• การแสดงตารีกีปัส 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2555. Oknation.net
• รำตาลีกีปัส แหล่งบริการวิชาการและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ วสส.ยะลา
• ระบำตารีกีปัส นาฏศิลป์ไทย