นางจันทะมังคะละ

นางจันทะมังคะละ (พม่า: စန္ဒာမင်းလှ, ออกเสียง: [sàɴdà mɪ́ɴ l̥a̰] สั่นด่ามิงละ; ? – 1363/64) (พงศาวดารมอญพม่าสะกดว่านางจันทรมังคละ) เป็นพระอัครมเหสีของพระเจ้าเมาะตะมะ 3 พระองค์ พระเจ้ารามมะไตยพระสวามีพระองค์แรกถูกชีปอนลอบปลงพระชนม์ พระนางจึงยกราชสมบัติให้พระยาอายกำกอง (စောအဲကံကောင်း ซอเอกั่นเกาง์) ซึ่งเป็นพระราชนัดดาของกษัตริย์แห่งอาณาจักรสุโขทัย ให้เป็นพระเจ้าแผ่นดินรัชกาลที่ 6 แห่งเมาะตะมะ แต่ภายหลังพระนางวางยาพิษปลงพระชนม์พระยาอายกำกอง แล้วเชิญพระยาอายลาว (ဗညားအဲလော บะญาเอลอ) พระเชษฐาต่างพระมารดาจากเมืองสะโตงมาเสวยราชสมบัติเป็นรัชกาลที่ 7 นับเป็นพระสวามีพระองค์ที่ 3 ของพระนาง ทำให้สุโขทัยยกทัพมารุกราน พระยาอายลาวทรงพ่ายแพ้ในสงครามครั้งนี้

นางจันทะมังคะละ စန္ဒာမင်းလှ
พระอัครมเหสีแห่งเมาะตะมะ
ระหว่าง	ป. เมษายน ค.ศ. 1330 – 1348/49
ก่อนหน้า	ไม่ทราบ
ถัดไป	นางจันทะมังคะละที่ 2
พระอัครมเหสีแห่งเมาะตะมะ
ระหว่าง	ในวันที่ 28 กันยายน ค.ศ. 1323 – ป. เมษายน ค.ศ. 1330
ก่อนหน้า	แม่นางตะปี
ถัดไป	ไม่ทราบ
คู่อภิเษก	พระเจ้ารามมะไตย (1323–1330) พระยาอายกำกอง (1330) พระยาอายลาว (1330–1348/49)
พระราชบุตร	เม้ยเน (Mwei Ne) พระมหาเทวี พระยาอู่
ราชวงศ์	ฟ้ารั่ว
พระราชบิดา	พระเจ้ารามประเดิด
ประสูติ	ป. คริสต์ทศวรรษ 1300 เมาะตะมะ
สวรรคต	ค.ศ. 1363/64 725 ME เมาะตะมะ
ศาสนา	พุทธเถรวาท

พระประวัติ

พระนางจันทะมังคะละประสูติในคริสต์ศตวรรษที่ 14 เป็นพระราชธิดาของพระเจ้ารามประเดิด (ခွန်လော ขุ่นลอ) รัชกาลที่ 2 และเป็นพระราชนัดดาของพระเจ้าฟ้ารั่ว (มะกะโท) องค์ปฐมกษัตริย์แห่งเมาะตะมะ พระนางมีพระนามเดิมว่านางอำปะ '(နှင်းအံပို; เสียงอ่านภาษาพม่า: [n̥ɪ́ɴ ʔàɴ pò] นินอั่นโป่) มีพระขนิษฐาร่วมพระมารดาเดียวกัน 1 พระองค์คือพระนางตะละชินซอบุต (တလရှင်စောဗုတ်) พระมเหสีในพระยาอายลาวเช่นเดียวกับพระนางจันทะมังคะละและมีพระเชษฐาต่างพระมารดา 1 พระองค์คือพระยาอายลาว

ใน ค.ศ. 1311 พระนางสูญเสียพระราชบิดาเนื่องจากถูกปลงพระชนม์ระหว่างการยึดอำนาจโดยสมิงมังละ (မင်းဗလ มิงบะละ) พระสวามีของนางอุ่นเรือน (နှင်းဥရိုင် นินอุ๊ไหย่ง์) ผู้เป็นพระปิตุจฉา (อา) พระขนิษฐาของพระเจ้าฟ้ารั่วและพระเจ้ารามประเดิด ต่อมาสมิงมังละและนางอุ่นเรือนได้จัดการให้พระนางอภิเษกกับเจ้าชายสอเซนพระโอรสองค์ใหญ่ของสมิงมังละและนางอุ่นเรือนโดยมีพระโอรส–ธิดาทั้งสิ้น 3 พระองค์คือ เม้ยเน (Mwei Ne), พระมหาเทวี (မဟာဒေဝီ) และพระยาอู่ (ဗညားဦး บะญาอู) กษัตริย์องค์ที่ 8 พระราชบิดาของพระเจ้าราชาธิราช (ရာဇာဓိရာဇ်) หรือ พญาน้อย กษัตริย์องค์ที่ 9

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. ราชาธิราช, หน้า 51
2. ประชุมพงศาวดารเล่ม 2, หน้า 25
3. ราชาธิราช, หน้า 49
4. ราชาธิราช, หน้า 50

บรรณานุกรม

• เจ้าพระยาพระคลัง (หน). วรรณกรรมสมัยรัตนโกสินทร์ หมวดบันเทิงคดี เรื่อง ราชาธิราช. กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, 2546. 500 หน้า. หน้า 17-47.
• ประชุมพงศาวดารเล่ม 2 (ประชุมพงศาวดารภาค 1 ตอนปลาย และภาค 2). กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2506. 336 หน้า. หน้า 21-24.