นิมิต (กรรมฐาน)

สำหรับความหมายอื่น ดูที่ นิมิต

นิมิต หมายถึงเครื่องหมายในเวลาทำกรรมฐาน คือเครื่องหมายสำหรับให้จิตกำหนดจับเป็นอารมณ์แล้วพิจารณาจนติดตาติดใจ

ประเภทของนิมิต

นิมิต มี 3 อย่าง คือ

1. บริกรรมนิมิต คือเครื่องหมายสำหรับกำหนดเป็นอารมณ์สำหรับบริกรรม เช่นอนุสสติ กสิณ อสุภะ
2. อุคหนิมิต คือเครื่องหมายที่กำหนด ได้แก่อารมณ์ที่เจนตาเจนใจ หลังจากทีได้เพ่งพิจารณาบริกรรมนิมิตเช่นเพ่งกสิณแล้ว แม้หลับตาอยู่ก็สามารถเห็นนิมิตนั้นได้ชัดเจนเหมือนลืมตาเห็น เรียกว่า "นิมิตติดตา" ก็มี
3. ปฏิภาคนิมิต คือเครื่องหมายเทียบเคียงหรืออารมณ์เทียบเคียง เกิดจากอุคหนิมิตที่เจนตาเจนใจจนใสบริสุทธิ์ และสามารถย่อหรือขยายส่วนแห่งนิมิตนั้นได้ตามต้องการ

อ้างอิง

• พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ. ๙ ราชบัณฑิต. พจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์ ชุด คำวัด. กรุงเทพฯ : วัดราชโอรสาราม, พ.ศ. 2548.