ปลาถ้ำ

ปลาถ้ำ (อังกฤษ: Cave fish) คือปลาที่อาศัยอยู่ในถ้ำที่มืดมิด โดยมากจะเป็นปลาที่มีผิวหนังสีขาวซีดเผือกและตาบอดหรือตาเล็กมากเนื่องจากไม่ได้ใช้สายตาให้เป็นประโยชน์เลย เพราะแสงสว่างส่องเข้าไปไม่ถึง ปลาถ้ำจะมีระบบนิเวศน์และพฤติกรรมของตัวเองโดยเฉพาะ แตกต่างจากปลาที่พบทั่วไป ซึ่ง ปลาถ้ำสามารถพบได้ในถ้ำทุกภูมิภาคของโลก

ปลาถ้ำตาบอดเม็กซิกัน (Astyanax mexicanus) ปลาถ้ำในจำพวกปลาคาราซิน (Characidae) พบในตอนใต้ของสหรัฐอเมริกาและเม็กซิโก นิยมเลี้ยงเป็นปลาสวยงาม

ในส่วนของทวีปยุโรป เพิ่งจะมีการค้นพบปลาถ้ำเป็นครั้งแรกเมื่อปี ค.ศ. 2012 โดยนักดำน้ำผู้หนึ่งขณะสำรวจแม่น้ำดานูบ ที่ตอนเหนือของภาคใต้ประเทศเยอรมนี โดยพบปลาที่อยู่ในวงศ์ปลาหมู (Cobitidae) ที่มีผิวหนังซีดขาวออกชมพู เห็นเส้นเลือดภายใต้ผิวหนังด้วยตาเปล่าได้ และมีดวงตาขนาดเล็ก ซึ่งนักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าเป็นปลาที่แยกออกมาจากปลาหมูหรือปลาค้อทั่วไปเมื่อ 20,000 ปีก่อน และคงจะไม่ได้มีเพียงแค่ชนิดเดียว

สำหรับในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ คาดว่าจะมีถึง 26–39 ชนิด การสำรวจในปี ค.ศ. 2001 ที่ต้นน้ำในจังหวัดจันทบุรี พบ 8 ชนิด ในสกุล Schistura

การจำแนก

ปัจจุบัน พบในประเทศไทยไม่ต่ำกว่า 8 ชนิด ใน 3 วงศ์ ได้แก่

1. วงศ์ปลาค้อ (Balitoridae)
2. วงศ์ปลาตะเพียน (Cyprinidae)
3. วงศ์ปลาเนื้ออ่อน (Siluridae)

วงศ์ปลาค้อ

มี 5 ชนิด

• ปลาค้อถ้ำวังบาดาล (Nemacheilus troglocataractus) มีความยาว 7 เซนติเมตร พบในถ้ำวังบาดาล อำเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี
• ปลาค้อถ้ำจารุธานินทร์ (Schistura jaruthanini) มีความยาว 7 เซนติเมตร พบที่ถ้ำคลองงู อำเภอศรีสวัสดิ์ จังหวัดกาญจนบุรี
• ปลาค้อถ้ำปางมะผ้า (Schistura oedipus) มีความยาวประมาณ 5 เซนติเมตร พบในระบบถ้ำใน อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน จัดว่าเป็นปลาถ้ำที่มีขนาดเล็กที่สุดที่พบในประเทศไทย
• ปลาค้อถ้ำพระวังแดง (Schistura spiesi) พบในถ้ำพระวังแดง ในอุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง จังหวัดพิษณุโลก
• ปลาค้อถ้ำเนินมะปราง (Schistura deansmarti) มีความยาวประมาณ 10 เซนติเมตร พบที่ถ้ำในอุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง อำเภอวังทอง และอำเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก
• ปลาค้อถ้ำภูถ้ำน้ำ (Schistura kaysonei) มีความยาวประมาณ 6 เซนติเมตร พบในภูถ้ำน้ำ เมืองท่าแขก แขวงคำม่วน ประเทศลาว

วงศ์ปลาตะเพียน

มี 2 ชนิด

• ปลาจาดถ้ำ (Poropuntius speleops) มีความยาวประมาณ 20 เซนติเมตร พบในถ้ำเทวดา อำเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ
• ปลาพลวงถ้ำ (Neolissochilus subterraneus) พบในถ้ำพระวังแดง ในอุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง จังหวัดพิษณุโลก

วงศ์ปลาเนื้ออ่อน

มี 1 ชนิด

• ปลาชะโอนถ้ำ (Pterocryptis buccata) มีความยาวประมาณ 20 เซนติเมตร พบในถ้ำวังบาดาล อำเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี มี 2 ลักษณะ คือ สีชมพูและสีเทา

อ้างอิง

1. หน้า 7 โลกาภิวัฒน์ GLOBALIZATION, ค้นพบปลาถ้ำเป็นครั้งแรกของทวีปยุโรป. "โลกโศภิณ". ไทยรัฐปีที่ 68 ฉบับที่ 21631: วันพุธที่ 12 เมษายน พ.ศ. 2560 แรม 1 ค่ำ เดือน 5 ปีระกา
2. ข้อมูลจากบอร์ดนิทรรศการวันประมงน้อมเกล้า ปี พ.ศ. 2544, ศูนย์การค้าเดอะมอลล์ บางกะปิ

แหล่งข้อมูลอื่น

• ปลาถ้ำ 9 ชนิด ที่ประกาศเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามกฎกระทรวงฯ2546...