พระพรหม (ศาสนาพุทธ)
ในศาสนาพุทธ พระพรหม เป็นชาวสวรรค์ชั้นสูงกว่าเทวดาในฉกามาพจร และยังเวียนว่ายตายเกิดด้วยอำนาจกิเลส (โลภะ โทสะ โมหะ แต่ในภพชาติก่อนจุติและปฏิสนธิเป็นพรหมมีกุศลมาก มีฌาณสมาบัติเป็นอารมณ์ เมื่อตายจึงไปเกิดที่สวรรค์ชั้นนี้) อยู่ในสวรรค์ที่เรียกว่าพรหมภูมิ (หรือพรหมโลก)
พระพรหมแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ พรหมที่มีรูป เรียกว่า "รูปพรหม" มีทั้งหมด 16 ชั้น และพรหมที่ไม่มีรูป เรียกว่า "อรูปพรหม" มีทั้งหมด 4 ชั้น โดยอรูปพรหมจะสูงกว่ารูปพรหม
ในคติเถรวาท
ตามคติเถรวาท พระพรหมไม่มีเพศ ไม่ต้องกินไม่ต้องบริโภคอาหาร เหมือนสัตว์ในภูมิอื่น ด้วยว่าแช่มชื่นอิ่มเอิบโดยมีฌานสมาบัติเป็นอาหาร จึงไม่ต้องขับถ่ายคูตรมูถ สถิตย์เสวยสุขพรหมสมบัติอยู่ ณ พรหมภูมิที่ตนอุบัติตราบจน กว่าจะสิ้นอายุ ซึ่งเป็นเวลานานแสนนาน
ในคติมหายาน
ในมหายาน นับถือพระพรหมในฐานะธรรมบาล ซึ่งปรากฎอยู่ในพระสูตรต่าง ๆ ที่สำคัญ และถือเป็นพระโพธิสัตว์องค์หนึ่ง
พระพรหมที่สำคัญ
| พระนาม | บทบาทที่สำคัญและเกี่ยวข้องในคติพระพุทธศาสนาและความเชื่อของไทย |
|---|---|
| ท้าวมหาพรหม | คำเรียกรวมสำหรับพระพรหมทั้งหมดในคติพระพุทธศาสนาหรือเรียกประมุขของชาวสวรรค์ชั้นพรหมภูมิ |
| ท้าวสหัมบดีพรหม | ผู้เป็นอธิบดีของโลกและเป็นผู้อาธนาธรรมหลังจากสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงพิจารณาบัวสามเหล่า และเป็นต้นกำเนิดของคำอาธนาธรรม |
| พระพรหมา | เป็นคำเรียกพระพรหมในศาสนาฮินดู ซึ่งนับถือว่าเป็นพระผู้สร้างโลกและจักรวาล และมีเพียงพระองค์เดียว |
| ท้าวพกพรหม | พระพรหมผู้ที่พระโคตมพุทธเจ้าเสด็จไปปราบความคึดอันเป็นมิจฉาทิฏฐิและเป็นที่มาของพระคาถาพาหุงบทที่แปด |
| ท้าวกบิลพรหม | พระพรหมผู้เป็นที่มาของเทศกาลสงกรานต์ ในชาดกท้องถิ่นของประเทศไทย ประเทศลาว ประเทศกัมพูชาเป็นผู้พนันธรรมกุมารและเป็นพระบิดาของนางสงกรานต์ทั้งเจ็ดองค์ |
| ท้าวมหาพรหมเอราวัณ |
ระเบียงภาพ
จิตรกรรมของพระพรหมในคติพุทธศาสนาชั้นรูปพรหม ในไตรภูมิพระร่วง ฉบับกรุงธนบุรี
จิตรกรรมของพระอินทร์(ซ้าย)และพระพรหม(ขวา)ของพระสูตรในคติพุทธศาสนามหายาน ศิลปะญี่ปุ่น
เทวรูปองค์ท้าวมหาพรหม ในศาลท้าวมหาพรหม โรงแรมเอราวัณ แยกราชประสงค์ กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย เป็นเทวสถานของพระพรหมในคติพุทธศาสนาเถรวาท
