พระพิทักษ์เจดีย์ (แก่น รามางกูร)
พระพิทักษ์เจดีย์ (แก่น) พื้นเมืองพระนมระบุนามเดิมท้าวสุวันนะคำแก่นหรือท้าวแก่นคำหรือยาพ่อคำแก่น เมื่อดำรงตำแหน่งออกนามเจ้าพีพักแก่นคำ อดีตนายกองข้าอุปัฏฐากพระธาตุพนมหรือนายกองบ้านธาตุพนมลำดับ ๖ พ.ศ. ๒๔๒๒-๒๔๒๗ ในราชวงศ์เวียงจันทน์ปกครองธาตุพนมลำดับ ๙ เดิมบรรดาศักดิ์ท้าวพระลคร (ท้าวพลคร) รับพระราชทานบรรดาศักดิ์พระพิทักษ์เจดีย์คนที่ ๒ ต่อพระพิทักษ์เจดีย์ (ถง) บิดา
| พระพิทักษ์เจดีย์ (แก่น รามางกูร) | |
|---|---|
| นายกองข้าอุปัฏฐากพระธาตุพนม หรือนายกองบ้านธาตุพนม | |
| ก่อนหน้า | พระพิทักษ์เจดีย์ (ถง รามางกูร) |
| ถัดไป | ท้าวโพธิสารพินิต (อินทะวงส์ บุคคละ) |
| ข้อมูลส่วนบุคคล | |
| เกิด | ธาตุพนม |
| เสียชีวิต | ธาตุพนม |
| คู่สมรส | นางพิทักษ์เจดีย์ (พิมมะทา) |
| ศาสนา | ศาสนาพุทธ |
ประวัติ
เป็นบุตรลำดับแรกของพระพิทักษ์เจดีย์ (ถง) กับนางพิทักษ์เจดีย์ (รัตนะจันทน์) เป็นหลานปู่ท้าวอุปละ (มุง) เหลนทวดพระอุปละ (คำมั่น) กับนางรัตนะหน่อแก้ว สืบเชื้อขุนโอกาสสายนางแก้วอาไพธิดาเจ้าพระรามราชฯ (ราม) ก่อน พ.ศ. ๒๔๑๗ ท้าวอุปละ (มุง) บิดาขอตั้งบุตรเป็นท้าวพระลครแล้วเลื่อนเป็นเพี้ยพระละคอรมหาโคตร หัวหน้าพวกคัพพชุมขับเสพมโหรีถวายพระธาตุพนม มีท้าวพลเสพขวาพลเสพซ้ายช่วยราชการ ตำแหน่งนี้พบในพื้นเมืองพระนมระบุครั้งเจ้าพระรามราชฯ (ราม) ปกครองธาตุพนมให้ชาวเวียงจันทน์ดำรงตำแหน่ง ๔ คนคือท้าวพระละคร ท้าวพระไซยา ท้าวพระเสพขวา ท้าวพระเสพซ้าย ครั้งเจ้าอนุวงศ์ปฏิสังขรณ์พระธาตุพนมเคยโปรดเกล้าฯ พระยาคำป้อง (ต้นสกุลคำป้อง) เป็นหัวหน้าพวกเสพถวายพระธาตุพนม พร้อมเครื่องมโหรี อาทิ นางนาด กลอง ฆ้องวง (ฆ้องวงปัจจุบันแสดงที่ศูนย์ศิลปวัฒนธรรมรัตนโมลีศรีโคตรบูรวัดพระธาตุพนม) เป็นต้น ต่อมา พ.ศ. ๒๔๒๒ (๒๓) พระพิทักษ์เจดีย์ (ถง) ถึงแก่กรรม จึงโปรดเกล้าฯ ท้าวพระลคร (แก่น) กรมการบ้านธาตุพนมเป็นพระพิทักษ์เจดีย์นายกองผู้ควบคุมท้าวเพี้ยตัวเลกข้าพระมหาธาตุพนมแทน โปรดฯ มีตราพระราชสีห์น้อยถึงเจ้าเมืองกรมการเมืองมุกดาหาร นครพนม สกลนคร ใจความสาส์นตราพระพิทักษ์เจดีย์ (เทบปะจิด) ฟ้องถึงกรุงเทพฯ ระบุ ...แล้วพระพิทักษ์เจดีย์ป่วยถึงแก่กรรมที่กรุงเทพฯ ยังหาได้กลับขึ้นมาไม่ แล้วจึงโปรดเกล้าฯ ตั้งท้าวพระลคร (แก่น) ให้เป็นที่พระพิทักษ์เจดีย์นายกองแทนพระพิทักษ์เจดีย์คนเก่า แล้วโปรดมีตราพระราชสีห์น้อยมาถึงเจ้าเมืองกรรมการเมืองมุกดาหารฉบับหนึ่ง, เมืองลครพนมฉบับหนึ่ง, เมืองสกลนครฉบับหนึ่ง รวม ๓ ฉบับ ใจความในตราว่าให้เจ้าเมืองกรมการเมืองมุกดาหาร, เมืองลครพนม, เมืองสกลนคร ชำระตัวเลกข้าพระทาษพนมส่งให้พระพิทักษ์เจดีย์นายกองตามเดิมอย่าให้ขัดขวางเอาตัวเลกข้าพระทาษพนมไว้ แล้วห้ามเจ้าเมืองกรมการเมืองมุกดาหาร, เมืองลครพนม, เมืองสกลนครไม่ให้เก็บเงิน, ข้าวถังกับตัวเลกข้าพระทาษพนมไปเป็นอาณาประโยชน์ของเจ้าเมืองกรมการเมืองมุกดาหาร, เมืองลครพนม, กะเกณฑ์ใช้ราชการเหมือนแต่ก่อน ให้ท้าวเพี้ยตัวเลกซ่อมแซมปฏิสังขรณ์พระทาษพนมสืบไป แจ้งอยู่ในตราพระราชสีห์น้อย ๓ ฉบับนั้นแล้ว แล้วเจ้าเมืองกรมการเมืองมุกดาหาร, เมืองลครพนม, เมืองสกลนครส่งให้พวกฯ ข้าฯ ไม่ เจ้าเมืองกรมการเมืองมุกดาหาร, เมืองลครพนม, เมืองสกลนครยังขืนเก็บเอาเงิน, ข้าวถังกับตัวเลกข้าพระทาษพนมไปเป็นอาณาประโยชน์ ของเจ้าเมืองกรมการทั้งสิ้นและใช้ราชการกะเกณฑ์ทุกปีมิได้ขาด... เนื้อความแสดงปัญหาการแย่งชิงข้าเลกพระธาตุพนมที่ยืดเยื้อและปัญหาผลประโยชน์มูลนายธาตุพนมกับหัวเมืองใกล้เคียงซึ่งแม้สมัยนายกองลำดับต่อไปก็ยังไม่จบสิ้น
พี่น้องบุตรธิดา
มีพี่น้อง ๖ ท่านคือพระพิทักษ์เจดีย์ (แก่น), พระพิทักษ์เจดีย์ (สี) หรือท้าวเทพพระสี, ท้าวเทพพระนม, นางเทพสวัสดิ์, นางเทพทุมมา, นางคำอ้วน มีภริยาปรากฏนาม ๑ ท่านคือนางพิทักษ์เจดีย์ (พิมมะทา) มีบุตรธิดา ๘ ท่านคือท้าวฮุง, ท้าวลี, ท้าวดี, ท้าวโม, ท้าวคำโสม, นางมาลีราช, นางพรหมประกาย, นางหม่าน
การพระศาสนา
พื้นเมืองพระนมระบุผลงานไว้จำนวนมาก เช่น ถวายพวกเสพเพิ่มแด่พระธาตุพนม บูรณะลานพระธาตุ เกณฑ์ไพร่พลข้าโอกาสขุดลอกบึงธาตุหน้าวัด เทครัวข้าโอกาสบางส่วนที่อพยพไปอยู่ฝั่งซ้ายน้ำโขงมาอยู่บ้านดอนจัน ปัจจุบันคือบ้านดอนกลาง ตำบลธาตุพนม เป็นต้น
ถึงแก่อนิจกรรม
ป่วยถึงแก่กรรม ณ กรุงเทพฯ ใน พ.ศ. ๒๔๒๗ ก่อนปฏิรูปการปกครองเป็นมณฑลเทศาภิบาล ๑๗ ปี หลังเป็นพระพิทักษ์เจดีย์ ๖ ปี ด้วยเหตุเดินทางฟ้องร้องเจ้าเมืองทั้ง ๓ เรื่องแย่งชิงข้าเลกพระธาตุพนมและการเก็บเงินส่วยข้าวถังข้าเลก สาส์นตราพระพิทักษ์เจดีย์ (เทบปะจิด) ว่า ...ครั้นถึงปีวอก จศก (พ.ศ. ๒๔๒๗) พระพิทักษ์เจดีย์ (แก่น) ลงไปกรุงเทพฯ ทำคำร้องทุกข์ขึ้นกราบทูลในสมเด็จกรมพระบำราบปรปักษ์ยังหาทันได้ขึ้นมาไม่ พระพิทักษ์เจดีย์ (แก่น) ป่วยถึงแก่กรรมอยู่กรุงเทพฯ... พื้นเมืองพนมระบุถึงแก่กรรม พ.ศ. ๒๔๒๘ (จ.ศ. ๑๒๔๗) ด้วยอาการไข้เจ็บนาน ๕ เดือน พระราชทานเพลิงที่กรุงเทพฯ ท้าวโพธิสารกรมการเชิญอัฐิบรรจุธาตุทิศเหนือพระธาตุพนม
| ก่อนหน้า | พระพิทักษ์เจดีย์ (แก่น รามางกูร) | ถัดไป | ||
|---|---|---|---|---|
| พระพิทักษ์เจดีย์ (ถง รามางกูร) | นายกองข้าพระธาตุพนม, หัวหน้าผู้ควบคุมตัวเลกข้าพระธาตุพนม | ท้าวโพธิสารพินิต (อินทะวงส์ บุคคละ) |
อ้างอิง
- พระมหาดวง รามางกูร, พื้นเมืองพนม (ประวัติวงส์เจ้าเมืองธาตุพนม), (ม.ป.ท.: วัดบวรนิเวศวิหาร คณะแดงรังสี, ม.ป.ป.), ไม่ปรากฏหน้า (อัดสำเนา).
- ประวิทย์ คำพรหม และคณะ, ประวัติอำเภอธาตุพนม: จัดพิมพ์โดยองค์การบริหารส่วนจังหวัดนครพนม, (กาฬสินธุ์: ประสารการพิมพ์, ๒๕๔๕), หน้า ๑๐๘.
- พระมหาดวง รามางกูร, พื้นเมืองพนม (ประวัติวงส์เจ้าเมืองธาตุพนม), ไม่ปรากฏหน้า (อัดสำเนา).
- เรื่องเดียวกัน
- ดูรายละเอียดใน อรุณรัตน์ วิเชียรเขียว และคณะ, คัมภีร์พระธรรมศาสตร์บูราณ (กฎหมายเก่าของลาว), (กรุงเทพฯ: สบายสาร, ๒๕๒๙).
- พระมหาดวง รามางกูร, พื้นเมืองพนม (ประวัติวงส์เจ้าเมืองธาตุพนม), ไม่ปรากฏหน้า (อัดสำเนา).
- สัมภาษณ์นายณัฏฐกรณ์ คำลุน เรื่อง ประวัติพระยาคำป้องและตระกูลคำป้อง อาจารย์ประจำสาขาวิชารัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณาชวิทยาลัย วิทยาลัยสงฆ์นครพนม อายุ ๒๓ ปี เมื่อ ๑๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๔.
- เอกสาร ร.๕ ม.๒ (๑๒ ก.) เล่ม ๒๐ ร.ศ. ๑๐๗. หอจดหมายเหตุแห่งชาติ
- เอกสาร ร.๕ ม.๒ (๑๒ ก.) เล่ม ๒๐ ร.ศ. ๑๐๗ หอจดหมายเหตุแห่งชาติ
- พระมหาดวง รามางกูร, พื้นเมืองพนม (ประวัติวงส์เจ้าเมืองธาตุพนม), ไม่ปรากฏหน้า (อัดสำเนา).
- เรื่องเดียวกัน.
- ประวิทย์ คำพรหม และคณะ, ประวัติอำเภอธาตุพนม: จัดพิมพ์โดยองค์การบริหารส่วนจังหวัดนครพนม, หน้า ๑๐๙.
- หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสาร ร.๕ ม.๒ (๑๒ ก.) เล่ม ๒๐ ร.ศ. ๑๐๗.
- พระมหาดวง รามางกูร, พื้นเมืองพนม (ประวัติวงส์เจ้าเมืองธาตุพนม), ไม่ปรากฏหน้า (อัดสำเนา).