พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระจับ

พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระจับ (พ.ศ. 2315 — พ.ศ. 2395) เป็นพระธิดาพระองค์ใหญ่ในสมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ กับพระชายาทองอยู่

พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระจับ
พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชั้นโท
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์
พระมารดา	พระชายาทองอยู่
ประสูติ	พ.ศ. 2315
สิ้นพระชนม์	พ.ศ. 2395

พระประวัติ

พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระจับ ประสูติเมื่อปี พ.ศ. 2315 เป็นพระธิดาพระองค์ใหญ่ในสมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ กับเจ้าครอกทองอยู่ เดิมมีพระนามว่า หม่อมเจ้ากระจับ ต่อมาใน พ.ศ. 2329 ทรงได้รับโปรดเกล้าฯ เลื่อนเป็น พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้ากระจับ

พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระจับ มีพระโสทรภราดา และพระโสทรภคินี 5 พระองค์ คือ

1. พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหมื่นนราเทเวศร์ (พระนามเดิม ปาน) ต้นราชสกุลปาลกะวงศ์
2. พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหมื่นนเรศร์โยธี (พระนามเดิม บัว)
3. พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหลวงเสนีบริรักษ์ (พระนามเดิม แตง) ต้นราชสกุลเสนีวงศ์
4. พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฐมวงศ์
5. พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจงกล

ภายหลังจากสมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ทิวงคต พระองค์เจ้ากระจับ ทรงสร้างพระพุทธฉายจำลองขึ้นในวัดอมรินทรารามวรวิหาร มีลักษณะเป็นภูเขามีความสูง 3 วา 2 ศอก กว้างโดยรอบ 19 วา เพื่อเป็นพระราชกุศลอุทิศถวายพระบิดา

หลังกรมพระราชวังบวรสถานพิมุขทิวงคต พระราชวังหลังแบ่งเป็น 4 วัง วังเดิม อันเป็นพระราชมณเฑียรของกรมพระราชวังบวรสถานพิมุขนั้น พระชายาทองอยู่ประทับปกครองเชื้อวงศ์ของกรมพระราชวังหลังอยู่กับพระองค์เจ้ากระจับ และพระองค์เจ้าจงกล เมื่อพระชายาทองอยู่สิ้นพระชนม์ พระองค์เจ้ากระจับทรงปกครองเจ้านายวังหลังมาจนถึงสมัยรัชกาลที่ 4 ครั้งเมื่อพระองค์เจ้ากระจับสิ้นพระชนม์ เชื้อสายเจ้านายวังหลังไม่มีความสามารถรักษาพระราชวังบวรสถานพิมุขไว้ได้จึงได้ปล่อยให้รกร้างผุพังไป

พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระจับ สิ้นพระชนม์ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อปี พ.ศ. 2395 สิริพระชันษา 80 ปี พระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุวัดอมรินทราราม

อ้างอิง

1. กรมศิลปากร. สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ (2554). ราชสกุลวงศ์ (PDF). กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. p. 146. Check date values in: |year= (help)
2. วัดอมรินทรารามวรวิหาร
3. ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. ตำนานวังเก่า. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์แสงดาว, พ.ศ. 2553. 178 หน้า. หน้า 15. ISBN 978-616-508-214-3