พระเจ้ายโศวรมันที่ 1
ยโศวรรมันที่ 1 เอกสารไทยมักเรียก ยโศวรมันที่ 1 (เขมร: យសោវរ្ម័នទី១ ยโสวรฺมันที ๑; อักษรโรมัน: Yasovarman I) เป็นพระมหากษัตริย์แห่งจักรวรรดิเขมร เสวยราชย์ในระหว่าง ค.ศ. 889–910
| พระเจ้ายโศวรรมันที่ 1 | |
|---|---|
| พระอัครมเหสี | พระเชษฐภคินี/ขนิษฐาของชัยวรรมันที่ 4 |
| พระราชบุตร | อีสานวรรมันที่ 2 หรรษวรรมันที่ 1 |
| พระราชบิดา | อินทรวรรมันที่ 1 |
| พระราชมารดา | อินทรเทวี |
พระนาม
พระนาม "ยโศวรรมัน" แปลว่า ผู้มียศเป็นเกราะ มาจากคำสันสกฤต ยศ แปลว่า ยศ + วรฺมัน แปลว่า ผู้มีเกราะ
พระองค์ทรงได้รับสมัญญาว่า "เสด็จขี้เรื้อน" (ស្តេចគម្លង់ สฺเตจคมฺลง̍; Leper King) เพราะเชื่อกันว่า ประชวรด้วยโรคนี้
พระองค์ทรงได้รับพระนามหลังสวรรคตว่า "บรมศิวโลก" (បរមឝិវលោក) เพราะทรงนับถือพระศิวะ
ต้นพระชนม์
ยโศวรรมันที่ 1 เป็นพระโอรสของอินทรวรรมันที่ 1 พระมหากษัตริย์แห่งจักรวรรดิเขมร กับอินทรเทวี (ឥន្ទ្រទេវី อินฺทฺรเทวี) ผู้เป็นพระชายา
ยโศวรรมันที่ 1 เป็นศิษย์ของพราหมณ์วามศิวา (Vamasiva) นักบวชลัทธิเทวราชา ซึ่งเป็นศิษย์ของศิวโสมา (Sivasoma) ผู้มีความสัมพันธ์กับอาทิ ศังกระ (आदि शङ्करः Ādi Śaṅkaraḥ) ปรัชญาเมธีฮินดู:111
การเถลิงราชสมบัติ
เมื่อพระบิดาเสด็จสวรรคาลัย ยโศวรรมันที่ 1 กับพระเชษฐาหรือพระอนุชา ทรงรบกันชิงบัลลังก์ รบรากันทั้งทางบกและทางน้ำในทะเลสาบเขมร (ទន្លេសាប ทนฺเลสาบ) สงครามยุติด้วยชัยชนะของยโศวรรมันที่ 1 แต่เพราะพระบิดาเคยรับสั่งห้ามยโศวรรมันที่ 1 สืบราชสมบัติ ตามที่ปรากฏในจารึกหลายหลัก ยโศวรรมันที่ 1 จึงทรงเลี่ยงการอ้างสิทธิทางพระบิดาซึ่งเป็นเชื้อสายพระเจ้าชัยวรรมันที่ 2 ผู้สถาปนาพระนคร ไปอ้างสิทธิทางพระมารดาซึ่งเป็นเชื้อสายบูรพกษัตริย์แห่งอาณาจักรฟูนันและอาณาจักรเจนละแทน
รัชกาล
เมื่อเสวยราชย์แล้ว ยโศวรรมันที่ 1 ทรงยกทัพไปตีอาณาจักรจามปา ตามความในจารึกที่บันทายฉมาร์ (បន្ទាយឆ្មារ บนฺทายฉฺมาร):54
ช่วงปีแรก ๆ แห่งรัชกาล พระองค์ทรงสร้างอาศรมราว 100 แห่งทั่วแว่นแคว้น เพื่อเป็นที่พักกลางทางสำหรับนักบวชและราชวงศ์:111–112 ครั้น ค.ศ. 893 พระองค์ทรงเริ่มให้สร้างฝายเรียก "อินทรตฎาก" (ឥន្ទ្រតដាក อินฺทฺรตฎาก) ตามพระดำริของพระบิดา ที่กลางฝาย (ซึ่งปัจจุบันแห้งเหือดสิ้นแล้ว) ทรงให้สร้างวัดชื่อ ปราสาทลอเลย (ប្រាសាទលលៃ)
ต่อมา พระองค์ทรงให้ย้ายพระนครจากหริหราลัย (ហរិហរាល័យ) ไปยังยโศธรปุระ (យសោធរបុរៈ ยโสธรบุระ̤) ที่ซึ่งภายหลังมีโบราณสถานสำคัญจัดตั้งขึ้นมากมาย เช่น นครวัด นักประวัติศาสตร์คาดว่า เหตุที่ทรงให้ย้ายพระนครนั้น เป็นเพราะพระนครเดิมแออัดไปด้วยศาสนสถานที่กษัตริย์พระองค์ก่อน ๆ ทรงสร้างไว้ ด้วยตามประเพณีแล้ว แต่ละพระองค์ทรงจำต้องมีที่ประทับหลังสิ้นพระชนม์เป็นของพระองค์เอง อีกสาเหตุอาจเป็นเพราะพระนครแห่งใหม่อยู่ใกล้แม่น้ำเสียมเรียบ ทั้งอยู่กลางทางไปพนมกุเลน (ភ្នំគូលេន ภฺนํคูเลน; "ภูเขาลิ้นจี่") และทะเลสาบเขมร จะได้มีแหล่งน้ำถึงสองแห่ง:103
ยโศธรปุระมีศูนย์กลางอยู่ที่พนมบาแคง (ភ្នំបាខែង ภฺนํบาแขง) และมีเส้นทางเชื่อมไปยังพระนครเดิม เมื่อทรงตั้งพระนครใหม่แล้ว ทรงให้ขุดฝายขนาดใหญ่ชื่อ "ยโศธรตฎาก" (យឝោធរតដាក) หรือชื่อปัจจุบัน คือ "บารายตะวันออก" (បារាយណ៍ខាងកើត บารายณ์ขางเกีต):64–65
เพราะฉะนั้น ปราสาทลอเลย พนมบาแคง และบารายตะวันตก จึงเป็นอนุสรณ์แห่งกษัตริย์พระองค์นี้:360–362
ในรัชสมัยยโศวรรมันที่ 1 ยังมีการสร้างปราสาทที่สำคัญอีกสองแห่งที่ยโศธรปุระ คือ พนมโกรม (ភ្នំក្រោម ภฺนํโกฺรม) กับพนมบูก (ភ្នំបូក ภฺนํบูก):113
การสวรรคต
ยโศวรรมันที่ 1 เสด็จสวรรคตใน ค.ศ. 910
พงศาวลี
พระชายาพระองค์หนึ่งของยโศวรรมันที่ 1 เป็นพระพี่นางหรือพระน้องนางของชัยวรรมันที่ 4 พระมหากษัตริย์เขมร พระชายาพระองค์นี้มีพระโอรสสองพระองค์กับยโศวรรมันที่ 1 คือ อีสานวรรมันที่ 2 และหรรษวรรมันที่ 1
อ้างอิง
- Vietnam, Cambodia, Laos & the Greater Mekong by Nick Ray, Tim Bewer, Andrew Burke, Thomas Huhti, Siradeth Seng. Page 212. Footscray; Oakland; London: Lonely Planet Publications, 2007.
- ↑ The Rough Guide to Cambodia by Beverley Palmer and Rough Guides.
- Some Aspects of Asian History and Culture by Upendra Thakur. Page 37.
- Saveros, Pou (2002). Nouvelles inscriptions du Cambodge (ภาษาฝรั่งเศส). Tome II et III. Paris: EFEO. ISBN 2-85539-617-4.
- ↑ Coedès, George (1968). Walter F. Vella (บ.ก.). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1.
- Briggs, The Ancient Khmer Empire; page 105.
- Maspero, G., 2002, The Champa Kingdom, Bangkok: White Lotus Co., Ltd., ISBN 9789747534993
- Jessup, p.77; Freeman and Jacques, pp.202 ff.
- Higham, C., 2001, The Civilization of Angkor, London: Weidenfeld & Nicolson, ISBN 9781842125847
- Goloubev, Victor. Nouvelles récherches autour de Phnom Bakhen. Bulletin de l'EFEO (Paris), 34 (1934): 576-600.
- Higham, C., 2014, Early Mainland Southeast Asia, Bangkok: River Books Co., Ltd., ISBN 9786167339443
- Briggs, Lawrence Palmer. The Ancient Khmer Empire. Transactions of the American Philosophical Society. 1951.
บรรณานุกรม
- Coedes, George. The Indianized States of Southeast Asia. East-West Center Press 1968.
- Higham, Charles. The Civilization of Angkor. University of California Press 2001.
- Briggs, Lawrence Palmer. The Ancient Khmer Empire. Transactions of the American Philosophical Society 1951.
| ก่อนหน้า | พระเจ้ายโศวรมันที่ 1 | ถัดไป | ||
|---|---|---|---|---|
| พระเจ้าอินทรวรรมันที่ 1 | พระมหากษัตริย์แห่งจักรวรรดิเขมร (ค.ศ. 889–910) | พระเจ้าหรรษวรรมันที่ 1 |
