ราชวงศ์อไบดอส

ราชวงศ์อไบดอส ถูกสันนิษฐานว่าเป็นราชวงศ์ท้องถิ่นแห่งอียิปต์โบราณที่ปกครองเป็นช่วงระยะเวลาอันสั้น ซึ่งปกครองในบริเวณพื้นที่ส่วนต่างๆ ของอียิปต์กลางและอียิปต์บนในสมัยช่วงระหว่างกลางครั้งที่สอง ราชวงศ์อไบดอสน่าจะอยู่ในช่วงเวลาร่วมสมัยกับราชวงศ์ที่สิบห้าและสิบหกแห่งอียิปต์ ตั้งแต่ราวประมาณ 1650 ถึง 1600 ปีก่อนคริสตกาล โดยมีศูนย์การปกครองอยู่บริเวณในหรือรอบๆ เมืองอไบดอส และสุสานหลวงประจำราชวงศ์อาจจะตั้งอยู่ที่เชิงเขาแห่งอานูบิส ซึ่งเป็นเนินเขาที่มีลักษณะคล้ายพีระมิดในทะเลทรายบริเวณอไบดอส ใกล้กับสุสานหินตัดที่สร้างขึ้นสำหรับฟาโรห์เซนุสเรตที่ 3

ราชวงศ์อไบดอส
ราว 1650 ปีก่อนคริสตกาล–ราว 1600 ปีก่อนคริสตกาล
แผนที่อียิปต์ในช่วงราชวงศ์ที่สิบห้า อไบดอส และราชวงศ์ที่สิบหก
เมืองหลวง	อไบดอส
ภาษาทั่วไป	ภาษาอียิปต์
ศาสนา	ศาสนาอียิปต์โบราณ
การปกครอง	ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์
ยุคประวัติศาสตร์	ยุคสัมฤทธิ์
• ก่อตั้ง	ราว 1650 ปีก่อนคริสตกาล
• สิ้นสุด	ราว 1600 ปีก่อนคริสตกาล
ก่อนหน้า ถัดไป ราชวงศ์ที่สิบสามแห่งอียิปต์ ราชวงศ์ที่สิบสี่แห่งอียิปต์ ราชวงศ์ที่สิบเจ็ดแห่งอียิปต์

การถกเถียงกันในเรื่องการมีอยู่ของราชวงศ์

หลักฐานสนับสนุนการมีอยู่ของราชวงศ์อไบดอส

 

The cartouche of pharaoh Woseribre Senebkay, inside the king's burial tomb.

การมีอยู่ของราชวงศ์อไบดอสได้รับการเสนอความคิดครั้งแรกโดยเด็ตเลฟ แฟรงค์ และต่อมาได้อธิบายเพิ่มเติมโดยคิม รีฮอล์ต ในปี ค.ศ. 1997 โดยรีฮอล์ตได้ตั้งสังเกตว่า ปรากฏฟาโรห์ที่สามารถยืนยันได้แล้วจำนวนสองพระองค์ในช่วงเวลาดังกล่าว ได้แก่ ฟาโรห์เวปวาเวตเอมซาฟ (การคุ้มครองของพระองค์คือเทพเวปวาเวต) และฟาโรห์พันทเจนิ (พระองค์แห่งไทนิส) ซึ่งปรากฏพระนามที่มีเกี่ยวข้องกับเมืองอไบดอส กล่าวคือ เทพเวปวาเวตเป็นเทพเจ้าที่สำคัญของเมืองอไบดอส และไทนิสเป็นเมืองที่สำคัญ ซึ่งตั้งอยู่ห่างจากเมืองอไบดอสไปทางเหนือไม่กี่ไมล์ นอกจากนี้ ฟาโรห์เวปวาเวตเอมซาฟ, ฟาโรห์พันทเจนิ และฟาโรห์สนาอิบ ซึ่งเป็นฟาโรห์อีกพระองค์หนึ่งในช่วงเวลาดังต่างเป็นที่ทราบมาจากจารึกเพียงชิ้นที่ค้นพบในเมืองอไบดอส ซึ่งอาจจะเป็นสิ่งที่สื่อได้ว่าที่นี้คือศูนย์กลางแห่งอำนาจของเหล่าฟาโรห์ดังกล่าว และสุดท้าย รีฮอล์ตก็ได้ให้เหตุผลว่าการมีอยู่ของราชวงศ์อไบดอสจากการอธิบายในสิบหกรายพระนามของบันทึกพระนามแห่งตูรินในช่วงสิ้นสุดราชวงศ์ที่สิบหก ราชวงศ์อไบดอสอาจจะถูกสถาปนาขึ้นในช่วงเวลาหลังจากนั้นระหว่างการล่มสลายของราชวงศ์ที่สิบสามพร้อมกับการพิชิตเมืองเมมฟิสโดยชาวฮิกซอสและการรุกคืบทางใต้ของพวกฮิกซอสไปยังเมืองธีบส์

การมีอยู่ของราชวงศ์อไบดอสอาจจะได้รับการพิสูจน์ยืนยันในช่วงเดือนมกราคม ค.ค. 2014 เมื่อมีการค้นพบหลุมฝังพระบรมศพของฟาโรห์พระนามว่า เซเนบคาย ซึ่งยังไม่ทราบตัวตนจากหลักฐานใดอื่น ทางตอนใต้ของเมืองอไบดอส พื้นที่ที่เรียกว่า "เนินเขาแห่งอานูบิส" ในสมัยโบราณ ถ้าฟาโรห์เซเนบคายมาจากราชวงศ์อไบดอสจริงๆ หลุมฝังพระบรมศพของพระองค์อาจจะสื่อถึงว่าที่นี้เป็นสุสานหลวงของราชวงศ์นี้ ซึ่งอยู่ติดกับสุสานหลวงของผู้ปกครองในช่วงสมัยราชอาณาจักรกลาง ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา การขุดค้นได้เผยให้เห็นสุสานราชวงศ์ที่ไม่ปรากฏพระนามไม่น้อยกว่าแปดแห่งที่สร้างขึ้นในสมัยช่วงระหว่างกลางครั้งที่สองซึ่งมีรูปแบบและขนาดใกล้เคียงกับที่ฝังพระบรมศพของฟาโรห์เซเนบคาย เช่นเดียวกันกับสุสานอีกสองแห่ง ซึ่งอาจจะเป็นพีระมิดที่สร้างขึ้นในช่วงกลางสมัยราชวงศ์ที่สิบสาม คือ สุสานหมายเลข เอส 9 และเอส 10 ซึ่งอาจจะเป็นสุสานของฟาโรห์เนเฟอร์โฮเทปที่ 1 และฟาโรห์โซเบคโฮเทปที่ 4 ซึ่งเป็นพระอนุชาของพระองค์

หลักฐานโต้แย้งการมีอยู่ของราชวงศ์อไบดอส

นักวิชาการทุกคนไม่เห็นด้วยกับการมีอยู่ของราชวงศ์อไบดอส อาทิ มาร์เซล มารี ได้สังเกตว่าสถานที่ผลิตที่ดำเนินการในอไบดอสและผลิตจารึกศิลาของฟาโรห์จำนวนสองพระองค์ที่เกี่ยวข้องกับราชวงศ์อไบดอส ซึ่งก็คือ ฟาโรห์พันทเจนิ และฟาโรห์เวปวาเวตเอมซาฟ นั้นมีแนวโน้มที่น่าจะผลิตจารึกศิลาของฟาโรห์ราโฮเทปจากราชวงศ์ที่สิบเจ็ดด้วยเช่นกัน ดังนั้นหากราชวงศ์อไบดอสมีอยู่จริง สถานที่ผลิตจารึกศิลาแห่งนี้น่าจะสร้างจารึกศิลาให้กับสองราชวงศ์ที่เป็นปฏิปักษ์ทางการเมืองกัน ซึ่งเป็นสิ่งที่เขาตัดสินว่าไม่น่าจะเป็นไปได้ อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีความแน่ชัดว่าทั้งสองราชวงศ์นี้อยู่ร่วมกันในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่งหรือไม่ ตัวอย่างเช่น ในการศึกษาใหม่ในสมัยช่วงระหว่างกลางครั้งที่สองของคิม รีฮอล์ตนั้น ช่วงที่ราชวงศ์อไบดอสล่มสลายและช่วงที่ราชวงศ์ที่สิบเจ็ดถูกสถาปนาขึ้นอยู่ห่างจากกันราวประมาณ 20 ปี

ในส่วนของหลักฐานสนับสนันการมีอยู่ของราชวงศ์อไบดอสจากการค้นพบสุสานของฟาโรห์เซเนบคายในอไบดอส อเล็กซานเดอร์ อิลิน-โทมิช ก็ได้โต้แย้งว่า ฟาโรห์จากช่วงสมัยราชอาณาจักรกลางบางพระองค์ เช่น ฟาโรห์เซนุสเรตที่ 3 และฟาโรห์โซเบคโฮเทปที่ 4 ก็ทรงมีสุสานที่เมืองอไบดอสเช่นกัน แต่ไม่มีใครจัดฟาโรห์ดังกล่าวให้เป็นฟาโรห์จากราชวงศ์ท้องถิ่นอไบดอส ในทางตรงกันข้าม เขาสงสัยว่า ฟาโรห์เซเนบคาย อาจจะเป็นฟาโรห์จากราชวงศ์สิบหกแห่งอียิปต์ ซึ่งมีศูนย์กลางการปกครองอยู่ที่เมืองธีบส์ หรือไม่

พระราชอาณาเขต

 

In red, the possible extent of power of the Abydos Dynasty

ถ้าหากราชวงศ์อบีดอสมีอยู่จริงนั้น ศูนย์กลางอำนาจการปกครองของราชวงศ์นี้น่าจะเป็นเมืองอไบดอสหรือเมืองไทนิส จารึกที่เป็นไปได้ของฟาโรห์เวปวาเวตเอมซาฟที่ถูกค้นพบโดยคาร์ล ริชาร์ด เล็พซิอุสในหลุมฝังศพ บีเฮช 2 ของผู้ปกครองท้องถิ่นเขตที่สิบหกนามว่า อเมนเอมฮัต ในช่วงสมัยราชวงศ์ที่สิบสองที่บะนีฮะซัน ซึ่งอยู่ไปประมาณ 250 กิโลเมตร ทางเหนือของเมืองอไบดอสในอียิปต์กลาง หากการระบุแหล่งที่มาของจารึกนี้ถูกต้องและหากฟาโรห์เวปวาเวตเอมซาฟมาจากราชวงศ์ท้องถิ่นอไบดอสจริง อาณาเขตของราชวงศ์อไบดอสอาจจะขยายออกไปทางเหนือไกลถึงที่นั้น เนื่องจากราชวงศ์นี้อยู่ร่วมสมัยกับราชวงศ์ที่สิบหก ดินแดนภายใต้การควบคุมของราชวงศ์อไบดอสจึงไม่สามารถขยายไปไกลกว่าเมืองฮู ซึ่งอยู่ห่างจากเมืองอไบดอสไปทางใต้ 50 กิโลเมตร

ผู้ปกครอง

รายพระนามจำนวนสิบหกพระนามต่อไปนี้มาจากบันทึกพระนามแห่งตูรินที่อาจจะเกี่ยวข้องกับราชวงส์ที่สิบหกแห่งอียิปต์โดยคิม รีฮอล์ต:

ฟาโรห์แห่งราชวงศ์อไบดอส

พระนามครองพระราชบัลลังก์	ลำดับรายพระนามในบันทึกพระนามแห่งตูริน	การถอดเสียงตามพยัญชนะ
วอเซอร์[...]เร	คอลัมน์ที่ 11 บรรทัดที่ 16	Wsr-[...]-Rˁ
วอเซอร์[...]เร	คอลัมน์ที่ 11 บรรทัดที่ 17	Wsr-[...]-Rˁ
พระนามสูญหายจำนวน 8 พระนาม	คอลัมน์ที่ 11 บรรทัดที่ 18-25
[...]เฮบเร	คอลัมน์ที่ 11 บรรทัดที่ 26	[...]-hb-[Rˁ]
พระนามสูญหายจำนวน 3 พระนาม	คอลัมน์ที่ 11 บรรทัดที่ 27-29
[...]เฮบเร (ไม่แน่ชัด)	คอลัมน์ที่ 11 บรรทัดที่ 30	[...]-ḥb-[Rˁ]
[...]เวบเอนเร	คอลัมน์ที่ 11 บรรทัดที่ 31	[...]-wbn-[Rˁ]

ผู้ปกครองบางพระองค์ข้างต้นอาจจะระบุตัวตนกับฟาโรห์ทั้งสี่พระองค์ที่ได้รับการยืนยันแล้ว ซึ่งสืบเชื้อสายมาจากราชวงศ์อไบดอสโดยไม่ได้คำนึงถึงลำดับเวลาที่ไม่ทราบ:

ฟาโรห์แห่งราชวงศ์อไบดอส

พระนาม	รูปภาพ	คำอธิบาย
เซคเอมราเนเฟอร์คาอู เวปวาเวตเอมซาฟ		อาจจะเป็นฟาโรห์ในช่วงปลายสมัยราชวงศ์ที่สิบหก
เซคเอมเรคูทาวี พันทเจนิ		อาจจะเป็นฟาโรห์ในช่วงปลายสมัยราชวงศ์ที่สิบหก
เมนคาอูเร สนาอิบ		อาจจะเป็นฟาโรห์ในช่วงปลายสมัยราชวงศ์ที่สิบสาม
วอเซอร์อิบเร เซเนบคาย		อาจจะเป็นฟาโรห์พระองค์เดียวกันกับฟาโรห์ที่ทรงใช้พระนาม วอเซอร์[...]เร ตามที่ปรากฏในบันทึกพระนามแห่งตูริน
คูอิเกอร์		ช่วงเวลาและรัชสมัยแห่งการครองราชย์ยังไม่แน่นอน โดยเด็ตเลฟ แฟรงค์ สันนิษฐานว่า พระองค์มาจากราชวงศ์อไบดอส

อ้างอิง

1. "Giant Sarcophagus Leads Penn Museum Team in Egypt To the Tomb of a Previously Unknown Pharaoh". Penn Museum. January 2014. สืบค้นเมื่อ 16 Jan 2014.
2. Detlef Franke: Zur Chronologie des Mittleren Reiches. Teil II: Die sogenannte Zweite Zwischenzeit Altägyptens, In Orientalia 57 (1988), p. 259
3. Ryholt, K.S.B. (1997). The Political Situation in Egypt During the Second Intermediate Period, C. 1800-1550 B.C. Museum Tusculanum Press. p. 164. ISBN 8772894210.
4. Josef W., Wegner (2015). "A royal necropolis at south Abydos: New Light on Egypt's Second Intermediate Period". Near Eastern Archaeology. 78 (2): 68–78. doi:10.5615/neareastarch.78.2.0068. S2CID 163519900.
5. Marcel Marée: A sculpture workshop at Abydos from the late Sixteenth or early Seventeenth Dynasty, in: Marcel Marée (editor): The Second Intermediate period (Thirteenth-Seventeenth Dynasties), Current Research, Future Prospects, Leuven, Paris, Walpole, MA. 2010 ISBN 978-90-429-2228-0. p. 247, 268
6. Alexander Ilin-Tomich: The Theban Kingdom of Dynasty 16: Its Rise, Administration and Politics, in: Journal of Egyptian History 7 (2014), 146; Ilin-Tomich, Alexander, 2016, Second Intermediate Period. In Wolfram Grajetzki and Willeke Wendrich (eds.), UCLA Encyclopedia of Egyptology, Los Angeles. http://digital2.library.ucla.edu/viewItem.do?ark=21198/zz002k7jm9 p. 9-10
7. Marcel Marée: A sculpture workshop at Abydos from the late Sixteenth or early Seventeenth Dynasty, in: Marcel Marée (editor): The Second Intermediate period (Thirteenth-Seventeenth Dynasties), Current Research, Future Prospects, Leuven, Paris, Walpole, MA. 2010 ISBN 978-90-429-2228-0. p. 247, 268
8. Jürgen von Beckerath: Untersuchungen zur politischen Geschichte der Zweiten Zwischenzeit in Ägypten, Glückstadt, 1964
9. Jürgen von Beckerath: Chronologie des pharaonischen Ägyptens, Münchner Ägyptologische Studien 46. Mainz am Rhein, 1997
10. Jürgen von Beckerath: Handbuch der ägyptischen Königsnamen, Münchner ägyptologische Studien 49, Mainz 1999.
11. Schneider, T. (2009). "Das Ende der kurzen Chronologie: Eine kritische Bilanz der Debatte zur absoluten Datierung des Mittleren Reiches und der Zweiten Zwischenzeit". Ägypten und Levante. 18: 275–314. doi:10.1553/aeundl18s275. ISSN 1015-5104.