ราตรีที่สิบสอง

หรรษาราตรี หรือ อะไรก็ได้ (อังกฤษ: Twelfth Night) เป็นชื่อบทละครแนวชวนหัวแนวรักๆ ใคร่ๆ ประพันธ์โดย วิลเลียม เชกสเปียร์ ชื่อบทละคร หรรษาราตรี สันนิษฐานว่ามาจากการตั้งชื่อตามชื่อวันหยุดคืนวันที่สิบสอง (Twelfth Night Holiday) ในช่วงวันหยุดคริสต์มาส บทละครถูกประพันธ์ขึ้นราว ปี ค.ศ. 1601 ตีพิมพ์ครั้งแรกลงใน First Folio (F1) ในปี ค.ศ. 1623 ถึงแม้ว่าบทละครนี้จะมีชื่อเกี่ยวข้องกับเทศกาลในช่วงคริสต์มาส แต่โดยเนื้อเรื่องทั้งหมดแล้ว ไม่มีส่วนใดเกี่ยวข้องกับเทศกาลวันหยุดนี้เลย สันนิษฐานกันว่าเชกสเปียร์ตั้งชื่อนี้ขึ้นเพราะได้รับว่าจ้างให้เขียนบทละครนี้จากกลุ่มทนาย ซึ่งทนายนั้นสามารถจะเว้นจากงานและเฉลิมฉลองหาความสุขจากการดูละครได้ก็เมื่อถึงเทศกาลวันหยุดดังกล่าว (เนื่องจากหยุดติดต่อกันยาวนาน) จึงเป็นไปได้ที่เชกสเปียร์จะให้ชื่อวันหยุดเทศกาลนี้ตั้งชื่อบทละครด้วยเหตุผลดังกล่าว สำหรับชื่อไม่เป็นทางการของบทละครนี้อีกชื่อคือ อะไรก็ได้ (อังกฤษ: What you will)

หรรษาราตรี
ภาพสำเนาหน้าแรกของ "First Folio" รวมผลงานของเชกสเปียร์ครั้งแรก
ผู้ประพันธ์	วิลเลียม เชกสเปียร์
ชื่อเรื่องต้นฉบับ	Twelfth Night
ประเทศ	อังกฤษ
ภาษา	อังกฤษ
ประเภท	ตลกขบขัน
วันที่พิมพ์	ค.ศ. 1623

เรื่องย่อ

 

ออร์ซิโนและไวโอล่า โดย เฟรเดอริค ริชาร์ด พิคเคอส์จิล (Frederick Richard Pickersgill)

ที่เมืองอิลลีเรีย (Illyria) หญิงสาวชื่อไวโอล่า (Viola) ถูกช่วยชีวิตมาจากอุบัติเหตุเรือแตกในมหาสมุทรระหว่างเดินทางกับแฝดผู้พี่ เธอเชื่อว่าพี่ชายของตนนั้นได้เสียชีวิตไปจากอุบัติเหตุครั้งนี้ อย่างไรก็ตามไวโอล่าได้ตัดสินใจปลอมตัวเป็นผู้ชาย เนื่องจากเธอเป็นผู้หญิงมาจากต่างถิ่น ดังนั้นจึงเป็นการปลอดภัยกว่าที่จะปลอมตัวเป็นผู้ชาย เธอได้รับความช่วยเหลือจากกัปตันเรือที่ช่วยชีวิตเธอไว้ หาเครื่องแต่งกายชายและซ่อนเครื่องแต่งกายหญิงของเธอไว้ให้ จากนั้นไวโอลาของให้กัปตันพาไปสมัครรับใช้ องค์ ดยุค โดยใช้ชื่อปลอมที่ตั้งขึ้นใหม่ว่า เซซาริโอ (Cesario) ให้กับผู้ปกครองเมือง ชื่อว่าท่านดยุค ออร์ซิโน (Duke Orsino) ผู้ซึ่งอยู่ให้ห้วงรักรำพึงให้แก่ โอลิเวีย (Olivia) หญิงสาวสูงศักดิ์ในเมืองผู้ที่ไม่ได้รักออร์ซิโนเลย เนื่องจากเธอกำลังโศกเศร้ากับการตายของพี่ชายของเธอ โดยเธอเองประกาศว่าจะไว้ทุกข์ให้พี่ชายเป็นเวลาเจ็ดปี เรื่องราวกลับวุ่นวายยิ่งขึ้นเมื่อไวโอล่ากลับหลงรักออร์ซิโนเสียเอง มิหนำซ้ำออร์ซิโนยังใช้ให้เธอไปเกี้ยวพาราสีโอลิเวียแทนเขาอีก เธอไม่มีทางเลือกจึงจำเป็นต้องทำตามคำสั่ง

แต่เรื่องราวกลับทวีความยุ่งเหยิงเข้าไปอีกเมื่อโอลิเวียกลับตกหลุมรักไวโอล่าที่อยู่ในคราบของมานพหนุ่ม เธอวางแผนให้ไวโอล่าต้องกลับมาที่บ้านของเธออีกโดยให้หัวหน้าพ่อบ้านคนรับใช้คนสนิทชื่อ มัลโมลิโย (Malvolio) นำแหวนของเธอไปมอบให้เด็กหนุ่มโดยให้เหตุผลว่าเขาให้แหวนวงนั้นกับเธอ บทละครเรื่องนี้มีความพิเศษที่การดำเนินเรื่องนั้นมีอยู่สองโครงเรื่องด้วยกัน โครงเรื่องรองนั้นเป็นเรื่องของการรังแกมาลโวลิโอของลุงของโอลิเวียชื่อเซอร์ โทบี้, คนรับใช้สองคนชื่อเฟเบียน (Fabian) และมาเรีย (Maria) และตัวตลกประจำตัวของโอลิเวียชื่อ เฟสที (Feste) เนื่องจากมัลโมลิโยนั้นมักชอบทำตัวยกตนข่มท่านกับผู้อื่นอยู่บ่อยๆ จึงทำให้ตัวละครที่กล่าวมาข้างต้นไม่พอใจและวางแผนรังแก โดยมีมาเรียเป็นตัวต้นคิดแผนร้ายทั้งหมด เธอเขียนจดหมายด้วยลายมือเดียวกับโอลิเวียนายของเธอ โดยข้อความในจดหมายนั้นบอกเป็นนัยว่า โอลิเวียนั้นรักมัลโมลิโยและต้องการให้เขาแสดงตนว่ารักเธอตอบ โดยมีข้อปฏิบัติที่ขบขันต่าง ๆ เช่นให้เขาปฏิบัติตนเหนือผู้อื่นแม้กระทั่งลุงของเธอ, หัดถกเถียงเรื่องราวทางการเมือง, หมั่นยิ้มทุกครั้งที่เข้าใกล้เธอ และท้ายสุดและเป็นที่ตลกขบขันที่สุดคือ ให้เขาใส่ถุงน่องสีเหลืองแบบมีริบบิ้นไขว้ไปมาซึ่งความจริงแล้วโอลิเวียรังเกียจการแต่งกายแบบนี้มาก และมาเรียก็ทราบข้อเท็จจริงนี้ดี มาเรียจัดการแกล้งปลอมจดหมายขึ้นโดยแอบใช้ตราผนึกครั่งของโอลิเวียเพื่อให้จดหมายดูสมจริงแล้วแกล้งทำจดหมายตกไว้ในที่ๆมัลโมลิโยจะเดินผ่าน เมื่อได้อ่านจดหมายมัลโมลิโยก็หลงเชื่อว่าเป็นจดหมายของโอลิเวียและหลงตัวเองพอที่จะเข้าใจว่าบุคคลที่กล่าวถึงในจดหมายเป็นตน เขาจัดแจงทำตามที่จดหมายแนะนำทุกประการ ซึ่งนั่นทำให้ตัวของเขาเองดูไม่สมประกอบ เมื่อเป็นเช่นนี้เซอร์ โทบี้จึงสั่งให้จัดตัวเขาขังในห้องมืด ระหว่างนั้นตัวตลกเฟสทีที่เคยถูกว่าร้ายโดยมัลโมลิโย ก็ผลัดเปลี่ยนมาแกล้งกวนประสาทเขาไม่ขาด ระหว่างนั้นเอง เรื่องราวที่ไม่คาดฝันก็เกิดขึ้น เมื่อพี่ชายฝาแฝดของไวโอล่าชื่อ เซบาสเตียน (Sebastian) ที่เธอคิดว่าจมน้ำตายไปแล้วนั้นกลับถูกช่วยเหลือได้โดยอันโตนิโอ (Antonio) เมื่อแข็งแรงดีก็ต้องการเข้าไปสำรวจตัวเมืองอิลลีเรีย อันโตนิโอนั้นก็จงรักภักดีต่อเซบาสเตียนก็ต้องการติดตามเขาไปด้วย แต่เนื่องจากเป็นคนที่มีศัตรูอยู่มากเพราะเคยสู้กับคนของดยูคจึงขอไปรอที่ที่พักแทน

 

ภาพฉากดวลดาบระหว่างไวโอล่าและเซอร์ แอนดรูโดยมีเฟเบียน และเซอร์ โทบี้คอยยุเยงอยู่ด้านหลัง โดย ฟรานซิส วีธลีย์ (Francis Wheatley)

เรื่องราวมาถึงเซอร์ แอนดรู อัศวินใจเสาะเพื่อนของเซอร์ โทบี้ที่ถูกเขาหลอกประวิงเวลาเพื่อจะกักตัวเขาไว้ใช้เงินต้องการที่จะกลับบ้าน เนื่องจากเห็นว่าโอลิเวียไม่ต้องการที่จะรักเขาแต่พิศวาสหนุ่มน้อยเซซาริโอมากกว่า เซอร์ โทบี้และคนใช้เฟเบียนต่างชักชวนวางแผนต่างๆ นานาประวิงเวลาให้เขาอยู่ต่อ โดยในที่สุดก็สำเร็จโดยการยุแยงให้เซอร์ แอนดรูเขียนจดหมายท้าดวลดาบกับเซซาริโอ เซอร์ โทบี้ใช้เล่ห์กลยุแยงให้ทั้งคู่มาดวลดาบด้วยกันจนได้แต่การดวลก็ถูกขัดโดยอันโตนิโอ ที่ออกมาตามหาเซบาสเตียนเพราะเข้าใจผิดคิดว่าเซซาริโอหรือไวโอล่าคือเซบาสเตียนเนื่องจากทั้งคู่เป็นฝาแฝดเหมือนมีหน้าตาเหมือนกันไวโอล่าเอาตัวรอดจากการดวลดาบได้ แต่ว่าอันโตนิโอกับถูกจับตัวไป เมื่อเขาร้องขอให้ไวโอล่าช่วยเขาเพราะคิดว่าเป็นเซบาสเตียน เธอช่วยเขาเล็กน้อยด้วยความบริสุทธิ์ใจแต่ยืนยันว่าเธอไม่รู้จักเขา อันโตนิโอรู้สึกน้อยใจจึงตัดพ้อต่อว่ากล่าวถึงบุญคุณที่เคยช่วยชีวิตจากเรือแตกและได้เอ่ยชื่อเซบาสเตียน เรื่องราวดำเนินต่อมาที่เซอร์ แอนดรูหลังจากการดวลดาวถูกขัดจังหวะ ก็คิดจะกลับไปแกล้งเซซาริโอจึงเดินตามหาหวังจะทำร้าย แต่เขากลับไปเจอเซบาสเตียนพี่ชายฝาแฝดไวโอล่าและเข้าใจผิดคิดว่าเป็นเซซาริโอจึงไม่รอช้าตรงเข้าไปทำร้าย แต่ผลิกความคาดหมายเพราะเซบาสเตียนไม่รอช้าที่จะเอาคืน เซอร์ โทบี้ที่เข้ามาในฉากพอดีก็โดนทำร้ายด้วยเช่นกัน ตัวตลกเฟสทีไปแจ้งเรื่องราวให้โอลิเวียทราบ เธอเข้ามาห้ามปราบลุงของเธอและเธอก็เข้าใจผิดคิดว่าเซบาสเตียนคือเซซาริโอเช่นเดียวกัน เธอเข้าไปขอโทษเซบาสเตียนและปลอบประโลม และขอเขาแต่งงานเพราะคิดว่าเขาคือเซซาริโอ เซบาสเตียนตอบตกลงอย่างง่ายดายด้วยความงามของโอลิเวียนั่นเองที่สะกดเขาไว้ เรื่องมาจึงฉากจบที่ทุกคนมาพบกัน ปมต่างๆคลี่คลาย ไวโอล่าได้แต่งงานกับออร์ซิโน เซบาสเตียนกับโอลิเวีย เซอร์ โทบี้กับมาเรีย และมัลโมลิโยถูกปล่อยจากคุมขังแม้ยังคงความแค้นอยู่

ตัวละคร

 

ภาพมัลโมลิโยสวมถุงน่องสีเหลืองแบบเชือก ไขว้ มีโอลิเวียและมาเรียขบขันอยู่ด้านข้าง ภาพพิมพ์โดย อาร์ สเตนส์ (R. Staines)แกะตามภาพของเดเนียล แมคไรส์ (Daniel Maclise)

• ไวโอล่า (Viola) แฝดเหมือนของเซบาสเตียน

เป็นหญิงสาวจากตระกูลร่ำรวยในเมืองเมสซาลีน หลังจากที่เรือแตกเธอปลอมตัวเป็นผู้ชายใช้ชื่อว่าเซซาริโอ

• ออร์ซิโน (Orsino) ดยูคแห่งเมืองอิลลีเรีย

ผู้ปกครองสูงศักดิ์แห่งเมืองอิลลีเรียที่อยู่ในห้วงรักรำพันให้โอลิเวีย

• โอลิเวีย (Olivia) เคาท์เตส หญิงสาวสูงศักดิ์แห่งเมืองอิลลีเรีย

โอลิเวียเศร้าโศกกับการตายของพี่ชายและพ่อ เธอจึงตัดสินใจจะไว้อาลัยเป็นเวลาเจ็ดปี ระหว่างนี้ก็ถูกเกี้ยวขอความรักโดยออร์ซิโน

• เซบาสเตียน (Sebastian) แฝดเหมือนของไวโอล่า

ถูกช่วยเหลือขึ้นมาจากเรือแตก ภายหลังได้แต่งงานกับโอลิเวียเนื่องจากเธอเข้าใจผิดคิดว่าเขาเป็นเซซาริโอหรือไวโอล่าในร่างผู้ชาย

• มาเรีย (Maria) คนรับใช้สาวของโอลิเวีย

มาเรียเป็นคนรับใช้ที่มีไหวพริบ เธอเป็นคนคิดแผนการหลอกให้มัลโมลิโยติดกับดักจดหมาย

• เซอร์ โทบี้ เบลจ์ (Sir Toby Belch) ญาติของโอลิเวีย

อัศวินขี้เมา นามสกุลเบลจ์ (Belch) ของเขาเองแปลว่าเรอ (เนื่องจากดื่มหนักเกินไป)

• เซอร์ แอนดรู อกูชีค (Sir Andrew Aguecheek) เพื่อนอัศวินของเซอร์ โทบี้

อัศวินขี้ขลาดและร่ำรวยเพื่อนของเซอร์ โทบี้ ผู้หวังจะมาพิชิตรักโอลิเวีย

• มัลโวลิโย (Malvolio) หัวหน้าพ่อบ้านคนรับใช้ของโอลิเวีย

เป็นคนหยิ่งยะโส เคร่งครึมตลอดเวลาทำให้มาเรีย เฟสที เฟเบียน และ เซอร์ โทบี้ เกลียดชัง

• เฟสที (Feste) ตัวตลกของโอลิเวีย

แม้ว่าจะไม่มีความสำคัญกับโครงเรื่อง แต่ตัวตลกเฟสตี้เป็นตัวชูโรงให้บทละครเรื่องนี้และเรียกเสียงหัวเราะด้วยมุขจากไหวพริบมากมาย

• เฟเบียน (Fabian) ตัวละครที่มักมาพร้อมๆกับคนรับใช้ของโอลิเวีย

เป็นตัวละครที่คอยอยู่เคียงข้างเซอร์ โทบี้

• อันโตนิโอ (Antonio) กัปตันเรือผู้ช่วยชีวิตเซบาสเตียน

ผู้ซื่อสัตย์จงรักภักดีต่อเซบาสเตียน

• วาเลนไทน์ และ คูริโอ (Valentine and Curio) คนรับใช้ของออซิโน
• บาทหลวง ผู้ทำพิธีแต่งงานให้กับโอลิเวียและเซบาสเตียน
• คนรับใช้ทั่วๆไป ตัวละครย่อยคอยรับใช้ที่บ้านโอลิเวีย
• นักดนตรี, กะลาสี, เจ้าหน้าที่

แหล่งข้อมูลอื่น

• ราตรีที่สิบสอง คู่มือแนะนำการอ่าน
• ราตรีที่สิบสอง จาก imdb