วังเจ้าเขมร
วังเจ้าเขมร เป็นสถานที่ประทับของพระมหากษัตริย์ พระญาติวงศ์ และข้าราชบริพารของราชสำนักกัมพูชา ตั้งอยู่ติดถนนเจริญกรุง ตำบลสามยอด จังหวัดพระนคร (ปัจจุบันขึ้นกับแขวงวังบูรพาภิรมย์ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร) เพราะตามธรรมเนียมราชสำนักกัมพูชาตั้งแต่ปลายคริสต์ศตวรรษที่ 18 เป็นต้นมา พระมหากษัตริย์กัมพูชาทุกพระองค์ (ยกเว้นพระนางเจ้ามี) ทรงเข้ารับการศึกษาที่กรุงเทพมหานคร และเป็นสถานที่ลี้ภัยทางการเมืองของเจ้านายกัมพูชาบางพระองค์
ประวัติ
เจ้านายของกัมพูชาเข้ามาพำนักในดินแดนสยามมีมาตั้งแต่ยุคกรุงศรีอยุธยาแล้ว กระทั่งในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ มีเจ้านายเขมรย้ายเข้ากรุงเทพมหานครหลังเกิดความขัดแย้งภายในราชสำนัก เจ้านายที่อพยพมาในคราวนั้นคือ สมเด็จพระนารายณ์รามาธิบดีศรีสุริโยพรรณ หรือนักองค์เอง พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงชุบเลี้ยงนักองค์เอง ส่วนนักองค์อีและนักองค์เภา เข้ารับราชการเป็นบาทบริจาริกาในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท และได้พระราชทานที่ดินสำหรับสร้างวังเจ้าเขมร ณ ตำบลคอกควาย หรือคอกกระบือ (ปัจจุบันคือแขวงยานนาวา เขตสาทร กรุงเทพมหานคร) เมื่อราว พ.ศ. 2321 หรือ พ.ศ. 2325 ต่อมาโปรดให้รื้อพระตำหนักที่ตำบลคอกกระบือใน พ.ศ. 2335 ไปสร้างวังเจ้าเขมรขึ้นใหม่บริเวณปากคลองหลอดวัดราชนัดดาบนเกาะรัตนโกสินทร์ ตรงข้ามทางทิศใต้ของวัดสระเกศราชวรมหาวิหาร แล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2329
หลังสมเด็จพระนารายณ์รามาธิบดีศรีสุริโยพรรณ หรือนักองค์เอง และสมเด็จพระอุไทยราชาธิราชรามาธิบดี หรือนักองค์จัน กลับไปครองกรุงกัมพูชา ก็พาครอบครัวบางพระองค์กลับไปด้วย แต่ก็ยังเสด็จกลับมาประทับที่กรุงเทพมหานครเพื่อทรงเยี่ยมพระญาติวงศ์ที่ยังรับราชการอยู่ในราชสำนักสยามเป็นระยะ รวมทั้งส่งพระราชโอรสมาเล่าเรียนที่กรุงเทพมหานครตามพระราชธรรมเนียม เช่น พระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตาร พระบาทสมเด็จพระสีสุวัตถิ์ รวมทั้งพระองค์เจ้าวัตถา พระมหากษัตริย์สยามเองก็ให้การอุปการะอย่างพระราชบุตรบุญธรรม ภายในวังเจ้าเขมรจะมีครูสอนภาษาเขมรและไทย แต่พระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตารที่เคยประทับในวังนี้ "...ตรัสแต่ภาษาไทย ถึงกล่าวกันว่าตรัสเขมรมิใคร่คล่อง"
ในเวลาต่อมาหลังกัมพูชาตกเป็นอาณานิคมของฝรั่งเศส วังเจ้าเขมรก็โรยราลง คงหลงเหลือเจ้านายเขมรอยู่ไม่มาก หนึ่งในนั้นคือ พระอินทเบญญา (สะราคำ วัตถา) หรือนักสะราคำ พระนัดดาของพระองค์เจ้าวัตถา เป็นต้นสกุลวัตถา ซึ่งรับราชการอยู่ในประเทศไทยจนสิ้นชีวิต
อ้างอิง
- เชิงอรรถ
- "สถานที่ต่าง ๆ ที่เสนาบดีในตระกูลบุนนาคเป็นแม่กองสร้าง". ชมรมสายสกุลบุนนาค. สืบค้นเมื่อ 22 มกราคม 2564. Check date values in:
|accessdate=(help) - ↑ ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. ตำนานหอพระสมุด หอพระมณเฑียรธรรม หอวชิรญาณ หอพุทธสาสนสังคหะ แล หอสมุดสำหรับพระนคร. พระนคร : อักษรเจริญทัศน์, 2512, หน้า ก
- ↑ ธิบดี บัวคำศรี (มกราคม-มิถุนายน 2557). ""ประเทศ" กัมพูชาของพระองค์มจะส์วัตถาและยุคนธร". วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี (10:1), หน้า 150
- ไกรฤกษ์ นานา (12 กรกฎาคม 2563). "สายลับเขมร ช่วงวิกฤติ ร.ศ.112 คือใคร? มีบทบาทอย่างไรท่ามกลางความแตกแยกในราชสำนักเขมร". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 22 มกราคม 2564. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. "พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1 พงศาวดารเขมร ตั้งแต่ครั้งกรุงธนบุรีจนนักองเองเข้ามาอยู่ในกรุงเทพฯ". วชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 22 มกราคม 2564. Check date values in:
|accessdate=(help) - "ประวัติชุมชนนางเลิ้ง กรุงเทพมหานคร". กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 22 มกราคม 2564. Check date values in:
|accessdate=(help) - ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 160-161
- ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 166-167
- ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. "พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1 สร้างวังเจ้าเขมร". วชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 22 มกราคม 2564. Check date values in:
|accessdate=(help) - วลัยลักษณ์ ทรงศิริ (25 มิถุนายน 2561). ""เมืองประวัติศาสตร์กรุงเทพฯ" และการเดินทางย้อนรอยการจัดการเมืองประวัติศาสตร์ (๒)". มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยพันธุ์. สืบค้นเมื่อ 22 มกราคม 2564. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - ไกรฤกษ์ นานา (28 เมษายน 2563). "เบื้องหลัง พระราชดำรัส ร.4 เรื่องเสียเมืองเขมร "เราขอบอกท่านด้วยความเจ็บปวดยิ่ง"". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 22 มกราคม 2564. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - ธิบดี บัวคำศรี (มกราคม-มิถุนายน 2557). ""ประเทศ" กัมพูชาของพระองค์มจะส์วัตถาและยุคนธร". วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี (10:1), หน้า 151
- ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. ตำนานหอพระสมุด หอพระมณเฑียรธรรม หอวชิรญาณ หอพุทธสาสนสังคหะ แล หอสมุดสำหรับพระนคร. พระนคร : อักษรเจริญทัศน์, 2512, หน้า ง
- บรรณานุกรม
- เรืองเดชอนันต์ (ทองดี ธนรัชต์), พันตรี หลวง. ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา. กรุงเทพฯ : ไทยควอลิตี้บุ๊คส์ (2006), 2563. 336 หน้า. ISBN 978-616-514-668-5