วิกฤตการณ์รัฐธรรมนูญซามัว ค.ศ. 2021

วิกฤตการณ์รัฐธรรมนูญเกิดขึ้นในซามัวเมื่อวันที่ 22 พฤษภาคม ค.ศ. 2021 เมื่อโอเลอาโอโอเลมาโล (ประมุขแห่งรัฐ) ตูอีมาเลอาลีอีฟาโน วาอาเลโตอา ซูอาเลาวีที่ 2 ได้ออกประกาศเพื่อไม่ให้รัฐสภาซามัวร่วมประชุมหลังจากที่มีการเลือกตั้งทั่วไปซามัวเมื่อเดือนเมษายน ค.ศ. 2021 ขณะที่ศาลมีคำวินิจฉัยสนับสนุนผลการเลือกตั้ง อันทำให้พรรคฟาอาตูอาตูอาอีเลอาตูอาซาโมอาอูอาตาซี (FAST) ที่นำโดยนาโอมี มาตาอาฟามีเสียงข้างมากในรัฐสภา เมื่อวันที่ 24 พฤษภาคม ค.ศ. 2021 มีการจัดพิธีการแบบเฉพาะกาลบริเวณด้านนอกรัฐสภาเพื่อให้มาตาอาฟาสาบานตนเข้าดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีซามัว

วิกฤตการณ์รัฐธรรมนูญซามัว ค.ศ. 2021
วันที่	22 พฤษภาคม ค.ศ. 2021 (2021-05-22) — ปัจจุบัน (2 เดือน และ 26 วัน)
สถานที่	อาปีอา, ซามัว
สาเหตุ	ตูอีลาเอฟา อาอีโอโน ซาลีเลเล มาลีเอเลเงาอี นายกรัฐมนตรีซามัวคนปัจจุบันไม่ยอมรับชัยชนะของนาโอมี มาตาอาฟาในการเลือกตั้งรัฐสภา
เป้าหมาย	การแต่งตั้งนาโอมี มาตาอาฟาเป็นนายกรัฐมนตรีซามัว
วิธีการ	ข้อพิพาททางกฎหมาย
สถานะ	ยังดำเนินการอยู่
คู่ขัดแย้ง
รัฐบาลรักษาการ HRPP ผู้สนับสนุน โอเลอาโอโอเลมาโล รัฐสภาที่ได้รับการเลือกตั้ง FAST ผู้สนับสนุน ศาลสูงสุดซามัว
ผู้นำ
ตูอีลาเอฟา อาอีโอโน ซาลีเลเล มาลีเอเลเงาอี นายกรัฐมนตรีรักษาการ เลอาอูเปเป โตเลอาโฟอา ฟาอาฟีซี ประธานรัฐสภาที่จะพ้นจากตำแหน่ง ตูอีมาเลอาลีอีฟาโน วาอาเลโตอา ซูอาเลาวีที่ 2 โอเลอาโอโอเลมาโล นาโอมี มาตาอาฟา ผู้อ้างตนเป็นนายกรัฐมนตรี ปาปาลีอี ลีโอ ตาเออู มาซีปาอู ผู้อ้างตนเป็นประธานรัฐสภา ซาตีอู ซีมาตีวา เปเรซ ประธานศาลสูงสุดซามัว

ภูมิหลัง

การเลือกตั้งเมื่อวันที่ 9 เมษายน ค.ศ. 2021 ทำให้ที่นั่งของพรรคปกป้องสิทธิมนุษยชน (HRPP) ของนายกรัฐมนตรีตูอีลาเอฟา อาอีโอโน ซาลีเลเล มาลีเอเลเงาอี และพรรคฟาอาตูอาตูอาอีเลอาตูอาซาโมอาอูอาตาซี (FAST) ของนาโอมี มาตาอาฟา เท่ากันที่ 25–25 ส่วนอีก 1 ที่นั่งเป็นของสมาชิกสภาไม่สังกัดพรรคการเมืองคือตูอาลา อีโอเซโฟ โปนีฟาซีโอ ต่อมาในวันที่ 20 เมษายน ค.ศ. 2021 คณะกรรมการการเลือกตั้งซามัวประกาศให้อาลีอีมาเลมานู อาโลฟา ตูอูเอาจากพรรค HRPP ได้รับเลือกที่นั่งเพิ่มเติมตามข้อกำหนดที่ให้มีสมาชิกสภาหญิงอย่างน้อยร้อยละ 10 ของสภาทั้งหมด ซึ่งตูอูเอาเป็นผู้สมัครหญิงที่มีคะแนนเสียงใกล้เคียงกับการได้รับการเลือกตั้งมากที่สุด วันต่อมาโปนีฟาซีโอประกาศว่าเขาจะร่วมพรรค FAST ทำให้คะแนนเสียงกลับมาเท่ากันที่ 26–26 จากนั้นในเย็นของวันที่ 4 พฤษภาคม โอเลอาโอโอเลมาโล ได้แถลงที่จะยุบสภาและประกาศให้มีการจัดการเลือกตั้งใหม่ในวันที่ 21 พฤษภาคม ค.ศ. 2021 กำหนดการเลือกตั้งใหม่ถูกประกาศออกมาเมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม

อย่างไรก็ตามการแถลงยุบสภาและการตัดสินใจที่จะแต่งตั้งตูอูเอาถูกนำไปพิจารณาในชั้นศาล และในวันที่ 17 พฤษภาคม ค.ศ. 2021 ศาลสูงสุดซามัวได้กลับการตัดสินใจทั้งสองข้อ โดยประกาศว่าการตัดสินใจดังกล่าวไม่เป็นไปตามรัฐธรรมนูญและเป็นโมฆะ ศาลให้การสนับสนุนผลการเลือกตั้งและสั่งให้รัฐสภาจัดประชุมภายใน 45 วัน หลังการลงคะแนนเสียงเลือกตั้งเดิม จากนั้นในวันที่ 21 พฤษภาคม ศาลอุทธรณ์ซามัวปฏิเสธการให้สถานะสมาชิกสภาของตูอูเอาและยืนตามคำพิพากษาของศาลสูงสุด ทำให้พรรค FAST ครองเสียงข้างมากในรัฐสภา หลังจากที่มีคำวินิจฉัย โอโลอาโอโอเลมาโล ทรงออกประกาศเรียกประชุมเปิดรัฐสภาในวันที่ 24 พฤษภาคม ในวันเดียวกันมีความพยายามของอัยการสูงสุดที่จะยกเลิกคำประกาศ แต่ถูกปฏิเสธโดยศาลสูงสุด เพราะฉะนั้นศาลได้ชี้ขาดว่า "คำวินิจฉัยของศาลสูงสุดเป็นตัวแทนกฎหมายในซามัว และควรปฏิบัติตาม การไม่ปฏิบัติตามกฎหมายย่อมมีผลตามมา" ในเย็นวันที่ 22 พฤษภาคม โอเลอาโอโอเลมาโล ระงับคำประกาศจนกว่าจะแจ้งให้ทราบภายหลัง พระองค์มิได้อธิบายเหตุผลอย่างละเอียดเกี่ยวกับการระงับในครั้งนี้ แต่กล่าวว่าจะทราบเหตุผล "เมื่อถึงเวลาที่เหมาะสม"

การตอบสนอง

นาโอมี มาตาอาฟา ผู้นำพรรค FAST ประนามการระงับการประชุมว่าเป็นการรัฐประหาร และประกาศแผนกลางที่จะนำเรื่องน้เข้าสู่กระบวนการของศาล ในวันที่ 23 พฤษภาคม ศาลสูงสุดซามัวได้ประชุมกันเพื่อพิจารณาการยกเลิกการประกาศระงับ และในบ่ายของวันเดียวกัน ศาลมีคำวินิจฉัยว่าการระงับดังกล่าวไม่เป็นไปตามกฎหมาย และการประกาศการประชุมรัฐสภาในวันที่ 24 พฤษภาคม ค.ศ. 2021 ยังมีผลอยู่ นายกรัฐมนตรีรักษาการมาลีเอเลเงาอีตอบกลับด้วยการกล่าวว่าคำศั่งศาลไม่ชอบด้วยกฎหมาย ด้วยพิพากษาได้ละเมิดกฎระเบียบในสถานการณ์ฉุกเฉิน และควรถูกตั้งข้อหา ส่วนตัวเขาและสมาชิกพรรค HRPP จะปฏิเสธที่จะสาบานตนเมื่อมีการประชุมรัฐสภา ต่อมาในเย็นวันนั้น เลอาอูเปเป โตเลอาโฟอา ฟาอาฟีซี ประธานรัฐสภา มีความตั้งใจที่จะระงับพิธีสาบานตน ซึ่งขัดต่อคำสั่งของศาล เขากล่าวเพิ่มเติมว่าเขารับคำสั่งจากประมุขแห่งรัฐ ไม่ใช่ศาลสูงสุด

เช้าของวันที่ 24 พฤษภาคม สมาชิกสภาพรรค FAST และผู้สนับสนุนเดินทางมาถึงรัฐสภา แต่พบว่ามีคำรวจล้อมรอบอาคารและประตูถูกล็อกไว้ เลขาธิการสภาปฏิเสธที่จะให้พวกเขาเข้าอาคาร โดยปฏิบัติตามคำสั่งของฟาอาฟีซี นาโอมี มาตาอาฟากล่าวว่าสมาชิกสภาจะรอประมุขแห่งรัฐ และจะประชุมรัฐสภาบริเวณขั้นบันไดหากจำเป็น ต่อมาในตอนบ่าย สมาชิกสภาพรรค FAST และรัฐมนตรีสาบานตนเข้าดำรงตำแหน่งตอประธานสภาที่ได้รับเลือกใหม่ในเต็นท์นอกรัฐสภา และมาอาฟาได้สาบานตนเป็นนายกรัฐมนตรีหญิงคนแรกของประเทศซามัว ส่วนมาลีเอเลเงาอีตอบโต้ด้วยการกล่าวหาพรรค FAST ว่าเป็น "กบฎ"

ในวันที่ 26 พฤษภาคม ศาลสูงสุดได้เผยแพร่ตารางเวลา เพื่อแสดงว่าได้มีการวางแผนที่จะรับฟังการอุทธรณ์ในประเด็นด้านสาระของรัฐธรรมนูญอันเป็นเบื้องหลังของวิกฤตการณ์ที่เกิดขึ้นในวันที่ 31 พฤษภาคม 2021 และจะมีคำตัดสินในวันที่ 2 หรือ 3 มิถุนายน ในวันต่อมา ซาวาเลโนอา มาเรวา เบ็ทรัม อันนันเดล อัยการสูงสุดได้ยื่นให้ตัดสิทธิ์ผู้พิพากษาทั้งหมดจากการพิจารณาคดี โดยกล่าวหาว่าพวกเขามีอคติต่อ HRPP ต่อมาในวันเดียวกัน สำนักงานอัยการสูงสุดได้ยกเลิกคำขอและขอโทษต่อคณะตุลาการ ต่อมาอาลีอีมาเลมานู อาโลฟา ตูอูเอาได้ยื่นคำร้องในลักษณะใกล้เคียงกัน แต่ไม่ได้รับการพิจารณา เนื่องจากถูกมองว่าเป็นความพยายามที่จะทำลายความเป็นบูรณภาพของตุลาการ

ในวันที่ 29 พฤษภาคม ได้มีการประกาศว่ามาลีเอเลเงาอี, ฟาอาฟีซี, อันนันเดล, และเลขาธิการรัฐสภา ทั้งหมดถูกกล่าวหาว่าดูหมิ่นศาลฐานไม่เคารพคำสั่งศาลและใช้วาจาหยาบคายต่อผู้พิพากษา

ในวันที่ 31 พฤษภาคม ผู้สนับสนุน HRPP ได้เดินขบวนอย่างสันติมุ่งหน้าสู่รัฐสภาในการสนับสนุนสมาชิกสภาหญิงคนที่หก ซึ่งตามมาด้วยการประชุมของหัวหน้าชุมชนและนักบวชนอกรัฐสภา ฟีอาเม นาโมี มาตาอาฟา และพรรค FAST ไม่ได้ร่วมประชุมด้วย ในบ่ายวันเดียวกันศาลอุทธรณ์รับฟังข้อโต้แย้งเกี่ยวกับโควตาของสมาชิกสภาหญิง ศาลยังคงสงวนคำตัดสิน แต่กล่าวว่าจะพิจารณาอย่างเร็วที่สุด

ในวันที่ 2 มิถุนายน ศาลอุทธรณ์มีคำวินิจฉัยว่าโควตาสมาชิกสภาหญิงควรมี 6 ที่นั่ง แต่ยังคงเห็นสอดคล้องกับศาลสูงสุดที่มีคำวินิจฉัยเกี่ยวกับการแต่งตั้งตูอูเอาไม่เป็นไปตามรัฐธรรมนูญและเป็นโมฆะ เนื่องจากโควตาไม่ควรถูกกำหนดจากผลการเลือกตั้ง แต่กำหนดหลักจากเมื่อข้อร้องเรียนต่าง ๆ เป็นอันยุติ และดำเนินการเลือกตั้งซ่อมเป็นที่เรียบร้อยแล้ว นายกรัฐมนตรีรักษาการประกาศชัยชนะ และกล่าวว่าพรรคการเมืองของเขายังอยู่ในอำนาจ ในฐานะ "ผู้อารักขา" รัฐบาล (custodians of the Government) ขณะที่มาตาอาฟากล่าว่าคำตัดสินเป็นการยืนยันว่าพรรคของเธอมีจำนวนสมาชิกสภาเพียงพอต่อการจัดตั้งรัฐบาล และถึงเวลาแล้วที่รัฐบาลรักษาการจะยุติบทบาทลง

วันที่ 3 มิถุนายน ทั้งสองฝ่ายพบปะกันเพื่อเจรจาเกี่ยวกับการเปลี่ยนผ่านการปกครอง เมื่อวันที่ 7 มิถุนายน การเจรจาถึงทางตัน โดยตูอีลาเอฟาปฏิเสธที่จะออกจากตำแหน่งหรือเรียกประชุมสภา เว้นแต่ว่าจะมีการถอนคำร้องผลการเลือกตั้งทั้งหมดและให้ที่นั่งในรัฐสภาแก่ตูอูเอา

วันที่ 18 มิถุนายน เซอีอูลี อูเอลีงีโตเน เซอีอูลี สมาชิกสภาพรรค HRPP สูญเสียที่นั่งในสภาของเขา เนื่องจากจากคำร้องผลการเลือกตั้งของเขา พบว่าเขามีความผิดฐานติดสินบน และถูกระงับสิทธิ์การลงเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาเป็นระยะเวลา 15 ปี

วันที่ 25 มิถุนายน ศาลอุทธรณ์ชี้แจงว่าผลการตัดสินในวันที่ 2 มิถุนายนไม่ได้เป็นการห้ามมิให้รัฐสภาจัดประชุมอ และสภาไม่จำเป็นต้องรอผลการพิจารณาคำร้องในการเลือกตั้งและการเลือกตั้งซ่อมก่อนที่จะประชุม และตั้งข้อสังเกตว่า "ข้อแนะนำของทั้งสองพรรคที่ว่า[ทั้งสองพรรค]มีที่นั่งแต่ละพรรค 26 ที่นั่ง นั้นไม่ถูกต้อง" และในช่วงของการพิพากษาก่อนหน้านี้ "F.A.S.T. มี 26 ที่นั่ง ส่วน H.R.P.P. มี 25 ที่นั่ง"

ในวันที่ 28 มิถุนายน 2021 ศาลสูงสุดพบว่าพิธีสาบานตนในวันที่ 24 พฤษภาคมไม่เป็นไปตามกฎหมายและเป็นโมฆะ และยังได้สั่งให้สภาจัดประชุมภายใน 7 วัน และความพยายามใดที่จะขัดขวางจะถือว่าเป็นการดูหมิ่นศาลและทำให้การสาบานตนในวันที่ 24 พฤษภาคมเป็นการกระทำที่ชอบ ในวันที่ 4 กรกฎาคม ตูอีมาเลอาลีอีฟาโน วาอาเลโตอา ซูอาเลาวีที่ 2 ประมุขแห่งรัฐ ขัดขืนคำสั่งศาล และประกาศว่าจะไม่มีการจัดประชุมสภาจนถึงเดือนสิงหาคม

ในวันที่ 5 กรกฎาคม 2021 พรรค HRPP เสียที่นั่งในสภาเพิ่มอีกหนึ่งที่นั่ง จากการที่ศาลพบว่าฟีอูงาลู เอเตอูอาตี มีความผิดฐานติดสินบน ทำให้พรรค HRPP เหลือเพียง 21 ที่นั่ง

ปฏิกิริยานานาชาติ

จาซินดา อาร์เดิร์น นายกรัฐมนตรีนิวซีแลนด์เรียกร้องให้ซามัวผดุงไว้ซึ่งหลักนิติธรรม และเคารพผลการเลือกตั้งที่เป็นประชาธิปไตย เธอยังกล่าวอีกว่านิวซีแลนด์มีความศรัทธาอย่างเต็มเปี่ยมต่อสถาบันในซามัว

Marise Payne รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการค่างประเทศออสเตรเลียเรียกร้องทุกฝ่ายให้เคารพหลักนิติธรรมและกระบวนการประชาธิปไตย

เลขาธิการสหประชาชาติกระตุ้นให้บรรดาผู้นำในซามัวหาทางออกของสถานการณ์ทางเมืองในปัจจุบันผ่านการเจรจา

เฮนรี ปูนา เลขาธิการองค์กรการประชุมหมู่เกาะแปซิฟิกกล่าวว่าองค์กรการประชุมพร้อมให้ความช่วยเหลือหากจำเป็น และเรียกร้องให้ทุกฝ่ายแสวงหาแนวทางอย่างสันติในการแก้ไขปัญหา

หลังจากที่มีการสาบานตนเป็นนายกรัฐมนตรีของมาอาฟา สหพันธรัฐไมโครนีเซียเป็นรัฐบาลต่างชาติรัฐบาลแรกที่ให้การรับรองคณะผู้ปกครองใหม่ ต่อมาในวันที่ 27 พฤษภาคม ค.ศ. 2021 ปาเลาเป็นรัฐบาลต่างชาติประเทศที่สองที่ให้การยอมรับ จากนั้นรัฐบาลหมู่เกาะมาร์แชลล์ร่วมกับปาเลาและไมโครนีเซียในการให้การยอมรับรัฐบาลพรรค FAST

อ้างอิง

1. Russel Palmer (27 May 2021). "Samoa election crisis: What you need to know". RNZ. สืบค้นเมื่อ 29 May 2021.
2. Joyetter Feagaimaali'i (22 May 2021). "Head of State suspends Parliament". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 22 May 2021. Samoa has been thrown into a constitutional crisis
3. Sina Retzlaff (22 May 2021). "Head of State Issues Writ to Suspend Official Opening of XVIIth Parliament". Samoa Global News. สืบค้นเมื่อ 22 May 2021.
4. "Samoa dives into further uncertainty as Head of State suspends Monday's opening of Parliament". Talamua. 22 May 2021. สืบค้นเมื่อ 22 May 2021.
5. Jamie Tahana (22 May 2021). "Sitting of Samoa parliament cancelled; constitutional turmoil deepens". RNZ. สืบค้นเมื่อ 22 May 2021. with the country now well engulfed in a constitutional crisis
6. "Samoa election: official results show top parties still tied". RNZ. 16 April 2021. สืบค้นเมื่อ 16 April 2021.
7. Renate Rivers (20 April 2021). "H.R.P.P. secures majority with extra seat". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 20 April 2021.
8. "Head of State to call for second election in Samoa; FAST reacts with anger". RNZ. 4 May 2021. สืบค้นเมื่อ 4 May 2021.
9. Lanuola Tusani Tupufia – Ah Tong (4 May 2021). "H.O.S. declares April election void". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 4 May 2021.
10. "No New Candidates for Snap Elections". Samoa Global News. 5 May 2021. สืบค้นเมื่อ 5 May 2021.
11. Lanuola Tusani Tupufia – Ah Tong (17 May 2021). "F.A.S.T. wins case, majority". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 17 May 2021.
12. "Extra seat thrown out: FAST win Samoa election". RNZ. 17 May 2021. สืบค้นเมื่อ 17 May 2021.
13. Marieta H Ilalio (17 May 2021). "Additional Parliamentary Seat Declared "Unconstitutional and Void"". Samoa Global News. สืบค้นเมื่อ 17 May 2021.
14. Lanuola Tusani Tupufia – Ah Tong (17 May 2021). "Court overrules fresh elections". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 17 May 2021.
15. "Samoa court dismisses call for second election". RNZ. 17 May 2021. สืบค้นเมื่อ 17 May 2021.
16. Lanuola Tusani Tupufia – Ah Tong (21 May 2021). "Ali'imalemanu stay of execution denied". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 21 May 2021.
17. "Samoa's Head of State sets a date for parliament to meet". PMN. 21 May 2021. สืบค้นเมื่อ 21 May 2021.
18. Lanuola Tusani Tupufia – Ah Tong (21 May 2021). "Head of State calls to convene Parliament". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 21 May 2021.
19. Sina Retzlaff (22 May 2021). "Desperate Tactic to Delay Parliament Rejected by Chief Justice". Samoa Global News. สืบค้นเมื่อ 22 May 2021.
20. Natasha Frost (22 May 2021). "A Late-Night Proclamation Blocks a Woman From Leading Samoa". The New York Times. สืบค้นเมื่อ 23 May 2021. "This is a coup", [Mata'afa] said.
21. Joyetter Feagaimaali'i (23 May 2021). "Chamber meeting at 11 am, called by Chief Justice". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 23 May 2021.
22. Joyetter Feagaimaali'i (23 May 2021). "H.O.S. proclamation 'unlawful': Supreme Court". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 23 May 2021.
23. Sina Retzlaff (23 May 2021). "Court Upholds Original Proclamation of Head of State to Convene Parliament". Samoa Global News. สืบค้นเมื่อ 23 May 2021.
24. "Prime Minister and HRPP Refuse to be Sworn-In, says Sunday SOE Orders Breached". Samoa Global News. 23 May 2021. สืบค้นเมื่อ 23 May 2021.
25. Lanuola Tusani Tupufia - Ah Tong (23 May 2021). "Former Speaker calls off parliament meeting". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 23 May 2021.
26. "Speaker announces no Fono opening tomorrow". Talanei. 22 May 2021. สืบค้นเมื่อ 23 May 2021.
27. "Samoa's Speaker disregards Supreme Court ruling". RNZ. 23 May 2021. สืบค้นเมื่อ 23 May 2021.
28. Mayron, Sapeer (23 May 2021). "Samoan election turmoil: Speaker postpones parliament session, hours before new PM to be sworn in". Stuff. สืบค้นเมื่อ 23 May 2021.
29. Lanuola Tusani Tupufia - Ah Tong (24 May 2021). "F.A.S.T. moves in to Parliament; Police confronted". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
30. Sapeer Mayron (24 May 2021). "Samoa election turmoil: FAST Party to convene on steps outside of Parliament if head of state does not arrive". Stuff. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
31. Jamie Tahana (24 May 2021). "Parliament locked as Samoa turmoil continues". RNZ. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
32. lance Polu (24 May 2021). "Samoa's Democracy on Lockdown". Talamua. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
33. Sapeer Mayron (24 May 2021). "Samoa election turmoil: FAST Party to host own swearing-in ceremony outside of Parliament". Stuff. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
34. Gerwin Joseph (24 May 2021). "Samoan parliamentarians swearing in proceeds despite lockdown". Talamua. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
35. Natasha Frost (24 May 2021). "Locked Out of Samoa Parliament, Female Leader Is "Sworn In" Under a Tent Outside". The New York Times. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
36. Marieta H Ilalio (25 May 2021). "Fiame Sworn in as Prime Minister under Marquees on Parliament Grounds". Samoa Global News. สืบค้นเมื่อ 25 May 2021.
37. "Samoa's first female PM locked out of parliament by losing opponent". BBC News. May 24, 2021. สืบค้นเมื่อ May 25, 2021.
38. Sapeer Mayron (24 May 2021). "Samoa election turmoil: Samoa's caretaker PM Tuilaepa gives blistering speech as FAST Party's Fiame Naomi Mata'afa sworn in as new PM". Stuff. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
39. "Samoa incumbent leader rejects first female Prime Minister's swearing in as "treason"". RNZ. 24 May 2021. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
40. "Samoa's Supreme Court issues schedule for election petitions". Samoa News. 26 May 2021. สืบค้นเมื่อ 27 May 2021.
41. Sapeer Mayron and Mandy Te (27 May 2021). "Samoa election turmoil: Attorney-general applies to have judges disqualified over hearing about swearing-in ceremony". Stuff. สืบค้นเมื่อ 27 May 2021.
42. "Samoa: Attorney-general applies to have justices thrown out". RNZ. 27 May 2021. สืบค้นเมื่อ 27 May 2021.
43. "Samoa AG's office apologizes and rescinds request to recuse judges". Samoa News. 27 May 2021. สืบค้นเมื่อ 28 May 2021.
44. Lanuola Tusani Tupufia - Ah Tong (28 May 2021). "Recusal application against Justices withdrawn". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 28 May 2021.
45. Lanuola Tusani Tupufia - Ah Tong (31 May 2021). "C.J. recusal, 'attempt to undermine integrity', dismissed". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 31 May 2021.
46. Joyetter Feagaimaali'i (29 May 2021). "Contempt of court citing sought against Tuilaepa". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 29 May 2021.
47. Adel Fruean (31 May 2021). "Peaceful march on Mulinuu for sixth woman M.P." Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 31 May 2021.
48. "Women march in Samoa in support of extra female MP". RNZ. 31 May 2021. สืบค้นเมื่อ 31 May 2021.
49. "Tuilaepa advised to accept court decision on appeal". Talanei. 30 May 2021. สืบค้นเมื่อ 31 May 2021.
50. "Fiame Declines Attendance to Meeting of Chiefs and Clergy Called by Tuilaepa". Samoa Global News. 31 May 2021. สืบค้นเมื่อ 31 May 2021.
51. Lagi Keresoma (31 May 2021). "Court of Appeal progresses on 10% women representation in Parliament". Talamua. สืบค้นเมื่อ 31 May 2021.
52. Marieta H Ilalio (31 May 2021). "Application to Recuse Chief Justice Dismissed, Court to Deliver Decision in a Timely Manner". Samoa Global News. สืบค้นเมื่อ 31 May 2021.
53. Lanuola Tusani Tupufia - Ah Tong (1 June 2021). ""Legislative error" behind quota confusion". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 1 June 2021.
54. "Six Women Needed to Satisfy 10% Requirement but Effective Only After Petitions and By-Elections". Samoa Global News. 2 June 2021. สืบค้นเมื่อ 2 June 2021.
55. "Samoan court voids appeal for additional women's seat". RNZ. 2 June 2021. สืบค้นเมื่อ 2 June 2021.
56. Lanuola Tusani Tupufia - Ah Tong (2 June 2021). "Court rules: six woman minimum". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 2 June 2021.
57. Joyetter Feagaimaali'i (2 June 2021). "Tuilaepa spins court victory". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 2 June 2021.
58. Joyetter Feagaimaali'i (2 June 2021). "F.A.S.T. has numbers will govern: Fiame". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 2 June 2021.
59. Joyetter Feagaimaali'i (3 June 2021). "Negotiations underway between H.R.P.P., F.A.S.T." Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 3 June 2021.
60. "Talks between HRPP and FAST reaches Impasse after just two sessions". Samoa Global News. 8 June 2021. สืบค้นเมื่อ 8 June 2021.
61. "Samoa talks fail to resolve impasse". RNZ. 8 June 2021. สืบค้นเมื่อ 8 June 2021.
62. Soli Wilson (18 June 2021). "Seat declared void; election overturned". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 18 June 2021.
63. "Samoa's former ruling party loses seat through electoral petition". Radio New Zealand. 18 June 2021.
64. Lanuola Tusani Tupufia - Ah Tong (25 June 2021). "Court declares Parliament can meet". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 25 June 2021.
65. "Swearing-in Unlawful, Parliament Must Convene within 7 Days". Samoa Global News. 28 June 2021. สืบค้นเมื่อ 28 June 2021.
66. Lanuola Tusani Tupufia - Ah Tong (28 June 2021). "Parliament must sit; swearing-in unlawful: court". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 28 June 2021.
67. Joyetter Feagaimaali'i (5 July 2021). "Head of State defies Court order, defers Parliament to August". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 5 July 2021.
68. Sina Retzlaff (4 July 2021). "Head of State Says No Party Has a Majority, and Hits Back at Supreme Court Judgment to Convene Parliament". Samoa Global News. สืบค้นเมื่อ 5 July 2021.
69. Soli Wilson (5 July 2021). "Aleipata-Itupa-i-Lalo Member-elect guilty: Court". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 5 July 2021.
70. Soli Wilson (5 July 2021). "Fourth by-election triggered". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 6 July 2021.
71. James Robertson (24 May 2021). "Uphold democracy, law: Ardern". Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
72. Richard Ewart (24 May 2021). "Samoa's political crisis deepens, caretaker PM accused of power grab". ABC. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
73. "Statement attributable to the Spokesperson for the Secretary-General – on Samoa". United Nations. 24 May 2021. สืบค้นเมื่อ 25 May 2021.
74. "Focus on the Forum family for Secretary General Henry Puna". Pacific Islands Forum. 25 May 2021. สืบค้นเมื่อ 25 May 2021.
75. "The Federated States of Micronesia Recognizes the Legitimacy of Prime Minister Fiame Naomi Mata'afa". FSM Government. 24 May 2021. สืบค้นเมื่อ 24 May 2021.
76. Marc Membrere (25 May 2021). "Micronesia recognises Fiame as Samoa's P.M." Samoa Observer. สืบค้นเมื่อ 25 May 2021.
77. "Pacific neighbour backs Samoa PM-elect in power struggle". France24. 27 May 2021. สืบค้นเมื่อ 27 May 2021.
78. "R.M.I. calls to uphold rule of law, democracy". Samoa Observer. 28 May 2021. สืบค้นเมื่อ 28 May 2021.