วิเทหะ

วิเทหะ (สันสกฤต: विदेह) หรือ มิถิลา (สันสกฤต: मिथिला) เป็นราชอาณาจักรโบราณในประเทศอินเดียสมัยพระเวท ซึ่งรุ่งเรืองขึ้นในรัชสมัยของพระเจ้าชนก มีดินแดนซึ่งปัจจุบันได้แก่ภาคมิถิลากินอาณาบริเวณทางเหนือและตะวันออกของรัฐพิหาร ประเทศอินเดีย กับตะวันออกของที่ราบตะราอี ประเทศเนปาล

ราชอาณาจักรวิเทหะ
ไม่ปรากฏ–500 ปีก่อนคริสตกาล
รัฐวิเทหะ (มิถิลา) และรัฐอื่น ๆ ในสมัยพระเวทตอนปลาย
เมืองหลวง	ชนกปุระ (ปัจจุบันอยู่ในประเทศเนปาล) หรือพาลีราชคฒ (ปัจจุบันอยู่ในเขตมธุพนี รัฐพิหาร ประเทศอินเดีย)
ภาษาทั่วไป	สันสกฤต
ศาสนา	พระเวท-ฮินดู
การปกครอง	ราชาธิปไตย
พระเจ้าชนก
ยุคประวัติศาสตร์	ยุคเหล็ก
• ก่อตั้ง	ไม่ปรากฏ
• สิ้นสุด	500 ปีก่อนคริสตกาล
ถัดไป [[Vajji Mahajanpada]]
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	อินเดีย  เนปาล

ประวัติ

ปลายสมัยพระเวท (ราว 1100–500 ปีก่อนคริสตกาล) รัฐวิเทหะได้เป็นหนึ่งในศูนย์กลางหลักทางการเมืองและวัฒนธรรมแห่งเอเชียใต้ พร้อมด้วยรัฐกุรุและรัฐปัญจาละ

วรรณกรรมสมัยพระเวทตอนปลาย เช่น พราหมณะ และ พฤหทารัณยกอุปนิษัท กล่าวว่า พระเจ้าชนกเป็นกษัตริย์นักปราชญ์แห่งวิเทหะ มีพระเกียรติยศเลื่องลือเพราะเหตุที่ได้ทรงอุปถัมภ์วัฒนธรรมและปรัชญาพระเวท ราชสำนักของพระองค์เป็นศูนย์กลางแห่งภูมิปัญญาเพราะอุดมด้วยฤษี ที่มีชื่อเสียงเช่น ฤษียาชญวัลกยะ

ภูมิภาคและวัฒนธรรมของรัฐวิเทหะยังมักปรากฏในวรรณกรรมฮินดู เช่น กล่าวถึงแนวคิดเรื่องราชวงศ์กษัตริย์ และประเพณีการมีกษัตริย์นักปราชญ์ผู้ประพฤติสันยาสะ เรื่องทำนองเดียวกันยังพบในงานเขียนทางฮินดู พุทธ และเชน ที่เหลือรอดอยู่ในปัจจุบัน ทำให้น่าเชื่อว่า ประเพณีสันยาสะน่าจะมีมาก่อนพุทธกาล และนับถือแพร่หลายในรัฐอื่น ๆ ทั่วอินเดียนอกเหนือไปจากวิเทหะด้วย เช่น รัฐปัญจาละ รัฐกลิงคะ และรัฐกันธาระ ศาสนาเชนยังถือว่า พระเจ้าเนมิราชแห่งวิเทหะเป็นตีรถังกรองค์ที่ 21 จากทั้งหมด 24 องค์

รัฐวิเทหะยังปรากฏในมหากาพย์สันสกฤต เช่น มหาภารตะ และ รามายณะ เรื่องหลังนี้กล่าวว่า สีดาเป็นเจ้าหญิงแห่งรัฐวิเทหะ และสมรสกับพระรามแห่งรัฐโกศลเพื่อเกี่ยวดองระหว่างสองรัฐ

สันนิษฐานว่า เมืองหลวงของรัฐวิเทหะอาจได้แก่ เมืองชนกปุระในประเทศเนปาลปัจจุบัน หรือเมืองพาลีราชคฒในเขตมธุพนี รัฐพิหาร ประเทศอินเดียปัจจุบัน

เมื่อสิ้นสมัยพระเวท รัฐวิเทหะน่าจะได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของรัฐวัชชี และภายหลังก็ตกเป็นของรัฐมคธ

ดูเพิ่ม

• มิถิลา
• ชาวไมถิลี
• มหาชนบท
• สมัยพระเวท

อ้างอิง

1. Raychaudhuri (1972)
2. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 26 ตุลาคม 2017. สืบค้นเมื่อ 26 ตุลาคม 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)CS1 maint: archived copy as title (link)
3. Ben-Ami Scharfstein (1998), A comparative history of world philosophy: from the Upanishads to Kant, Albany: State University of New York Press, pp. 9-11
4. Raychaudhuri Hemchandra (1972), Political History of Ancient India, Calcutta: University of Calcutta, pp. 85–86
5. Michael Witzel (1989), Tracing the Vedic dialects in Dialectes dans les litteratures Indo-Aryennes ed. Caillat, Paris, pages 13, 17 116-124, 141-143
6. Dilip K. Chakrabarti (2001). Archaeological Geography of the Ganga Plain: The Lower and the Middle Ganga. Orient Blackswan. pp. 207–. ISBN 978-81-7824-016-9.
7. Michael Witzel (1989), Tracing the Vedic dialects in Dialectes dans les litteratures Indo-Aryennes ed. Caillat, Paris, pages 13, 17 116-124, 141-143
8. Michael Witzel (1989), Tracing the Vedic dialects in Dialectes dans les litteratures Indo-Aryennes ed. Caillat, Paris, pages 13, 141-143
9. H. C. Raychaudhuri (1972), Political History of Ancient India and Nepal, Calcutta: University of Calcutta, pp.41–52
10. Geoffrey Samuel, (2010) The Origins of Yoga and Tantra: Indic Religions to the Thirteenth Century, Cambridge University Press, pages 69-70
11. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 26 ตุลาคม 2017. สืบค้นเมื่อ 26 ตุลาคม 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)CS1 maint: archived copy as title (link)
12. H.C. Raychaudhuri (1972), pp. 70-76