สมเด็จพระสังฆราชยอดแก้วพุทธชิโนรส

สมเด็จพระสังฆราชยอดแก้วพุทธชิโนรส (ลาว: ສົມເດັດພະສັງຄະລາດຍອດແກ້ວພຸດທະຊິໂນລົດ) พระนามเดิมว่า บุญทัน บุปผรัตน์ (ลาว: ບຸນທັນ ບຸບຜາລັດ) (พ.ศ. 2434 — 24 มิถุนายน พ.ศ. 2524) ทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์แรกและพระองค์เดียวในยุคพระราชอาณาจักรลาว

สมเด็จพระสังฆราชยอดแก้วพุทธชิโนรส (บุญทัน ธมฺมญาโณ)
สมเด็จพระสังฆราชแห่งพระราชอาณาจักรลาว
ดำรงพระยศ	พ.ศ. 2496 — พ.ศ. 2518
สถาปนา	พ.ศ. 2496 วัดใหม่สุวรรณภูมาราม
ก่อนหน้า	รวมพระราชอาณาจักรลาว
ถัดไป	สิ้นสุดระบบสังฆราช
พรรษา	69
สถิต	วัดใหม่สุวรรณภูมาราม
ศาสนา	พุทธ
นิกาย	มหานิกาย
ประสูติ	พ.ศ. 2434 บ้านป่าขาม ตาแสงป่าขาม หลวงพระบาง
สิ้นพระชนม์	24 มิถุนายน พ.ศ. 2524 (90 ปี 175 วัน) โรงพยาบาลสงฆ์ กรุงเทพมหานคร
พระชนก	เซียงผุย บุปผรัตน์
พระชนนี	ป้อม บุปผรัตน์

ประวัติ

สมเด็จพระสังฆราชยอดแก้วพุทธชิโนรส ประสูติในปี พ.ศ. 2434 ตรงกับรัชสมัยของพระเจ้าสักรินทรฤทธิ์ ทรงพระนามเดิมว่า บุญทัน บุปผรัตน์ พระชนกชื่อ เซียงผุย พระชนนีชื่อ ป้อม พระองค์เป็นบุตรคนที่ 4 จากพี่น้อง 5 คน ต่อมาพระองค์ได้ทรงบรรพชาเป็นสามเณรเมื่อ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447 โดยมีอาชญาครูหลวงเหล็กเป็นพระอุปัชฌาย์ ทรงพระผนวชเมื่อ 20 เมษายน พ.ศ. 2455 โดยมีพระอัครราชราชครูพุทธรักขิตโตเป็นพระอุปัชฌาย์ ได้ฉายาว่า ธมมฺญาโณ ต่อมาได้ฮดสรงในตำแหน่งพระสำเร็จ ในปี พ.ศ. 2455 เป็นอาชญาซาในปี พ.ศ. 2458 เป็นอาชญาครูในปี พ.ศ. 2462 และเป็นหลักคำธรรมญาณวิสุทธิคุณในปี พ.ศ. 2465 และได้เป็น พระยอดแก้วพุทธชิโนรส สกลมหาสังฆปาโมกข์ ธรรมญาณมหาเถระ ในปี พ.ศ. 2480 จนกระทั่งปี พ.ศ. 2496 เมื่อลาวรวมเป็นหนึ่งเดียวได้แล้ว พระองค์จึงได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นสมเด็จพระสังฆราชแห่งพระราชอาณาจักรลาว

สมณกิจอันสำคัญ

 

สมเด็จพระสังฆราชยอดแก้วพุทธชิโนรส ขณะทรงกล่าวเปิดประชุมคณะสงฆ์ลาว - กัมพูชา ณ กรุงย่างกุ้ง พ.ศ. 2498

สมเด็จพระสังฆราชยอดแก้วพุทธชิโนรส เสด็จเยือนนานาประเทศเพื่อเจริญสัมพันธไมตรีทางศาสนา เช่น ไทย พม่า อินเดีย ศรีลังกา และนานาประเทศในยุโรป เช่น ทรงเจริญสัมพันธไมตรีกับสมเด็จพระสันตะปาปาปอลที่ 6 ที่นครรัฐวาติกัน และเสด็จเยือนสถานที่สำคัญของทางพระพุทธศาสนาในประเทศอินเดีย และยังได้เสด็จเยือนประเทศพม่าและได้รับถวายสมณศักดิ์ที่ อภิธชนมหารัฐคุรุ เมื่อปี พ.ศ. 2500 นอกจากนี้ยังได้ทรงจัดทำพระไตรปิฎกภาษาลาวขึ้นมาเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ. 2515 แต่ไม่ได้จัดทำสำเร็จลุล่วงเนื่องจากเหตุการณ์ความไม่สงบของบ้านเมืองในประเทศลาวในเวลานั้น

ความขัดแย้งทางการเมืองและคณะสงฆ์

เมื่อเจ้าเพชรราชสิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. 2502 ความวุ่นวายทางการเมืองลาวได้ทวีความรุนแรงขึ้น โดยได้แบ่งออกเป็น 3 ฝ่าย คือ ฝ่ายเจ้าสุวรรณภูมา อันเป็นฝ่ายกลาง ฝ่ายเจ้าบุญอุ้ม ณ จำปาศักดิ์ อันเป็นฝ่ายขวา และฝ่ายเจ้าสุภานุวงศ์ อันเป็นฝ่ายซ้าย โดยฝ่ายกลางและขวาได้รับการสนับสนุนจากโลกเสรีคือสหรัฐและประเทศฝรั่งเศส ส่วนฝ่ายซ้ายได้รับการสนับสนุนจากโลกคอมมิวนิสต์คือ สหภาพโซเวียต, จีน และเวียดนามเหนือ โดยรัฐบาลฝ่ายขวาได้กดดันให้สมเด็จพระสังฆราชนำพระสงฆ์จากภาคอีสานมาเทศนาต่อต้านฝ่ายซ้าย แต่ปรากฏว่าพระสงฆ์จากอีสานล้วนเป็นพระธรรมยุต ขณะที่พระสงฆ์ในลาวส่วนใหญ่เป็นพระมหานิกาย โดยความขัดแย้งดังกล่าวส่งผลให้พระสงฆ์ลาวได้เข้าสนับสนุนทั้งฝ่ายซ้ายและขวา โดยพระสงฆ์มหานิกายเข้าสนับสนุนฝ่ายซ้าย ส่วนพระสงฆ์ธรรมยุตและมหานิกายบางส่วนยังสนับสนุนฝ่ายขวา นอกจากนี้ การออกพระราชบัญญัติลำดับที่ 160 ซึ่งสามารถก้ายก่าวอำนาจของคณะสงฆ์ ข้าราชการสามารถใช้สิทธิยับยั้งอำนาจแต่งตั้งสงฆ์ ทำให้พระสงฆ์ส่วนหนึ่ง ไม่พอใจและเข้าร่วมกับกลุ่มฝ่ายซ้าย

เสด็จลี้ภัยสู่ประเทศไทย

ต่อมาเมื่อพรรคประชาชนปฏิวัติลาว ได้ทำการปฏิวัติได้สำเร็จในปี พ.ศ. 2518 ในระยะแรก ได้ทำการใช้พระสงฆ์เป็นสื่อโฆษณาต่อประชาชนเพื่อเชื่อมต่อระหว่างกลุ่มผู้นำและประชาชน แต่ในเวลาต่อมากลับใช้คำสอนของพระพุทธศาสนาดัดแปลงจากคำสอนของ คาร์ล มาร์กซ์ และ วลาดีมีร์ เลนิน กลายเป็นคำสอนแบบใหม่เพื่อปลุกระดมและโฆษณาประชาชนแทน โดยในระยะต่อมา ได้มีการนำพระสงฆ์ไปสัมมนาทั้งการอบรมและใช้แรงงาน และถึงกับถูกทำร้ายหรือสังหาร และอาจจะต้องถูกวิพากษ์วิจารณ์ในวิทยุของรัฐบาลระบอบใหม่

ต่อมา พรรคประชาชนปฏิวัติลาวได้ทำการยกเลิกตำแหน่งสงฆ์และจัดระเบียบสถาบันสงฆ์ใหม่ในปี พ.ศ. 2519 โดยมีองค์กรพุทธศาสนาสัมพันธ์ลาว เป็นองค์กรหลักของคณะสงฆ์ลาวและได้ยุบรวมคณะมหานิกายและธรรมยุต กลายเป็นคณะสงฆ์ลาว โดยหลังจากการยกเลิกตำแหน่งทางระบอบเก่า สมเด็จพระสังฆราชยอดแก้วพุทธชิโนรสได้ทรงดำรงตำแหน่งประธานที่ปรึกษาขององค์กรพุทธศาสนาสัมพันธ์ลาว

โดยสาเหตุสำคัญที่ได้ทรงลี้ภัยมาที่ประเทศไทยก็คือ การที่มีการเดินขบวนประท้วงพระองค์ให้สิ้นอำนาจในคณะสงฆ์และการรื้อถอนทำลายศาลาพันห้อง ณ กรุงเวียงจันทน์ โดยต่อมา พระหลักคำสุวรรณบุรีศรีคณาจารย์ เจ้าคณะแขวงหลวงพระบางและเลขาธิการส่วนพระองค์ ได้คิดให้พระองค์ลี้ภัยไปยังประเทศไทยโดยประทับแพยางรถยนต์ข้ามแม่น้ำโขง ในวันที่ 5 มีนาคม พ.ศ. 2522 โดยทรงได้ประทับที่วัดหายโศก หนองคาย ก่อนเสด็จประทับที่วัดมัชฌิมาวาส อุดรธานี ก่อนเสด็จไปทรงรักษาพระองค์ ณ โรงพยาบาลสงฆ์

สิ้นพระชนม์

สมเด็จพระสังฆราชยอดแก้วพุทธชิโนรส สิ้นพระชนม์เมื่อเวลา 19.30 น. ในวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2524 รวมเวลารักษาพระองค์ ณ โรงพยาบาลสงฆ์ เป็นเวลา 4 เดือน 26 วัน สิริพระชนมายุ 90 พรรษา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชพระราชทานโกศไม้สิบสองแก่สมเด็จพระสังฆราชยอดแก้วฯ และต่อมาโปรดให้สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร (สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ในขณะนั้น) ถวายพระเพลิงพระศพ ณ เมรุวัดเทพศิรินทร์ เมื่อวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2528

อ้างอิง

• พระประวัติสมเด็จพระสังฆราชแห่งพระราชอาณาจักรลาว โดย ยุคนธร