อิชตับ

อิชตับ (อักษรโรมัน: Ixtab, Ix Tab, ออกเสียง: [iʃˈtaɓ]) เป็นเทพเจ้าแห่งอัตวินิบาตกรรมของชาวมายาในแถบคาบสมุทรยูกาตัง นามของเทพองค์นี้มีความหมายว่า "นาง (ผู้ถูกแขวนด้วย) เชือก" หรือ "นางผู้แขวนคอ" และยังมีความเกี่ยวข้องกับนางมารชตาบัย (Xtabay, ออกเสียง: [ˈʃtɑːbaɪ]) ปีศาจแห่งการล่อลวงที่ให้มนุษย์ก่ออัตวินิบาตกรรมหรือฆาตกรรมผู้คนตามคติชาวเมโสอเมริกา

อิชตับ

ภาพเคารพ

ภาพของอิชตับจะมีลักษณะเป็นอิสตรีนางหนึ่งมีผิวกายเน่าเปื่อย ตาปิด และถูกแขวนคอโดยเชือกที่ผูกกับต้นไม้ วงกลมสีดำบนใบหน้าแสดงถึงความเน่าเปื่อยของศพ ส่วนต้นไม้สื่อถึงคติความเชื่อเรื่องต้นไม้ของโลก (Yanxcha) ต้นไม้ศักดิสิทธิ์ตามคติมายา

เทพเจ้า

มีข้อสันนิษฐานว่าคงเกิดเหตุการณ์บางอย่างในคาบสมุทรยูกาตัง อันทำให้ผู้คนมองว่าการก่ออัตวินิบาตกรรมด้วยการแขวนคอเป็นเกียรติอย่างยิ่งหากเสียชีวิตบนต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ และเชื่อว่าหากตายด้วยวิธีนี้จะทำให้วิญญาณขึ้นสวรรค์ได้โดยตรง จึงสามารถอธิบายได้ว่าเพราะเหตุใดบริเวณยูกาตังจึงเป็นพื้นที่ที่มีอัตราฆ่าตัวตายสูงที่สุดในโลก โดยเทพีอิชตับจะเป็นผู้นำพาดวงวิญญาณจากการฆ่าตัวตายเหล่านี้ไปยังแหล่งพักพิงสุดท้ายบนสรวงสวรรค์ (ลักษณะเดียวกับยมทูต) พวกเขาจะเข้าไปอยู่ร่วมกับวิญญาณเหล่าทหารหาญผู้พลีชีพ, วิญญาณสตรีที่สิ้นใจระหว่างคลอดลูก และวิญญาณเหล่าปุโรหิต พวกเขาเหล่านี้จะมีชีวิตบรมสุขกับชีวิตหลังความตายโดยจะได้รับอาหาร เครื่องดื่ม และการพักผ่อนตลอดกาลภายใต้ร่มเงาของต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์

ความเชื่อ

อิชตับเป็นเทพีที่ถูกมองว่าเป็นแบบอย่างของเพศแม่ โดยเฉพาะผู้หญิงที่เคารพเธอเมื่อยามจำเป็น อิชตับมีอิทธิพลต่อภาวะเจริญพันธุ์ของผู้หญิง เมื่อมีใครคนหนึ่งก่ออัตวินิบาตกรรมเชื่อว่าในวันดังกล่าวจะเกิดสุริยุปราคาหรือจันทรุปราคา หญิงตั้งครรภ์จะได้รับการทำนายว่าบุตรที่เกิดมาจะมีความพิการหรือทารกตายคลอด

ข้อสงสัยเกี่ยวกับการดำรงอยู่ของอิชตับ

มีการถกเถียงในแวดวงวิชาการเกี่ยวกับการมีตัวตนของเทพีอิชตับในฐานะเทพเจ้าของชาวมายา จากการศึกษาครั้งล่าสุดเรื่อง Relación de las cosas de Yucatán ของดีเอโก เด ลันดา (Diego de Landa) โดยเบียทริซ เรเยส-ฟอสเตอร์ (Beatriz Reyes-Foster) ตั้งข้อสงสัยเกี่ยวกับการดำรงอยู่ของเทพีองค์นี้ จากการศึกษาเรเยส-ฟอสเตอร์อธิบายว่า ไม่พบข้อความ หลักฐาน หรือสัญลักษณ์เกี่ยวกับการดำรงอยู่ของเทพีแห่งการฆ่าตัวตายของชาวมายา และสันนิษฐานว่าเรื่องราวของอิชตับอาจจะมาจากการตีความเรื่องที่ฝังรากลึกจากหลักฐานทางโบราณคดี (archaeological) และประวัติศาสตร์ชาติพันธุ์ (ethnohistory) ที่ถูกสร้างเพื่อรองรับการท่องเที่ยวและตำนานท้องถิ่น เรื่องราวของเธอจึงยังคงอยู่มายาวนาน

ทั้งนี้อารยธรรมมายาถูกสร้างใหม่จากโบราณวัตถุของยุคก่อนโคลัมเบีย (pre-Columbian times) จึงเป็นเหตุผลที่ว่าเหตุใดตำนานของอิชตับจึงดำรงอยู่โดยไม่มีหลักฐานมายืนยันอย่างหนักแน่นเพียงพอ

อ้างอิง

1. Sabrina. (2008). Ixtab. Retrieved March 15, 2017, from http://www.goddessaday.com/mayan/ixtab 2017-05-16 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
2. Fenton, B. (2015). Ixtab – Mayan Goddess of Suicide. Earth for All. http://earth4all.net/ixtab-mayan-goddess-of-suicide/
3. Reyes-Foster, B. M., & Kangas, R. (2016). Unraveling Ix Tab: Revisiting the “Suicide Goddess” in Maya Archaeology. Ethnohistory, 63, 1–27. Retrieved from http://www.academia.edu/20192278/Unraveling_Ixtab_Revisiting_the_Suicide_Goddess_in_Maya_Archaeology
4. Clark, S. (2009). Ixtab Mayan Goddess Of Suicide. Retrieved March 15, 2017, from http://goddesses-and-gods.blogspot.com/2009/12/ixtab-mayan-goddess-of-suicide.html
5. Toshner, J. (n.d.). Ixtab - Mayan Mythology. Retrieved March 15, 2017, from http://mayanmythology.weebly.com/ixtab.html