เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก ในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท

เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก เป็นพระสนมเอกในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท และเป็นพระชนนีในพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช

เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก
เสียชีวิต	พ.ศ. 2404 นครศรีธรรมราช สยาม
คู่สมรส	สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท
บุตร	พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช
บิดามารดา	เจ้าพระยาสุธรรมมนตรี (พัฒน์ ณ นคร) ท่านผู้หญิงนวล สุธรรมมนตรี

ประวัติ

เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก เป็นธิดาของเจ้าพระยาสุธรรมมนตรี (พัฒน์ ณ นคร)และท่านผู้หญิงนวล สุธรรมมนตรี (ทูลกระหม่อมหญิงใหญ่เมืองนคร) บิดามีฐานะเป็นหม่อมเจ้าในกรมหมื่นอินทรพิทักษ์พระราชโอรสในสมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อัมรินทร์รัชกาลที่ 33 แห่งกรุงศรีอยุธยา มารดาเดิมมีนามว่าเจ้าหญิงชุ่ม เป็นธิดาพระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู) กับท่านผู้หญิงทองเหนี่ยว มีพี่น้องร่วมบิดามารดา 2 คน ได้แก่

1. เจ้าจอมมารดานุ้ยใหญ่ รับราชการเป็นพระสนมในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
2. เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก รับราชการเป็นพระสนมในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท

ท่านเกิดในพระราชวังบวรเมืองนครศรีธรรมราชในระหว่างที่กรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่า เมืองนครศรีธรรมราชตั้งตนเป็นอิสระ พระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู) ตั้งตนขึ้นเป็นกษัตริย์ และได้แต่งตั้งพระมหาอุปราช (พัฒน์) เป็นวังหน้า เรียกกันว่า "วังหน้าเมืองนคร" ช่วงที่ท่านเกิดท่านจึงมีสถานะเป็นเจ้า ต่อมาหลังสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีทรงยึดเมืองนครศรีธรรมราชได้ก็ทรงโปรดให้เป็นประเทศราช

พระมหาอุปราช (พัฒน์) นั้นคราวหนึ่งไปราชการทัพ คุณชุ่มหรือนวลถึงแก่กรรมลง ธิดาทั้งสองจึงเป็นกำพร้า ครั้นเสร็จราชการสงครามแล้ว อุปราชพัฒน์เข้ามาเฝ้าเมื่อ พ.ศ. 2317 สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีตรัสปลอบว่า "อย่าเสียใจนักเลย จะให้น้องสาวไปแทนที่จะได้เลี้ยงลูก" จึงพระบรมราชโองการให้ท้าวนางส่งตัวเจ้าจอมปรางไปพระราชทานเป็นภรรยาเจ้าพัฒน์ ท้าวนางกราบบังคมทูลว่า เจ้าจอมปรางขาดระดูมา 2 เดือนแล้ว มีพระราชดำรัสว่า "ได้ลั่นวาจายกให้แล้ว จงส่งตัวออกไปเถิด" เจ้าจอมปรางจำใจไปตามพระบรมราชโองการ และเจ้าพัฒน์ก็จำใจรับไว้เป็นศรีเมืองนครศรีธรรมราช เจ้าจอมปรางก็เลี้ยงดูธิดาทั้ง 2 ด้วยความทะนุถนอม

พระราชโอรส

เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เสด็จขึ้นเถลิงถวัลย์ราชสมบัติ พระมหาอุปราช (พัฒน์) ได้รับการแต้งตั้งเป็นเจ้าพระยานครศรีธรรมราช ท่านได้ถวายธิดาคนใหญ่เป็นพระสนมในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และธิดาคนเล็กเป็นพระสนมในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก มีพระราชธิดา 1 พระองค์คือ

1. พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช (พ.ศ. 2330 — พ.ศ. 2408)

ในพระราชหัตถเลขาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่ทรงมีไปถึงพระองค์เจ้าปัทมราช ทรงตรัสเรียกเจ้าจอมมารดานุ้ยเล็กว่า "หม่อมป้านุ้ย"

บั้นปลาย

ภายหลังจ่ากสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทสวรรคต เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็กได้ขอพระราชทานกราบถวายบังคมลากลับไปอยู่เมืองนครศรีธรรมราช ตั้งแต่พระองค์เจ้าปัทมราชพระชนม์เพียง 20 พรรษา ต่อมาพระองค์เจ้าปัทมราชเจริญพระชันษาขึ้น ได้กราบทูลขอพระบรมราชานุญาต เสด็จกลับไปพยาบาลดูแลเจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก พระมารดา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงพระราชทานพระบรมราชานุญาต ดังปรากฏในพระราชหัตถเลขา ถึงพระองค์เจ้าปัทมราชว่า

"จดหมายถวายมายังพระองค์เจ้าปัทมราช... ป้านุ้ยละทิ้งเสดจเสีย ออกไปอยู่เมืองนครศรีธรรมราช... นับได้ถึง ๔๒ ปีมาแล้ว ไม่ได้พบกับเสดจเลย กระหม่อมฉันคิดสงสารเสดจด้วยคิดไปตามสามัญวิตก ว่าบุตรเดียวกับมารดา เมื่อบ้านเมืองเปนปรกติ ไม่มีศึกเสือเหนือใต้ มีไภยต้องแตกแตนกระจัดพรัดพรายดังครั้งกรุงเก่าเสียแก่พม่านั้นแล้ว ไม่ควรจะแพลงพลัดพรัดพรากจากกับนานดังนี้เลย... ครั้งนั้นเปนครั้งคราวที่ควรอยู่แล้ว ที่จะเชิญเสดจออกไปพบป้านุ้ย อย่าให้เสียทีที่ป้านุ้ยยังมีชีวิตอยู่ จนเสดจก็เจริญพระชนม์ถึง ๗๒ แล้วนั้น จึ่งได้ทูลชวนเชิญเสดจแล้วรับเสดจไปด้วย แล้วยอมให้เสดจอยู่เมืองนครศรีธรรมราช ไปกว่าป้านุ้ยจะสิ้นอายุ..."

ระหว่างที่พำนักอยู่ที่นครศรีธรรมราช เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก มีทรัพย์สมบัติมากและมีชีวิตที่สุขสบายดี ดังปรากฏในพระราชหัตถเลขาว่า

"...สินเดิมของป้านุ้ย เปนสิ่งของทองรูปพรรณแลเงินตราที่เปนเงินเดิมแลทำมาหาได้ใหม่... ถ้าป้านุ้ยสิ้นอายุลง ใครเล่าจะควรได้มรฎก..."

เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็กถึงแก่อนิจกรรมเมื่อพ.ศ. 2404 อายุ 99 ปี อัฐิพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราชเชิญไปไว้ ณ วัดท่าโพธิ์วรวิหาร ร่วมกับเจ้าพระยาสุธรรมมนตรี (พัฒน์ ณ นคร) ท่านผู้หญิงนวล สุธรรมมนตรี และเจ้าจอมมารดานุ้ยใหญ่

สาแหรก

พงศาวลีของเจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก ในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท

16. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ               8. สมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อัมรินทร์                       17. กรมหลวงพิพิธมนตรี               4. กรมหมื่นอินทรพิทักษ์                             2. เจ้าพระยาสุธรรมมนตรี (พัฒน์ ณ นคร)                                   1. เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก                                         6. พระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู)                             3. ท่านผู้หญิงนวล สุธรรมมนตรี                                   14. จีนปาด                       7. ท่านผู้หญิงทองเหนี่ยว

อ้างอิง

1. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก มหาราช^{[ลิงก์เสีย]}
2. เจ้าพระยานครศรีธรรมราช (พัด หรือ พัฒน์)^{[ลิงก์เสีย]} โดย มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช สืบค้นเมื่อ 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2560
3. ตำนานเมืองนครศรีธรรมราช ประวัติศาสตร์ในสายหมอก 2012-12-09 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน โดย สุนทร ธานีรัตน์, มกราคม 2546
4. ตอนที่ 116 : ลูกหลานเจ้าเมืองนครศรีธรรมราช สุสานสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
5. ธำรงศักดิ์ อายุวัฒนะ. ราชสกุลจักรีวงศ์ และราชสกุลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2544. 490 หน้า. ISBN 974-222-648-2
6. ลำดับชั้นที่ 1 สายสกุล ณ นคร^{[ลิงก์เสีย]} สืบค้นเมื่อ 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2560
7. เวียงวัง ตอนที่ 116 : ลูกหลานเจ้าเมืองนครศรีธรรมราช สุสานสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
8. พระราชหัตถเลขาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ถึงพระองค์เจ้าปัทมราช วันพุธ แรม สิบสอง ค่ำ เดือน เจ็ด ปีรกาตรีศก ศักราช ๑๒๒๓
9. หลวงนายฤทธิ์. เรื่องเก่า ๆ ของเจ้านาย. กรุงเทพฯ : โพสต์บุ๊ค, พิมพ์ครั้งที่ 1, 2557. 320 หน้า. หน้า ?. ISBN 978-974-228-187-8