พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช (พ.ศ. 2330 — พ.ศ. 2408) พระราชธิดาพระองค์ที่ 15 ในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทประสูติแต่เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช
พระอิสริยยศ	พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ ชั้น 1
ฐานันดร	พระองค์เจ้า
ราชวงศ์	จักรี
ข้อมูลส่วนพระองค์
ประสูติ	พ.ศ. 2330
สิ้นพระชนม์	พ.ศ. 2408 (78 ปี)
พระราชบิดา	สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท
พระมารดา	เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก

พระประวัติ

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช ประสูติเมื่อพ.ศ. 2330 เป็นพระธิดาในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทประสูติแต่เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก ธิดาเจ้าพระยาสุธรรมมนตรี (พัฒน์ ณ นคร) กับท่านผู้หญิงนวล สุธรรมมนตรี

ภายหลังจ่ากสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทสวรรคต เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็กได้ขอพระราชทานกราบถวายบังคมลากลับไปอยู่เมืองนครศรีธรรมราช ตั้งแต่พระองค์เจ้าปัทมราชพระชนม์เพียง 20 พรรษา

พระองค์มีพระชนม์ชีพยืนยาวมาจนถึงรัชกาลที่ 4 ต่อมาพระองค์ได้กราบทูลขอพระบรมราชานุญาต เสด็จกลับไปพยาบาลดูแลเจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก พระมารดา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงพระราชทานพระบรมราชานุญาต ดังปรากฏในพระราชหัตถเลขา ถึงพระองค์เจ้าปัทมราชว่า

"จดหมายถวายมายังพระองค์เจ้าปัทมราช... ป้านุ้ยละทิ้งเสดจเสีย ออกไปอยู่เมืองนครศรีธรรมราช... นับได้ถึง ๔๒ ปีมาแล้ว ไม่ได้พบกับเสดจเลย กระหม่อมฉันคิดสงสารเสดจด้วยคิดไปตามสามัญวิตก ว่าบุตรเดียวกับมารดา เมื่อบ้านเมืองเปนปรกติ ไม่มีศึกเสือเหนือใต้ มีไภยต้องแตกแตนกระจัดพรัดพรายดังครั้งกรุงเก่าเสียแก่พม่านั้นแล้ว ไม่ควรจะแพลงพลัดพรัดพรากจากกับนานดังนี้เลย... ครั้งนั้นเปนครั้งคราวที่ควรอยู่แล้ว ที่จะเชิญเสดจออกไปพบป้านุ้ย อย่าให้เสียทีที่ป้านุ้ยยังมีชีวิตอยู่ จนเสดจก็เจริญพระชนม์ถึง ๗๒ แล้วนั้น จึ่งได้ทูลชวนเชิญเสดจแล้วรับเสดจไปด้วย แล้วยอมให้เสดจอยู่เมืองนครศรีธรรมราช ไปกว่าป้านุ้ยจะสิ้นอายุ..."

ระหว่างที่ทรงประทับอยู่ที่เมืองนครศรีธรรมราช ทรงมีข้าบาทชาวนครอยู่จำนวนหลายร้อย และยังคงได้รับพระราชทานเบี้ยวหวัดจากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว อยู่ตลอด ดังปรากฏในพระราชหัตถเลขาว่า

"...ตัวเลขสักเปนข้าในเสดจก็มีจำนวนหลายร้อยอยู่ในเมืองนครศรีธรรมราช... สินเดิมของป้านุ้ย เปนสิ่งของทองรูปพรรณแลเงินตราที่เปนเงินเดิมแลทำมาหาได้ใหม่... ถ้าป้านุ้ยสิ้นอายุลง ใครเล่าจะควรได้มรฎก... เบี้ยหวัดแลเงินเดือนของเสดจ แลเบี้หวัดของป้านุ้ย จำนวนปีวอกโทศก ได้ถวายออกไปเสร็จแล้ว... สิบสามเดือนเปนเงินชั่งหกตำลึง เบี้ยหวัดห้าชั่งเปนส่วนของเสดจ เบี้ยหวัดป้านุ้ยสองชั่ง..."

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงรักนับถือพระองค์เจ้าปัทมราชมาก ตรัสเรียกว่า "เจ้าอาว์เจ้าน้า" คือทรงนับญาติทั้งทางฝ่ายราชตระกูล เพราะเป็นพระราชธิดาของ "ปู่น้อย" สมเด็จพระบวรราชเจ้ากรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท และนับญาติทางฝ่ายเมืองนครศรีธรรมราชด้วย

พระองค์เจ้าปัทมราชสิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4 เมื่อพ.ศ. 2408 พระชันษา 78 ปี พระอัฐบรรจุในโกศโถทรงกาไหล่ทองคำ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานให้เก็บไว้ที่วิหารสามจอม วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร จังหวัดนครศรีธรรมราช ร่วมกับพระอัฐิและอัฐิของสกุลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี และเจ้านายสกุล ณ นคร เช่น สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมวงศ์ เจ้าจอมมารดาน้อยใหญ่ เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (แย้ม ณ นคร) เป็นต้น

พระกรณียกิจ

ในระหว่างที่ทรงประทับเมืองนครศรีธรรมราช ทรงฝึกหัดละครผู้หญิงที่นครศรีธรรมราชขึ้นคณะหนึ่ง โดยจัดแสดงเรื่อง "อิเหนา" เมื่อเจ้าจอมมารดานุ้ยเล็กถึงแก่อนิจกรรม พระองค์ก็เสด็จกลับกรุงเทพฯ และทรงนำคณะละครผู้หญิงมาแสดงถวายพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทอดพระเนตร ซึ่งโปรดเกล้าฯ ให้ปรับการแสดงเป็นแบบละครชาตรี ละครชาตรีของหลวงจึงเกิดขึ้นนับแต่นั้นมา

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช

16. เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง)               8. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)                       4. สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                             2. สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท                                   10. คหบดีชาวจีนฮกเกี้ยน                       5. พระอัครชายา (หยก)                             22. เจ้าพระยาอภัยราชาสมุหนายก               11. ธิดาเจ้าพระยาอภัยราชา                       1. พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช                                         12. กรมหมื่นอินทรพิทักษ์                       6. เจ้าพระยาสุธรรมมนตรี (พัฒน์ ณ นคร)                             3. เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก                                   14. พระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู)                       7. ท่านผู้หญิงนวล สุธรรมมนตรี                             30. จีนปาด               15. ท่านผู้หญิงทองเหนี่ยว

อ้างอิง

1. กรมศิลปากร. สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ (2554). ราชสกุลวงศ์ (PDF). กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. p. 112. Check date values in: |year= (help)
2. เวียงวัง ตอนที่ 116 : ลูกหลานเจ้าเมืองนครศรีธรรมราช สุสานสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
3. พระราชหัตถเลขาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ถึงพระองค์เจ้าปัทมราช วันพุธ แรม สิบสอง ค่ำ เดือน เจ็ด ปีรกาตรีศก ศักราช ๑๒๒๓
4. ๒-พระอัฐิ-และอัฐิบรรพชนสกุล-ณ-นคร-โกมารกุล-ณ-นคร-และจาตุรงคกุล- มูลนิธิสกุล ณ นคร
5. สิ่งสำคัญในวัด พระมหาธาตุวรมหาวิหาร โดย สำนักงานนิตยสารเทียนชัย
6. ศิลปะการแสดงเท่งตุ๊ก มหาวิทยาลัยบูรพา วิทยาเขตสารสนเทศจันทบุรี
7. สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๓๖ / เรื่องที่ ๒ ละครชาตรี / กำเนิดของละครชาตรี