เมืองทุ่งยั้ง

เมืองทุ่งยั้ง เป็นเมืองเก่าสมัยสุโขทัยและมีเมืองซ้อนกันอีกเมืองหนึ่งซึ่งเรียกว่า เวียงเจ้าเงาะ โดยเมืองทุ่งยั้งเดิมเป็นเมืองขึ้นของเมืองพิชัยแต่ต่อมา แม่น้ำน่านเกิดเปลี่ยนเส้นทางน้ำทำให้เมืองทุ่งยั้งเกิดความแห้งแล้งชาวบ้านจึงอพยพออกจากพื้นที่ไปอาศัยในแถบ บางโพ-ท่าอิฐแทน จึงทำเมืองทุ่งยั้งกลายเป็นเมืองร้าง และพังทลายลงในที่สุดคงเหลือไว้แต่พระธาตุทุ่งยั้งเพียงอย่างเดียวที่ยังหลงเหลืออยู๋ว่าเป็นเมืองโบราณ

เมืองทุ่งยั้ง
ที่ตั้ง	ตำบลทุ่งยั้ง อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ 53210
ความพิเศษ	-
จุดสนใจ	ชมวัดโบราณ ไหว้พระบรมธาตุทุ่งยั้ง เยือนบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์
กิจกรรม	- วันอัฐมีบูชา
หมายเหตุ	เป็นเมืองโบราณ ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานจากกรมศิล ปากร
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

เมืองทุ่งยั้งในอดีตมีเจ้าเมืองปกครองสืบทอดกันมา เจ้าเมืองคนสุดท้าย ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระจงรณฤทธิ์ (พรม ศรีพันธุ์) ต้นตระกูลศรีพันธุ์ เป็นเจ้าเมืองซึ่งมีภรรยาหลายคน จึงมีลูกหลานหลายสายภรรยาเอกคือแม่สาย ศรีพันธุ์ สำหรับสายของแม่ใหญ่เนย ศรีพันธุ์ ภรรยารอง มีบุตรีชื่อแม่พัน(ศรีพันธุ์)กอนวงษ์ ได้แต่งงานกับกำนันบุญ กอนวงษ์ อดีตกำนันตำบลทุ่งยั้ง มีบุตร 5 คน หนึ่งในนั้นคือกำนันบรรจง กอนวงษ์ อดีตกำนันตำบลทุ่งยั้ง สายของแม่ผ่อง ศรีพันธุ์ มีบุตรชื่อพ่อพิศ ศรีพันธุ์ และแม่ทองพูล (ศรีพันธุ์) ภมรจันทร์ ปัจจุบันยังคงมีคนในรุ่นหลาน เหลนและโหลนบางสายอาศัยอยู่ในพื้นที่เมืองทุ่งยั้ง

ขนาดของเมือง

• เมืองทุ่งยั้งมีอาณาเขตกว้างใหญ่ครอบคลุมบริเวณเนินเขานางทอง (วัดพระแท่นศิลาอาสน์ จนถึงที่ราบลุ่มบ้านไผ่ล้อม) เมืองทุ่งยั้งมีเนื้อที่ประมาณ 30 ไร่ มีคูน้ำและกำแพงเมือง 2–3 ชั้น

ตำนานการก่อตั้งเมืองทุ่งยั้ง

• เมืองทุ่งยั้งมีตำนานเล่าขานกันว่า เจ้าเมืองสวรรคโลก นามว่าบาธรรมราช เป็นผู้สร้างเมืองทุ่งยั้ง และตั้งชื่อเมืองนี้ว่า กัมโพชนคร

หลักฐานการค้นพบเมืองทุ่งยั้ง

• พงศาวดารเหนือ
• กฎหมายลักษณะลักพา (กฎหมายโบราณสมัยพระเจ้าอู่ทองพระเจ้าอู่ทอง)

เมืองทุ่งยั้งในปัจจุบัน

• ปัจจุบันเมืองทุ่งยั้งยังคงหลงเหลือหลักฐานหลายอย่างในความเป็นเมืองโบราณ ในลักษณะคันคูน้ำกำแพงดิน3ชั้น และแทบจะเป็นแนวคันดินที่ทำมาจากศิลาแลงแห่งเดียวในประเทศไทย จนภายหลังทางราชการไม่เข้าใจ จึงได้นำพระราชนิพนธ์บทละครนอก ใน "พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย" เรื่องสังทอง มาตั้งชื่อโบราณสถานที่ไม่เข้าใจ ว่า "เวียงเจ้าเงาะ" ซึ่งก็คือส่วนหนึ่งของเมืองทุ่งยั้งนั่นเอง

โบราณวัตถุที่ค้นพบ

1. กรุพระบรมธาตทุ่งยั้ง
2. กำไลหิน
3. กำไลสำริด
4. พร้าสำริด
5. มีดสำริด
6. เครื่องมือกระเทาะหิน
7. สร้อยทำจากลูกปัด
8. ลูกปัดหิน

การเดินทาง

• เดินทางโดยใช้ทางหลวงหมายเลข 102 (สวรรคโลก-อุตรดิตถ์) เวียนจากสวรรคโลกมา จะเห็นป้ายวัดพระบรมธาตุ

อ้างอิง

1. "แนวกำแพงเมืองทุ่งยั้ง". ระบบภูมิสารสนเทศ แหล่งมรดกทางศิลปวัฒนธรรม.

1. หนังสือตำนานเมืองเหนือ
2. หนังสือพระเมืองอุตรดิตถ์
3. หนังสืออุตรดิตถ์บ้านเรา
4. หนังสืออุตรดิตถ์ที่รัก
5. หนังสือตำนานเมืองอุตรดิตถ์
6. เมืองทุ่งยั้ง และเวียงเจ้าเงาะ 2009-09-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
7. การศึกษาไทย เมืองทุ่งยั้ง^{[ลิงก์เสีย]}