โยไก

โยไก (ญี่ปุ่น: 妖怪 Yōkai) ในภาษาญี่ปุ่นแปลว่า ภูติ หรือ ปิศาจ เป็นประเภทหนึ่งของสิ่งมีชีวิตเหนือธรรมชาติ ในคติความเชื่อญี่ปุ่น ซึ่งโยไกอาจจะนำโชคลาภหรือลางร้ายมาก็เป็นได้ ซึ่งในบันทึกหรือคำบอกเล่าต่างๆของผู้คน บ่อยครั้งที่มักจะพบเจอโยไกที่มีลักษณะคล้ายกับสัตว์ (เช่น คัปปะ มีกระดองคล้ายเต่า หรือ เท็งงุ มีปีกคล้ายนก) ซึ่งบางครั้งโยไกสามารถปรากฏอยู่ในร่างมนุษย์และปะปนกับผู้คนได้ หรืออาจจะปรากฏในรูปแบบอื่นๆ ที่มนุษย์ทั่วไปไม่สามารถมองเห็น

ภาพอุกิโยะ ที่วาดถึงโยไก โดยอะโอะโตะชิ มะสึอิ

โยไกมักจะมีอำนาจที่เหนือธรรมชาติ โดยประเภทแปลงกายเป็นหนึ่งในประเภทที่พบมากที่สุด ซึ่งความสามารถในการแปลงกายนี้ เรียกว่า "โอบาเกะ"

ประเภท

ตามคติชนของญี่ปุ่นแล้ว สามารถจำแนกโยไกได้เป็น 3 ประเภทหลักๆด้วยกัน โดยทั่วไปแล้ว "โยไก" เป็นคำที่มีความหมายกว้าง สามารถใช้ได้ครอบคลุมกับสัตว์ประหลาดและสิ่งมีชีวิตเหนือธรรมชาติได้ทั้งหมด

โอบาเกะ

หรือโยไกที่แปลงกาย โดยส่วนมากแล้วโยไกประเภทนี้มักจะแปลงร่างเป็นมนุษย์ในร่างผู้หญิง บางส่วนโยไกประเภทนี้เป็นรูปแบบของสัตว์อาทิ

• ทานูกิ
• คิสึเนะ (จิ้งจอก)
• เฮบิ (งู)
• มูจินะ (แบดเจอร์)
• โอกามิ (หมาป่า)
• บาเกะเนโกะ (แมว)
• สึชิงูโมะ และ โจโรงูโมะ (แมงมุม)
• อินุงามิ (สุนัข)

โอนิ

ดูบทความหลักที่: โอนิ

อีกประเภทหนึ่งของโยไกที่ชาวบ้านรู้จักดีคือโอนิ ซึ่งเป็นพวกยักษ์ที่คอยเฝ้าดูแลภูเขาต่างๆ ร่ายกายมักจะมีสีแดง, ฟ้า, หรือน้ำตาล มีเขาสองเขา ปากกว้างและมีวงเขี้ยว 2 อัน มักสวมใส่ผ้าเตี่ยว หนังเสือ อาจถือกระบองหรือดาบ โดยโอะนิมักมีภาพลักษณ์ที่เลวร้าย แต่บางครั้งพวกเขาก็เป็นศูนย์รวมของพลังธรรมชาติ เชื่อว่าพวกเขาอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือ

 

ภาพอุกิโยะ ที่วาดถึงปีศาจ โดยคาวานาเบะ เคียวไซ

สึกุโมงามิ

เป็นโยไกที่กำเนิดจากข้าวของเครื่องใช้เก่าแก่ต่างๆ ที่มนุษย์ละทิ้ง โยไกประเภทนี้โดยส่วนมากแล้วไม่มีพิษภัยต่อมนุษย์ และอาจอาศัยอยู่ในบ้านเรือนของมนุษย์โดยทั่วไป โยไกประเภทนี้ อาทิ

• บาเกะโซริ (รองเท้าฟาง)
• บิวาโบกุโบกุ (พิณ)
• บูระบูระ (โคมไฟกระดาษ)
• คาระคาซะ (ร่มเก่า)
• คาเมโอซะ (ถ้วยสาเกเก่า)
• โมรินจิ โนะ คามะ (กาต้มน้ำชา)
• โมกุโมกุเร็ง (ฉากกั้นกระดาษ)

รูปแบบมนุษย์

มีโยไกจำนวนมากที่มาจากมนุษย์ธรรมดาสามัญ ซึ่งส่วนมากมีสาเหตุมาจากสภาวะทางอารมณ์และจิตใจที่เลวร้าย จนในที่สุดตัวตนและจิตใจของเขาก็กลายเป็นสิ่งชั่วร้าย โยไกประเภทนี้ อาทิ

• สาวคอยาว (ろくろ首) (ผู้หญิงที่สามารถยืดคอได้ในช่วงเวลากลางคืน)
• โอะฮะงุโระ เบ็ตตะริ (ผู้หญิงที่ไร้หน้าที่มีแต่ปากสีดำ)
• สาวสองปาก (二口女) (ผู้หญิงที่มีปากขนาดใหญ่อีกปากอยู่ที่ด้านหลังศีรษะ)
• โดะโระตะโบ (ร่างของชาวนาที่ต้องการผืนนาของเขาคืน)

ดูเพิ่ม

• รายชื่อสิ่งมีชีวิตจากปกรณัมญี่ปุ่น

แหล่งข้อมูลอื่น

• Youkai and Kaidan (PDF file)
• The Obakemono Project
• Tales of Ghostly Japan
• Hyakumonogatari.com แปลเป็นภาษาอังกฤษจาก Hyakumonogatari.com
• The Ooishi Hyoroku Monogatari Picture Scroll
• Database of images of Strange Phenomena and Yokai (Monstrous Beings)