กฎของกริมม์
บทความนี้ต้องการการจัดหน้า จัดหมวดหมู่ ใส่ลิงก์ภายใน หรือเก็บกวาดเนื้อหา ให้มีคุณภาพดีขึ้น คุณสามารถปรับปรุงแก้ไขบทความนี้ได้ และนำป้ายออก พิจารณาใช้ป้ายข้อความอื่นเพื่อชี้ชัดข้อบกพร่อง |
กฎของกริมม์ (อังกฤษ: Grimm's law), กฎของรัสก์ (Rask's rule) หรือ การเคลื่อนเสียงเจอร์แมนิกครั้งแรก (First Germanic Sound Shift) เป็นชุดของคำกล่าวซึ่งตั้งชื่อตามยาค็อพ กริมม์ และรัสมุส รัสก์ และอธิบายเสียงพยัญชนะกักในภาษาอินโด-ยูโรเปียนดั้งเดิมขณะมีวิวัฒนาการในภาษาเจอร์แมนิกดั้งเดิม (บรรพบุรุษร่วมกันของภาษากลุ่มเจอร์แมนิกของตระกูลอินโด-ยูโรเปียน) ในสหัสวรรษที่ 1 ก่อนคริสต์ศักราช กฎของกริมม์เป็นชุดของปฏิภาค (ลักษณะความสัมพันธ์ที่เทียบเท่ากัน) ระหว่างเสียงกักในภาษาเจอร์แมนิกเริ่มแรก เสียงเสียดแทรกในภาษาเจอร์แมนิกเริ่มแรก และเสียงกักในภาษาอินโด-ยูโรเปียนเคนตัมอื่น ๆ บางภาษา (กริมม์ใช้ภาษาละตินและกรีกในการยกตัวอย่างประกอบเป็นส่วนใหญ่)
ภาพรวม
กฎของกริมม์ประกอบด้วยสามส่วนซึ่งเป็นส่งผลต่อเนื่องกันเป็นลูกโซ่ ขั้นตอนมักจะมีโครงสร้างดังนี้
- เสียงกัก ไม่ก้อง ในภาษาอินโด-ยูโรเปียนดั้งเดิม กลายเป็นเสียงเสียดแทรก ไม่ก้อง
- เสียงกัก ก้อง ในภาษาอินโด-ยูโรเปียนดั้งเดิม กลายเป็นเสียงกัก ไม่ก้อง
- เสียงกัก ก้อง พ่นลม ในภาษาอินโด-ยูโรเปียนดั้งเดิม กลายเป็นเสียงกัก ก้อง หรือเสียงเสียดแทรก (ในฐานะหน่วยเสียงย่อย)
การเคลื่อนเสียงเป็นลูกโซ่เช่นนี้ (ตามลำดับ 3, 2, 1) สามารถแสดงโดยสังเขปได้ดังนี้
- bʰ > b > p > ɸ
- dʰ > d > t > θ
- gʰ > g > k > x
- gʷʰ > gʷ > kʷ > xʷ
เสียงแต่ละเสียงจะย้ายตำแหน่งไปทางขวาเพื่อรับค่าเสียงใหม่ โปรดทราบว่าภายในภาษาเจอร์แมนิกดั้งเดิม เสียงที่แทนด้วยรูปเขียน ⟨b⟩, ⟨d⟩, ⟨g⟩ และ ⟨gw⟩ นั้นเป็นเสียงกักในสภาพแวดล้อมหนึ่ง และเป็นเสียงเสียดแทรกในสภาพแวดล้อมอื่น ดังนั้นจึงควรเข้าใจว่า bʰ > b ที่จริงคือ bʰ > b/β และเสียงอื่น ๆ ก็เป็นไปในทำนองเดียวกัน ส่วนเสียงเสียดแทรก ไม่ก้อง ตามธรรมเนียมมักจะแทนด้วยรูปเขียน ⟨f⟩, ⟨þ⟩, ⟨h⟩ และ ⟨hw⟩ ในบริบทของภาษาเจอร์แมนิก
ตัวอย่าง
| ภาษาอินโดยูโรเปียนดั้งเดิม | ความหมาย | คำร่วมเชื้อสายนอกกลุ่มภาษาเจอร์แมนิก (ไม่เคลื่อนเสียง) | การเปลี่ยนแปลง | ภาษาเจอร์แมนิกดั้งเดิม | ตัวอย่างในภาษาเจอร์แมนิกดั้งเดิม (เคลื่อนเสียง) |
|---|---|---|---|---|---|
| *pṓds | "เท้า" | กรีกโบราณ: πούς, ποδός (poús, podós), ละติน: pēs, pedis, สันสกฤต: pāda, รัสเซีย: под (pod) "ข้างใต้, พื้น", ลิทัวเนีย: pėda, ลัตเวีย: pēda, เปอร์เซีย: پا (pa) | *p > f [ɸ] | *fōt- | อังกฤษ: foot, ฟรีเชียตะวันตก: foet, เยอรมัน: Fuß, กอทิก: fōtus, ไอซ์แลนด์, แฟโร: fótur, เดนมาร์ก: fod, นอร์เวย์, สวีเดน: fot |
| *trit(y)ós | "ที่สาม" | กรีกโบราณ: τρίτος (tritos), ละติน: tertius, เวลส์: trydydd, สันสกฤต: treta, รัสเซีย: третий (tretij), เซิร์บ-โครแอต: трећи (tretji), ลิทัวเนีย: trečias, แอลเบเนีย: tretë | *t > þ [θ] | *þridjô | อังกฤษ: third, ฟรีเชียเก่า: thredda, แซกซันเก่า: thriddio, กอทิก: þridja, ไอซ์แลนด์: þriðji, เดนมาร์ก, สวีเดน: tredje |
| *ḱwón- ~ *ḱun- | "สุนัข" | กรีกโบราณ: κύων (kýōn), ละติน: canis, เวลส์: ci (pl. cwn), เปอร์เซีย: سگ (sag) | *k > h [x] | *hundaz | อังกฤษ: hound, ดัตช์: hond, เยอรมัน: Hund, กอทิก: hunds, ไอซ์แลนด์, แฟโร: hundur, เดนมาร์ก, นอร์เวย์, สวีเดน: hund |
| *kʷód | "อะไร" | ละติน: quod, ไอริช: cad, สันสกฤต: kád, รัสเซีย: ко- (ko-), ลิทัวเนีย: kas, เซิร์บ-โครแอต (สำเนียงไคคาเวียน): кај (kaj) | *kʷ > hw [xʷ] | *hwat | อังกฤษ: what, กอทิก: ƕa ("hwa"), ไอซ์แลนด์: hvað, แฟโร: hvat, เดนมาร์ก: hvad, นอร์เวย์: hva |
| *dʰewb- | "ลึก" | ลิทัวเนีย: dubùs, เซิร์บ-โครแอต: дубок (dubok) | *b > p [p] | *deupaz | อังกฤษ: deep, ฟรีเชียตะวันตก: djip, ดัตช์: diep, ไอซ์แลนด์: djúpur, สวีเดน: djup, กอทิก: diups |
| *déḱm̥t | "สิบ" | ละติน: decem, กรีก: δέκα (déka), ไอริช: deich, สันสกฤต: daśan, รัสเซีย: десять (desyat'), ลิทัวเนีย: dešimt | *d > t [t] | *tehun | อังกฤษ: ten, ดัตช์: tien, กอทิก: taíhun, ไอซ์แลนด์: tíu, แฟโร: tíggju, เดนมาร์ก, นอร์เวย์: ti, สวีเดน: tio |
| *gel- | "เย็น" | ละติน: gelū, กรีก: γελανδρός (gelandrós), ลิทัวเนีย: gelmenis, gelumà | *g > k [k] | *kaldaz | อังกฤษ: cold, ฟรีเชียตะวันตก: kâld, ดัตช์: koud, เยอรมัน: kalt, ไอซ์แลนด์, แฟโร: kaldur, เดนมาร์ก: kold, นอร์เวย์: kald, สวีเดน: kall |
| *gʷih₃wós | "มีชีวิต" | ลิทัวเนีย: gyvas, รัสเซีย: живой (živoj), สันสกฤต: jīvá-, เซิร์บ-โครแอต: жив (živ) | *gʷ > kw [kʷ] | *kwi(k)waz | อังกฤษ: quick, ฟรีเชียตะวันตก: kwik, kwyk, ดัตช์: kwiek, เยอรมัน: keck, กอทิก: qius, ไอซ์แลนด์, แฟโร: kvikur, เดนมาร์ก: kvik, สวีเดน: kvick, นอร์เวย์ kvikk |
| *bʰréh₂tēr | "พี่น้องชาย" | สันสกฤต: bhrātṛ, กรีกโบราณ: φρατήρ (phrātēr) ("member of a brotherhood"), ละติน: frāter, รัสเซีย, เซิร์บ-โครแอต: брат (brat), ลิทัวเนีย: brolis, สลาวอนิกคริสตจักรเก่า: братръ (bratr'), ลัตเวีย: brālis, เปอร์เซีย: برادر (barádar) | *bʰ > b [b ~ β] | *brōþēr | อังกฤษ: brother, ฟรีเชียตะวันตก, ดัตช์: broeder, เยอรมัน: Bruder, กอทิก: broþar, ไอซ์แลนด์, แฟโร: bróðir, เดนมาร์ก, นอร์เวย์, สวีเดน: broder |
| *médʰu | "น้ำผึ้ง" | สันสกฤต: mádhu, กรีกโฮเมอร์: μέθυ (methu), ลิทัวเนีย: midus, รัสเซีย: мёд (mjod), เซิร์บ-โครแอต: мед (med) | *dʰ > d [d ~ ð] | *meduz | อังกฤษ: mead, East Frisian: meede, ดัตช์: mede, เดนมาร์ก, นอร์เวย์: mjød, ไอซ์แลนด์: mjöður , สวีเดน: mjöd |
| *steygʰ- | "เดิน, ก้าว" | สันสกฤต: stighnoti, กรีกโบราณ: στείχειν (steíkhein) | *gʰ > g [ɡ ~ ɣ] | *stīganą | Old อังกฤษ: stīgan, ดัตช์: stijgen, เยอรมัน: steigen, ไอซ์แลนด์, แฟโร: stíga, เดนมาร์ก, นอร์เวย์: stige, กอทิก steigan (all meaning "ascend, climb") |
| *ǵʰans- | "ห่าน" | ละติน: anser < *hanser, กรีกโบราณ: χήν (khēn), สันสกฤต: hamsa ("swan"), ลิทัวเนีย: žąsis (older žansis), รัสเซีย: гусь (gus'), เปอร์เซีย: غاز (ğaz), เซิร์บ-โครแอต: гуска (guska) | *gʰ > g [ɡ ~ ɣ] | *gans- | อังกฤษ: goose, ฟรีเชียตะวันตก: goes, guos, ดัตช์: gans, เยอรมัน: Gans, ไอซ์แลนด์: gæs, แฟโร: gás, เดนมาร์ก, นอร์เวย์, สวีเดน: gås |
| *sengʷʰ- | "ร้องเพลง" | กรีกโฮเมอร์: ὀμφή (omphē) "voice" | *gʷʰ > gw [ɡʷ] (ตามหลัง n) | *singwaną | อังกฤษ: sing, ฟรีเชียตะวันตก: sjonge, ดัตช์: zingen, เยอรมัน: singen, กอทิก: siggwan, ไอซ์แลนด์เก่า: syngva, syngja, ไอซ์แลนด์, แฟโร: syngja, สวีเดน: sjunga, เดนมาร์ก: synge, sjunge |
อ้างอิง
- Campbell, Lyle (2004). Historical linguistics (2nd ed.). Cambridge: MIT Press. p. 49. ISBN 0-262-53267-0.