คณบดี

คณบดี หมายถึง หัวหน้าคณะวิชาในมหาวิทยาลัย วิทยาลัย หรือสถาบันอื่นที่มีสถานะเทียบเท่ากัน มีความหมายตามตัวอักษรว่าผู้เป็นใหญ่ในคณะ

ตำแหน่งในมหาวิทยาลัย
บุคคลฝ่ายบริหาร
อธิการบดี  · ผู้บัญชาการ  · ผู้ประศาสน์การ
คณบดี
หัวหน้าแผนก  · ผู้อำนวยการสถาบัน
ผู้อำนวยการสำนัก  · ผู้อำนวยการศูนย์
หัวหน้าภาควิชา
บุคคลฝ่ายวิชาการ
ศาสตราจารย์  · รองศาสตราจารย์
ผู้ช่วยศาสตราจารย์
องค์กร องค์การ
มหาวิทยาลัย  · สภามหาวิทยาลัย
สภาคณาจารย์
สภาเจ้าหน้าที่
คณะวิชา  · ภาควิชา
วิทยาลัย  · สถาบัน
คณะกรรมการผู้บริหาร  · คณะกรรมการวิชาการ
สถานีย่อยว่าด้วยสถาบันอุดมศึกษาของไทย

โดยปรกติแล้ว กฎหมายไทยจะบัญญัติให้มีคณบดีคนหนึ่งเป็นผู้บังคับบัญชาและรับผิดชอบงานของคณะวิชาในมหาวิทยาลัย วิทยาลัย หรือสถาบันอื่นที่มีสถานะเทียบเท่ากัน โดยจะให้มีรองคณบดีเป็นผู้ช่วยปฏิบัติการด้วยก็ได้ อนึ่ง คณบดีย่อมเป็นผู้แทนในกิจการทั่วไปของคณะ และรองคณบดีมีอำนาจหน้าที่ตามที่คณบดีมอบหมาย

คุณสมบัติทั่วไปของคณบดี ได้แก่ (1) ต้องได้รับปริญญาชั้นใดชั้นหนึ่งหรือเทียบเท่าจากมหาวิทยาลัยหรือสถาบันการศึกษาชั้นสูงอื่นที่สภามหาวิทยาลัยนั้น ๆ รับรอง และ (2) ได้ทำการสอนมาแล้วรวมเป็นเวลาไม่น้อยกว่าสามปีในมหาวิทยาลัยหรือสถาบันการศึกษาชั้นสูงอื่นที่สภามหาวิทยาลัยนั้น ๆ รับรอง ส่วนของรองคณบดีนั้น ได้แก่ (1) ต้องได้ทำการสอนมาแล้วรวมเป็นเวลาไม่น้อยกว่าสามปีในมหาวิทยาลัยหรือสถาบันการศึกษาชั้นสูงอื่นที่สภามหาวิทยาลัยนั้น ๆ รับรอง หรือ (2) เป็นข้าราชการตามกฎหมายว่าด้วยระเบียบข้าราชการพลเรือนในมหาวิทยาลัยมาแล้วไม่น้อยกว่าห้าปี

คณบดี โดยปรกติมาจากการเลือกตั้งโดยคณาจารย์ในคณะนั้น ๆ จากผู้สมัครเข้ารับคัดเลือกตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่สภามหาวิทยาลัยนั้นกำหนด เมื่อผ่านการเลือกตั้งแล้วจะได้รับการแต่งตั้งจากสภามหาวิทยาลัย ส่วนการถอดถอนคณบดีเป็นอำนาจของสภามหาวิทยาลัย

การแต่งตั้งและถอนถอนรองคณบดีนั้นเป็นอำนาจของอธิการบดีซึ่งกระทำตามคำแนะนำของคณบดี

กฎหมายมักกำหนดให้ผู้ดำรงตำแหน่งอธิการบดี รองอธิการบดี คณบดี หัวหน้าแผนกอิสระ ผู้อำนวยการสถาบัน ผู้อำนวยการสำนัก ผู้อำนวยการศูนย์ หัวหน้าภาควิชา และหัวหน้าหน่วยงานที่เรียกชื่ออย่างอื่นที่มีฐานะเทียบเท่าคณะหรือภาควิชา ต้องสามารถปฏิบัติหน้าที่ได้เต็มเวลา และจะดำรงตำแหน่งดังกล่าวเกินหนึ่งตำแหน่งในขณะเดียวกันไม่ได้ แต่สามารถรักษาการแทนกันโดยไม่เกินเวลาตามที่กำหนดไว้เป็นการเฉพาะ

อนึ่ง คณบดียังเป็นชื่อหนึ่งของพระพิฆเนศอีกด้วย

อ้างอิง

1. ราชบัณฑิตยสถาน. (2551). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://rirs3.royin.go.th/dictionary.asp. (เข้าถึงเมื่อ: 17 สิงหาคม 2551).
2. The Hindu God Lord Ganesh the Remover of Obstacles. (n.d.). [Online]. Available: http://www.lotussculpture.com/ganesh1.htm. (Accessed: 17 August 2008).

• ร่างพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ พ.ศ. ... . (ม.ป.ป.). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://www.tu.ac.th/org/ofrector/person/news/tuact/draftact/tuact.htm. (เข้าถึงเมื่อ: 17 สิงหาคม 2551).