ผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช

ผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช เป็นตำแหน่งรักษาการแทนสมเด็จพระสังฆราช มีสมเด็จพระราชาคณะผู้อาวุโสโดยสมณศักดิ์ ซึ่งปฏิบัติหน้าที่แทนสมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ในระหว่างที่ตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายกยังว่างอยู่ หรือในระหว่างที่สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ทรงปฏิบัติศาสนากิจในราชกิจในต่างประเทศ ตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505

ผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช
ผู้ดำรงตำแหน่งคนปัจจุบัน ว่าง
การเรียกขาน	เจ้าพระคุณสมเด็จ
ที่พำนัก	วัด
ผู้แต่งตั้ง	พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505
เงินตอบแทน	30,800 บาท

การปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช

เมื่อไม่มีสมเด็จพระสังฆราช

ถ้าไม่มีสมเด็จพระสังฆราช สมเด็จพระราชาคณะที่มีอาวุโสสูงสุดโดยสมณศักดิ์จะปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช จนกว่าจะมีสมเด็จพระสังฆราช ถ้าสมเด็จพระราชาคณะดังกล่าวไม่อาจทำหน้าที่ได้ กรรมการมหาเถรสมาคมจะแต่งตั้งสมเด็จพระราชาคณะรูปอื่นตามลำดับสมณศักดิ์และความสามารถในการทำหน้าที่แทน

เมื่อสมเด็จพระสังฆราชไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้

เมื่อสมเด็จพระสังฆราชไม่อยู่ในประเทศ หรือไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้ สมเด็จพระสังฆราชจะแต่งตั้งสมเด็จพระราชาคณะรูปหนึ่งรูปใดให้ปฏิบัติหน้าที่แทน

ถ้าไม่ได้แต่งตั้ง หรือผู้ที่ได้รับแต่งตั้งไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้ สมเด็จพระราชาคณะที่มีอาวุโสสูงสุดโดยสมณศักดิ์จะปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราชแทน และถ้าสมเด็จพระราชาคณะดังกล่าวไม่อาจทำหน้าที่ได้ กรรมการมหาเถรสมาคมจะแต่งตั้งสมเด็จพระราชาคณะรูปอื่นตามลำดับสมณศักดิ์และความสามารถในการทำหน้าที่แทน

ผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราชในกรณีข้างต้นนี้ อาจเป็นสมเด็จพระราชาคณะกลุ่มหนึ่งก็ได้ แล้วแต่สมเด็จพระสังฆราช หรือกรรมการมหาเถรสมาคมจะเห็นสมควร คณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราชจะดำเนินกิจกรรมตามวิธีการที่ตนเองกำหนด และอาจมีผู้ช่วยหรือที่ปรึกษาด้วย

สมัยสมเด็จพระญาณสังวร (เจริญ สุวฑฺฒโน)

ระหว่างดำรงพระชนม์

สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช (เจริญ สุวฑฺฒโน) ประชวรและประทับรักษาพระองค์ ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย มาตั้งแต่วันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2545 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชจึงตราพระราชกำหนดแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 พ.ศ. 2547 เพื่อเปิดให้มีการแต่งตั้งคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราชได้ โดยประกาศลงในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2547

วันที่ 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2547 ที่ประชุมมหาเถรสมาคมมีมติเป็นเอกฉันท์ให้แต่งตั้งคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราชเพื่อบริหารกิจการคณะสงฆ์แทนสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก (เจริญ สุวฑฺฒโน) ประชวรและประทับรักษาพระองค์ ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย ประกอบด้วยสมเด็จพระราชาคณะ 7 รูป จากพระอาราม 7 แห่ง ทั้งมหานิกายและธรรมยุติกนิกาย ครั้งนั้น มอบหมายให้ สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เกี่ยว อุปเสโณ) ในฐานะมีอาวุโสสูงสุดโดยสมณศักดิ์ และสามารถปฏิบัติหน้าที่ได้ เป็นประธาน

ยุคคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช ตามพระราชกำหนดแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 พ.ศ. 2547

ประธานคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช

ชื่อ	วัด	นิกาย	วาระ
			เริ่ม	สิ้นสุด	สาเหตุของการสิ้นสุด
สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เกี่ยว อุปเสโณ)	วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร	มหานิกาย	พ.ศ. 2547	พ.ศ. 2556	มรณภาพ
สมเด็จพระมหารัชมังคลาจารย์ (ช่วง วรปุญฺโญ)	วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ		พ.ศ. 2556	25 ตุลาคม พ.ศ. 2556	สมเด็จพระสังฆราชสิ้นพระชนม์

สมาชิกคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช

ชื่อ	วัด	นิกาย	วาระ
			เริ่ม	สิ้นสุด	สาเหตุของการสิ้นสุด
สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ (ประจวบ กนฺตจาโร)	วัดมกุฏกษัตริยารามราชวรวิหาร	ธรรมยุติกนิกาย	พ.ศ. 2547	พ.ศ. 2550	มรณภาพ
สมเด็จพระญาณวโรดม (ประยูร สนฺตงฺกุโร)	วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร			พ.ศ. 2552
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (พุฒ สุวฑฺฒโน)	วัดสุวรรณารามราชวรวิหาร	มหานิกาย		พ.ศ. 2553
สมเด็จพระมหาธีราจารย์ (นิยม ฐานิสฺสโร)	วัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร			พ.ศ. 2554
สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ (มานิต ถาวโร)	วัดสัมพันธวงศารามวรวิหาร	ธรรมยุติกนิกาย		25 ตุลาคม พ.ศ. 2556	สมเด็จพระสังฆราชสิ้นพระชนม์
สมเด็จพระมหามุนีวงศ์ (อัมพร อมฺพโร)	วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร		พ.ศ. 2556
สมเด็จพระวันรัต (จุนท์ พฺรหฺมคุตฺโต)	วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร
สมเด็จพระธีรญาณมุนี (สมชาย วรชาโย)	วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (วีระ ภทฺทจารี)	วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร	มหานิกาย
สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ (สมศักดิ์ อุปสโม)	วัดพิชยญาติการามวรวิหาร

หลังสิ้นพระชนม์

สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก (เจริญ สุวฑฺฒโน) สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 24 ตุลาคม พ.ศ. 2556 คณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราชจึงสิ้นสุดลงในวันรุ่งขึ้น ระหว่างที่ยังไม่มีการตั้งสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ใหม่ สมเด็จพระมหารัชมังคลาจารย์ (ช่วง วรปุญฺโญ) วัดปากน้ำภาษีเจริญ ซึ่งเป็นสมเด็จพระราชาคณะที่มีอาวุโสสูงสุดโดยสมณศักดิ์และสามารถปฏิบัติหน้าที่ได้ ได้เป็นผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราชตั้งแต่วันที่ 3 มกราคม พ.ศ. 2557

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. "บัญชีนิตยภัต ฉบับปรับปรุงใหม่ เริ่มใช้ตั้งแต่ 1 เมษายน 2554 เป็นต้นไป". สำนักงานพระพุทธศาสนาจังหวัดภูเก็ต. 27 เมษายน 2555. สืบค้นเมื่อ 15 กุมภาพันธ์ 2559. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
2. พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 มาตรา 10 วรรคหนึ่ง และวรรคสอง
3. พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 มาตรา 10 วรรคสาม
4. พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 มาตรา 10 วรรคสี่
5. พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 มาตรา 10 วรรคห้า
6. แถลงการณ์ ฉ.1 สมเด็จพระสังฆราช อาการประชวรดีขึ้น หลังผ่าตัดลำไส้, 14 ตุลาคม 2556, ข่าวไทยรัฐออนไลน์.
7. พระราชกำหนดแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 พ.ศ. 2547, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 121 ตอนพิเศษ 34 ก หน้า 1, 17 กรกฎาคม 2547.
8. ประกาศมติมหาเถรสมาคม ครั้งที่ 20/2547 เรื่อง การแต่งตั้งคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 121 ตอนพิเศษ 79 ง หน้า 1, 20 กรกฎาคม 2547.
9. สำนักนายกฯ แถลง “สมเด็จญาณฯ” ทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชแต่เพียงพระองค์เดียว, ผู้จัดการออนไลน์, 3 พฤศจิกายน 2548.
10. "สมเด็จวัดปากน้ำรับตำแหน่ง ผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช". Nation Channel. 2014-01-03. สืบค้นเมื่อ 2014-01-03.

รายการอ้างอิง

• สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา. (2552-05-19). พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505. [ออนไลน์]. (เข้าถึงเมื่อ: 2556-11-11).