ท้าวสมศักดิ์ (เจ้าจอมมารดาเหม ในรัชกาลที่ 4)

ท้าวสมศักดิ์ นามเดิม เหม (พ.ศ. 2382 — 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465) เป็นพระสนมในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติการพระราชโอรสเพียงพระองค์เดียวคือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์ ต้นราชสกุลโศภางค์ ณ อยุธยา

ท้าวสมศักดิ์ (เจ้าจอมมารดาเหม ในรัชกาลที่ 4) ท.จ.ว.
เกิด	พ.ศ. 2382
เสียชีวิต	18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465 (83 ปี)
คู่สมรส	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
บุตร	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์
บิดามารดา	พระอัคนีสร (พิณ) แย้ม อัคนีสร

ประวัติ

ท้าวสมศักดิ์ มีนามเดิมว่าเหม เกิดราวปี พ.ศ. 2382 เป็นธิดาของพระอัคนีสร (พิณ) กับแย้ม (สกุลเดิม สุวรรณทัต) มารดาเป็นน้องสาวของพระยาราชภักดี (ทองคำ สุวรรณทัต) และเจ้าจอมมารดางิ้ว พระชนนีในสมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี นอกจากนี้ยังเป็นญาติกับเจ้าจอมมารดาเขียน ในรัชกาลที่ 4 เมื่อนับจากฝ่ายมารดา

เจ้าจอมมารดาเหมได้เข้าถวายตัวเป็นฝ่ายในสนองพระเดชพระคุณเป็นพระสนมในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงตรัสเรียกเจ้าจอมมารดาเหมว่า "แฝดเหม" และได้รับพระราชทานหีบลงยาและขันทองคำ เจ้าจอมมารดาเหมประสูติการพระราชโอรสเพียงพระองค์เดียวคือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์ (18 กรกฎาคม พ.ศ. 2405 — 11 ตุลาคม พ.ศ. 2432) เป็นต้นราชสกุลโศภางค์ ณ อยุธยา

หลังพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตแล้ว เจ้าจอมมารดาเหมก็ยังพำนักอยู่ในพระบรมมหาราชวัง และได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ด้วยทรงพระกรุณาแต่งตั้งให้เป็น ท้าวสุภัตติการภักดี พนักงานตรวจเครื่องวิเสทสำหรับราชการต่าง ๆ ในพระมหามณเฑียร ถือศักดินา 1,000 ตั้งแต่วันที่ 13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2434 ต่อมาเลื่อนเป็น ท้าวอินทรสุริยา ปฏิบัติงานห้องเครื่องวิเสท และตำแหน่ง ท้าวสมศักดิ์ ปฏิบัติงานว่าการพนักงานฝ่ายในทั้งปวง เป็นตำแหน่งสุดท้าย

ท้าวสมศักดิ์ ป่วยเป็นโรคชรา ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465 สิริอายุ 83 ปี เวลาพระราชทานน้ำหลวงอาบศพ มีประโคมกลองชนะเขียว 10 จ่าปี่ 1 หีบลองในและหีบทองประกอบนอก กับรถวอประเทียบรับศพเป็นเกียรติยศ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2454 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายใน)
• พ.ศ. 2447 :   เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 3 (ม.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2454 :   เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 3 (ว.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2463 –   เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 2 (ว.ป.ร.2)

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. ราชสกุลวงศ์, หน้า 72
2. "พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ ฝ่ายใน" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 21 (32): 570. 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447. Check date values in: |date= (help)
3. "ย้อนรอยสายราชสกุล…ในพระบรมราชจักรีวงศ์ (จบ)". ผู้จัดการรายวัน. 13 กุมภาพันธ์ 2551. สืบค้นเมื่อ 28 เมษายน 2560. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
4. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม, หน้า 315
5. พระอัครมเหสี พระบรมราชินี พระชายานารี เจ้าจอมมารดา และเจ้าจอม ในรัชกาลที่ ๑-๗, หน้า 133
6. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม, หน้า 76
7. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม, หน้า 313
8. พระอัครมเหสี พระบรมราชินี พระชายานารี เจ้าจอมมารดา และเจ้าจอม ในรัชกาลที่ ๑-๗, หน้า 131
9. คาถาพระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานพระนามพระราชโอรสธิดา, หน้า 36
10. "พระราชทานสัญญาบัตรฝ่ายใน" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 8 (33): 282. 15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2434. สืบค้นเมื่อ 12 กรกฎาคม 2560. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
11. "ข่าวตาย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 39 (ง): 2363. 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465. สืบค้นเมื่อ 12 กรกฎาคม 2560. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
12. "พระราชพิธีฉัตรมงคล แลถวายบังคมพระบรมรูป" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 28 (0ง): 1767. 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454. Check date values in: |date= (help)
13. "พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลปัตยุบันฝ่ายใน" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 28 (0ง): 80. 16 เมษายน พ.ศ. 2454. Check date values in: |date= (help)

บรรณานุกรม

• กรมศิลปากร. สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ (2554). ราชสกุลวงศ์ (PDF). กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. Check date values in: |year= (help)
• กัลยา เกื้อตระกูล. พระอัครมเหสี พระบรมราชินี พระชายานารี เจ้าจอมมารดา และเจ้าจอม ในรัชกาลที่ ๑-๗ กรุงเทพฯ : ยิปซี. 2552
• พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. คาถาพระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานพระนามพระราชโอรสธิดา. พระนคร : ราชบัณฑิตยสภา. 2472.
• ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : ฐานบุ๊คส์, 2554,