พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา

มหาอำมาตย์ตรี พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา (25 กันยายน พ.ศ. 2414 - 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2470) เป็นพระราชโอรสในกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญกับจอมมารดาเลี่ยมใหญ่

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา
พระราชวรวงศ์เธอ ชั้น 5 พระองค์เจ้าชั้นโท
เลขานุการหอพระสมุดวชิรญาณ
พระบุตร	7 พระองค์
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ
พระมารดา	จอมมารดาเลี่ยมใหญ่
ประสูติ	25 กันยายน พ.ศ. 2414
สิ้นพระชนม์	18 พฤษภาคม พ.ศ. 2470 (55 ปี)

พระกรณียกิจ

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา มีพระนามเดิมว่า พระบวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากัลยาณประวัติ ทรงรับราชการในรัชกาลที่ 5 ทรงเข้ารับราชการในกรมยุทธนาธิการ ตำแหน่งเสมียนฝึกหัด จนได้เลื่อนเป็นนายร้อยเอก ต่อมาในปี พ.ศ. 2435 ย้ายมารับราชการในกระทรวงมหาดไทย เป็นพนักงานหนังสือลับ จากนั้นในวันที่ 13 เมษายน พ.ศ. 2444 โปรดเกล้าฯ ให้เป็น ปลัดบัญชี กระทรวงมหาดไทย และได้เป็น ข้าหลวงตรวจการกรมสรรพากรนอก เมื่อวันที่ 15 สิงหาคม พ.ศ. 2451 ต่อมาได้เลื่อนเป็นเจ้ากรมมหาดไทย ในรัชกาลที่ 6 เป็นเลขานุการหอพระสมุดวชิรญาณ ถึงวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456 โปรดให้สถาปนาเป็น พระราชวรวงษ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา ทรงศักดินา 11000 ต่อมาได้รับโปรดเกล้าฯ เป็นองคมนตรี และทรงพระราชทานยศนายกองตรีเสือป่า

สิ้นพระชนม์

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา ประชวรพระวาโย สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 7 เมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2470 เวลา 23:30 น. พระชันษา 56 ปี วันต่อมาเวลา 16:30 น. เจ้าพนักงานสรงพระศพ แล้วเชิญพระศพลงพระหีบลอง ตั้งบำเพ็ญกุศลที่วัดส้มเกลี้ยง

วันที่ 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2473 เวลา 17:30 น. พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ มาพระราชทานเพลิงพระศพพร้อมกับพระศพพระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิไลยวรวิลาส ณ พระเมรุวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร เช้าวันต่อมาพระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ เสด็จมาบำเพ็ญกุศลสามหาบ แล้วเจ้าพนักงานเชิญพระอัฐิไปประดิษฐานในพระอุโบสถวัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร เป็นต้นราชสกุลกัลยาณะวงศ์

พระโอรสธิดา

กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา ทรงเป็นต้นราชสกุลกัลยาณวงศ์ ทรงมีหม่อมหลายคน เช่น หม่อมผิน กัลยาณวงศ์ ณ อยุธยา,หม่อมช้อย กัลยาณวงศ์ ณ อยุธยา ทรงมีพระโอรสและพระธิดา 7 พระองค์ดังนี้

1. หม่อมเจ้าวรพุฒิพิไลย กัลยาณวงศ์ (ประสูติเมื่อวันที่ 12 มิถุนายน พ.ศ. 2461) มีหม่อมผินเป็นหม่อมมารดา
2. หม่อมเจ้าหญิงอำไพพิลาส กัลยาณวงศ์ ทรงลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งราชวงศ์เพื่อทำการสมรสกับสามัญชน
3. หม่อมเจ้าหญิงพิศวาสกวี กัลยาณวงศ์ (ประสูติเมื่อวันที่ 27 ตุลาคม พ.ศ. 2464)
4. หม่อมเจ้าปรีชา กัลยาณวงศ์ มีโอรส คือ หม่อมราชวงศ์จุลปรีชา กัลยาณวงศ์
5. หม่อมเจ้ากัลยาณบุตร กัลยาณวงศ์
6. หม่อมเจ้าชายไม่ปรากฏพระนาม (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 9 สิงหาคม พ.ศ. 2456 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2457)
7. หม่มเจ้าหญิงพงศ์กวี กัลยาณวงศ์ (ประสูติเมื่อวันที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468) ทรงลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งราชวงศ์เพื่อทำการสมรสกับสามัญชน

พระเกียรติยศ

พระอิสริยยศ

• พระบวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากัลยาณประวัติ (25 กันยายน พ.ศ. 2414 - 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2454)
• พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากัลยาณประวัติ (15 กรกฎาคม พ.ศ. 2454 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456)
• พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456 - ปัจจุบัน)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2456 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2459 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. ไม่ปรากฏ –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)
• พ.ศ. 2456 –   เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 3 (ว.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2459 –   เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))

ตำแหน่ง

• 13 เมษายน พ.ศ. 2444 ปลัดบัญชีกระทรวงมหาดไทย
• 15 สิงหาคม พ.ศ. 2451 ข้าหลวงตรวจการกรมสรรพากรนอก

พระยศ

นายกองตรี นายร้อยเอก พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา
รับใช้	กระทรวงกลาโหม กองเสือป่า
ชั้นยศ	ร้อยเอก   นายกองตรี

พระยศพลเรือน

• มหาอำมาตย์ตรี

พระยศทหาร

• นายร้อยตรี
• นายร้อยเอก

พระยศเสือป่า

• นายกองตรี

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. "หมายกำหนดการ ที่ 3/2473 พระราชทานเพลิงพระศพและศพ ที่เมรุวัดเบญจมบพิตดุสิตวนาราม พุทธศักราช 2473" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 47 (0 ง): 553–554. 18 พฤษภาคม 2473. สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2561. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
2. ตำแหน่งข้าราชการในกระทรวงมหาดไทย
3. พระราชทานสัญญาบัตร์ตำแหน่งหน้าที่ราชการ
4. "พระบรมราชโองการ ประกาศ เลื่อนกรม ตั้งกรม ตั้งพระองค์เจ้า และตั้งเจ้าพระยา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 30 (ก): 337–339. 11 พฤศจิกายน 2456. สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2561. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
5. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2458/D/114.PDF
6. "ข่าวสิ้นพระชนม์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 44 (ง): 625–627. 29 พฤษภาคม 2470. สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2561. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
7. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี, หน้า 271
8. พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา
9. แจ้งความกระทรวงมหาดไทย
10. พระราชทานสัญญาบัตรทหาร
11. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2456/A/329.PDF

บรรณานุกรม

• ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า 271. ISBN 974-221-818-8
• สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 14, กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. หน้า 139-140. ISBN 978-974-417-594-6