พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร (8 ตุลาคม พ.ศ. 2337 – 27 เมษายนพ.ศ. 2399) มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าพนมวัน ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน 11 ขึ้น 14 ค่ำ ปีขาล ฉศก จุลศักราช 1156 ตรงกับวันที่ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2337 เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาศิลา (สกุลเดิม ณ บางช้าง; มารดาชื่อ ฟักทอง ราชินิกุล ณ บางช้าง; ตาชื่อ ขุนสนิทภิรมย์ ซึ่งเป็นบุตรของเจ้ามุก ส่วนยายชื่อเชียง บุตรีของเจ้าแทนและเจ้ามุก โดยเจ้าแทนมีศักดิ์เป็นพระชนกทอง หรือพระชนกในสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี)
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร์ เป็นต้น ราชสกุล "พนมวัน" พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นพิพิธภูเบนทร และได้ทรงกำกับกรมพระนครบาล
วันที่ 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2375 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนกรมขึ้นเป็น กรมขุนพิพิธภูเบนทร และโปรดเกล้าฯ ให้กำกับกรมคชบาล ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เลื่อนกรมขึ้นเป็นกรมพระพิพิธโภคภูเบนทร์นเรนทรสุริยวงศ์ อิศวรพงศพรพิพัฒนศักดิรัตนธำรง คุณาลงกฎเกียรติวิบุลย อดุลยเดชบพิตร ในวันที่ 25 สิงหาคม พ.ศ. 2394
กรมพระพิพิธฯ ทรงกำกับ กรมพระนครบาล (เวียง) ระหว่างรัชกาลที่ 2 ถึงรัชกาลที่ 3 โดยมีการโปรดฯ ให้กำกับกรมพระคชบาลเพิ่มอีกหนึ่งกรมอีกด้วย โดยกรมทั้งสองต่างเป็นกรมสำคัญที่มีผู้คนสังกัดมากทั้งสองกรม
พระองค์ประทับอยู่ที่วังท้ายหับเผย (วังที่ 1) และสิ้นพระชนม์ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อวันจันทร์ เดือน 5 แรม 8 ค่ำ ปีมะโรง อัฐศก จุลศักราช 1218 ตรงกับวันที่ 27 เมษายน พ.ศ. 2399 สิริพระชันษา 62 ปี
ณ เดือน 4 ขึ้น 11 ค่ำ วันพฤหัสบดีที่ 5 มีนาคม พ.ศ. 2400 เจ้าพนักงานได้อัญเชิญพระศพ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร์ มาลงเรือเอกไชยที่หน้าวัดพระเชตุพน เวลา 2 ยามเศษ แห่หามไปเข้าเมรุผ้าขาวที่หลังวัดอรุณราชวราราม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการมหรสพ 2 วัน 2 คืน พระราชทานพระโกศทองใหญ่ (เมื่อชักพระศพ) และได้เสด็จพระราชดำเนินพระราชทานเพลิงพระศพ ณ เดือน 4 ขึ้น 13 ค่ำ วันเสาร์ที่ 7 มีนาคม พ.ศ. 2400
ในพระราชปรารภของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ถึงพระบรมวงศ์ผู้ทรงอาวุโส ช่วงใกล้จะเสด็จสวรรคตนั้น พระนามของกรมขุนพิพิธฯ นั้นปรากฏอยู่ในรายชื่อเจ้านายสี่พระองค์ที่ทรงหมายจะให้สืบราชสมบัติต่อจากพระองค์ โดยรายชื่อดังกล่าวมีชื่ออยู่ด้วยกัน 4 พระองค์ ประกอบด้วย
- ท่านฟ้าใหญ่ (พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว)
- ท่านฟ้าน้อย (พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว)
- กรมขุนเดช (กรมขุนเดชอดิศร พระองค์เจ้ามั่ง ต่อมาในรัชกาลที่ 4 สถาปนาเป็น กรมสมเด็จพระเดชาดิศร หรือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร)
- กรมขุนพิพิธฯ (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร์)
กรมพระพิพิธฯ มีเจ้ากรม และจางวาง เป็นพวกราชินิกุลบางช้างพระญาติพระวงศ์ รวมทั้งข้าหลวงคนน้ำข้าในกรมอีกมาก ครั้นเมื่อปลายรัชกาลที่ 3 ครั้งทรงพระประชวรจวนจะเสด็จสวรรคต กรมพระพิพิธฯ ท่านมีข้าในกรมมากมาย ซึ่งส่วนมากเป็นเชื้อสายพวกบางช้างดังกล่าว เมื่อคราวสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ สวรรคต พวกข้าในกรมก็เคยหวังกันไว้ว่าเจ้านายจะได้เป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคลฯ กรมพระพิพิธฯ จึงทรงพระวิตกว่า หากเปลี่ยนรัชกาลไม่ว่าท่านพระองค์ใดจะเสด็จขึ้นครองราชย์ แต่อำนาจก็คงอยู่ที่เจ้าพระยาพระคลัง (สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์) และพระยาศรีพิพัฒน์ (สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ) ซึ่งอาจจะพาลหาเหตุเอาผิดกับท่าน กรมพระพิพิธฯ จึงทรงระดมผู้คนพวกข้าในกรมที่อยู่ข้างนอกเข้ามาอยู่ในวัง ข้าในกรมของท่านมีมากมายดังกล่าวพากันเข้ามาอยู่ระวังรักษาพระองค์ล้นหลามจนต้องไปอาศัยนอนวัดโพธิ์ที่อยู่ใกล้ ๆ ความทราบถึงเจ้าพระยาพระคลังจึงได้ไปเฝ้าปรับความเข้าใจ เหตุการณ์ก็สงบเรียบร้อย กรมพระพิพิธฯ ปล่อยข้าในกรมกลับไปหมด
ดนตรีปี่พาทย์และการละคร กรมพระพิพิธฯ นั้น โปรดดนตรีปี่พาทย์และการละครเป็นอย่างมาก โดยทรงมีทั้งวงปี่พาทย์ และละครนอก ในช่วงรัชกาลที่ 2 และ ละครใน ในช่วงรัชกาลที่ 3 ในพระนิพนธ์เรื่อง "ตำนานละคร" ของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ กล่าวว่า ฯ กรมพระพิพิธฯ ทรงมีวงปี่พาทย์ผู้ชายวงหนึ่ง ซึ่งเป็นปี่พาทย์เครื่องใหญ่สำหรับทำรับเสภา คือประกอบการเล่นเสภา โดยเป็นพระราชนิยมใน พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 และ ในสมัยรัชกาลที่ 3 แม้ละครของหลวงไม่มี แต่ก็มีละคร อย่างละครหลวงของเจ้านาย และขุนนางใหญ่โตถึง 11 และ โรง 1 ใน 11 คือ ละครฯ โรงของ กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร์ ซึ่งว่ากันว่า กระบวนรำสวยงามดีกว่าโรงอื่น ๆ ทั้งนั้น
การศึก ในปี พ.ศ. 2369 เกิดศึกเจ้าอนุวงศ์ ยกทัพเข้ามายึดนครราชสีมา ในรัชกาลที่ 3 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดฯ ให้กรมขุนพิพิธฯ เป็นแม่ทัพบัญชาการกองทัพ ตั้งทัพสกัดตามชายทุ่ง ตั้งแต่ สามเสน ถึงทุ่งวัวลำพอง (หัวลำโพง) โค้งออกตามชายทุ่งบางกะปิ ไปจรดแม่น้ำเจ้าพระยา กรมพระพิพิธฯ เป็นแม่ทัพทรงตั้งกองบัญชาการอยู่ที่บริเวณวัดแหลม (วัดแหลม หรือ บางที ก็เรียกว่า "วัดไทรทอง" เนื่องด้วยคงมีต้นไทรใหญ่อยู่ในวัดเป็นจำนวนมาก ซึ่งต่อมาวัดแหลม ได้เปลี่ยนชื่อมาเป็น "วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร") ทรงวางแนวรบที่สองตามแนวกำแพง พระนครด้านนอก (คลองบางลำภูโค้งไปตามคลองโอ่งอ่าง) แต่กองทัพเวียงจันทน์ พ่ายแพ้กองทัพไทยทุกด้านที่ยกเข้ามา ยังไม่ทันบุกเข้ามาถึงพระนคร
หลังศึกเจ้าอนุวงศ์สงบ กรมพระพิพิธฯ จึงทรงชักชวนเจ้าพี่เจ้าน้องให้ร่วมกันบูรณะวัดแหลม ทรงสร้างพระเจดีย์เรียงรายไว้หน้าวัด 5 องค์ ถึงรัชกาลที่ 4 จึงโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามวัดว่า "วัดเบญจบพิตร" หมายถึงวัดของเจ้านาย 5 พระองค์
ต่อมาถึงรัชกาลที่ 5 พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง ทรงซื้อที่ดินราษฎรทางด้านสวนในบริเวณใกล้กับวัดเบญจบพิตร เพื่อทรงสร้างวังส่วนพระองค์ ทรงพระราชดำริว่า วัดเบญจบพิตร นั้น ทรุดโทรมแล้ว จึงทรงถวายที่ดินเป็นที่วิสุงคามสีมา สร้างวัดเบญจบพิตรขึ้นใหม่ ให้งดงามพร้อมสรรพเป็นวัดใหญ่ พระราชทานนามให้ใกล้เคียงชื่อเดิมว่า "วัดเบญจมบพิตร" เติม "ม" ลงไป มีความหมายว่า วัดที่พระเจ้าแผ่นดินพระองค์ที่ 5 ทรงสร้าง
พระโอรส-พระธิดา พระองค์มีหม่อม 4 คน คือ หม่อมน่วม หม่อมจับ หม่อมตาด และหม่อมไม่ปรากฏนาม โดยมีพระโอรสและพระธิดา ดังต่อไปนี้
- หม่อมเจ้าหญิงนารี พนมวัน
- หม่อมเจ้าหญิงประดับ พนมวัน
- หม่อมเจ้าหญิงสำอาง พนมวัน
- หม่อมเจ้าไม่ปรากฏพระนาม มีหม่อมตาดเป็นมารดา
- หม่อมเจ้าชายไม่ปรากฏพระนาม
- หม่อมเจ้าหญิงประไภย พนมวัน (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 13 มิถุนายน พ.ศ. 2444 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2444)
- หม่อมเจ้าชายชิด พนมวัน ในรัชกาลที่ 4 ทรงได้รับสถาปนาขึ้นเป็นพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชิดเชื้อพงศ์ (21 มกราคม พ.ศ. 2362 – 21 ตุลาคม พ.ศ. 2422)
- หม่อมเจ้าหญิงเลียบ พนมวัน เป็นชายาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงภูวเนตรนรินทรฤทธิ์
- หม่อมเจ้าชายนพคุณ พนมวัน มีโอรส คือ
- หม่อมราชวงศ์ฉาย พนมวัน (หม่อมดำรงรามฤทธิ์)
- หม่อมเจ้าชายยินดี พนมวัน มีโอรสและธิดา คือ
- หม่อมราชวงศ์ยัน พนมวัน (หม่อมอนุยันต์ศิริวงศ์)
- หม่อมราชวงศ์หญิงผ่อง พนมวัน สมรสกับหม่อมราชวงศ์เชื้อ พนมวัน (หม่อมดำรงรามฤทธิ์)
- หม่อมราชวงศ์หญิงเติม พนมวัน
- หม่อมเจ้าชายปรีดา พนมวัน มีโอรส คือ
- หม่อมราชวงศ์ผิว พนมวัน (หม่อมทศทิศฦาเดช)
- หม่อมราชวงศ์เชื้อ พนมวัน (หม่อมดำรงรามฤทธิ์) หม่อมราชวงศ์หญิงผ่อง พนมวัน มีโอรสธิดา คือ
- หม่อมหลวงปราโมทย์ พนมวัน
- หม่อมหลวงสวัสดิ์ พนมวัน
- หม่อมหลวงชด พนมวัน
- หม่อมหลวงแถม พนมวัน (หลวงทรงศักดา)
- หม่อมหลวงเอื้อน พนมวัน
- หม่อมหลวงแดง พนมวัน
- หม่อมราชวงศ์สิทธิ พนมวัน (พระสิทธิสราวุธ)
- หม่อมเจ้าชายเจียก พนมวัน (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อ พ.ศ. 2449)
พระเกียรติยศ พระอิสริยยศ
- หม่อมเจ้าพนมวัน (8 ตุลาคม พ.ศ. 2337 - พ.ศ. 2349)
- พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพนมวัน (พ.ศ. 2349 - 7 กันยายน พ.ศ. 2352)
- พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าพนมวัน (7 กันยายน พ.ศ. 2352 - พ.ศ. 2356)
- พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นพิพิธโภคภูเบนทร (พ.ศ. 2356 - 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367)
- พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นพิพิธโภคภูเบนทร (21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 - 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2375)
- พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนพิพิธโภคภูเบนทร (25 สิงหาคม พ.ศ. 2375 - 2 เมษายน พ.ศ. 2394)
- พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมขุนพิพิธโภคภูเบนทร (2 เมษายน พ.ศ. 2394 - 25 สิงหาคม พ.ศ. 2394)
- พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมพระพิพิธโภคภูบนทร (25 สิงหาคม พ.ศ. 2394 - 27 เมษายน พ.ศ. 2399)
ภายหลังสิ้นพระชนม์
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
พงศาวลี | พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร์ |
|---|
| |
- ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวสิ้นชีพิตักไษย, เล่ม ๑๘, ตอน ๑๕, ๑๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๔๔, หน้า ๒๐๕
- ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-221-818-8
- บรรเจิด อินทุจันทร์ยง. ราชสกุลพระบรมราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : องค์การค้าของคุรุสภา, พิมพ์ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2539. หน้า หน้าที่. ISBN 974-005-650-8
- บทความ นิยาย เวียงวัง ตอนที่ 60 [1]]
พระเจ, าบรมวงศ, เธอ, กรมพระพ, ธโภคภ, เบนทร, พระเจ, าบรมวงศ, เธอ, กรมพระพ, ธโภคภ, เบนทร, ลาคม, 2337, เมษายนพ, 2399, พระนามเด, มว, พระองค, เจ, าพนมว, ประส, เม, อว, นพ, เด, อน, ขาล, ฉศก, ลศ, กราช, 1156, ตรงก, บว, นท, ลาคม, 2337, เป, นพระราชโอรสในพระบาทสมเด, จพระพ. phraecabrmwngsethx krmphraphiphithophkhphuebnthr 8 tulakhm ph s 2337 27 emsaynph s 2399 miphranamedimwa phraxngkhecaphnmwn prasutiemuxwnphuth eduxn 11 khun 14 kha pikhal chsk culskrach 1156 trngkbwnthi 8 tulakhm ph s 2337 epnphrarachoxrsinphrabathsmedcphraphuththelishlanphaly prasutiaetecacxmmardasila skuledim n bangchang mardachux fkthxng rachinikul n bangchang tachux khunsnithphirmy sungepnbutrkhxngecamuk swnyaychuxechiyng butrikhxngecaaethnaelaecamuk odyecaaethnmiskdiepnphrachnkthxng hruxphrachnkinsmedcphraxmrinthrabrmrachini phraecabrmwngsethx krmphraphiphithophkhphuebnthrphraecabrmwngsethx chn 2phraxngkhecachnexkhmxm4 khnrachwngsckriphrabidaphrabathsmedcphraphuththelishlanphalyphramardaecacxmmardasila inrchkalthi 2prasuti8 tulakhm ph s 2337sinphrachnm27 emsayn ph s 2399 61 pi phraecabrmwngsethx krmphraphiphithophkhphuebnthr epntn rachskul phnmwn phrabathsmedcphraphuththelishlanphaly thrngphrakrunaoprdekla sthapnakhunepn krmhmunphiphithphuebnthr aelaidthrngkakbkrmphrankhrbalwnthi 25 phvsphakhm ph s 2375 phrabathsmedcphranngeklaecaxyuhw thrngphrakrunaoprdekla iheluxnkrmkhunepn krmkhunphiphithphuebnthr aelaoprdekla ihkakbkrmkhchbal txmainrchsmyphrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhw thrngphrakrunaoprdekla eluxnkrmkhunepnkrmphraphiphithophkhphuebnthrnernthrsuriywngs xiswrphngsphrphiphthnskdirtntharng khunalngkdekiyrtiwibuly xdulyedchbphitr inwnthi 25 singhakhm ph s 2394krmphraphiphith thrngkakb krmphrankhrbal ewiyng rahwangrchkalthi 2 thungrchkalthi 3 odymikaroprd ihkakbkrmphrakhchbalephimxikhnungkrmxikdwy odykrmthngsxngtangepnkrmsakhythimiphukhnsngkdmakthngsxngkrmphraxngkhprathbxyuthiwngthayhbephy wngthi 1 aelasinphrachnminrchsmyphrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhw emuxwncnthr eduxn 5 aerm 8 kha pimaorng xthsk culskrach 1218 trngkbwnthi 27 emsayn ph s 2399 siriphrachnsa 62 pin eduxn 4 khun 11 kha wnphvhsbdithi 5 minakhm ph s 2400 ecaphnknganidxyechiyphrasph phraecabrmwngsethx krmphraphiphithophkhphuebnthr malngeruxexkichythihnawdphraechtuphn ewla 2 yamess aehhamipekhaemruphakhawthihlngwdxrunrachwraram phrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhwthrngphrakrunaoprdekla ihmikarmhrsph 2 wn 2 khun phrarachthanphraoksthxngihy emuxchkphrasph aelaidesdcphrarachdaeninphrarachthanephlingphrasph n eduxn 4 khun 13 kha wnesarthi 7 minakhm ph s 2400 enuxha 1 phraprawti 2 khwamekiywkhxngkbkarsubrachsmbti 3 dntripiphathyaelakarlakhr 4 karsuk 5 phraoxrs phrathida 6 phraekiyrtiys 6 1 phraxisriyys 7 phngsawli 8 xangxingphraprawti aekikhphraecabrmwngsethx krmphraphiphithophkhphuebnthr miphraxnuchaaelaphraphkhinirwmecacxmmarda 5 phraxngkh idaek phraecabrmwngsethx phraxngkhecawngs prasuti n wnxngkhar eduxn 8 pikun ph s 2334 sinphrachnminrchkalthi 4 phraecabrmwngsethx krmphraphithksethewsr prasuti n wnphuth eduxn 6 khun 4 kha pimaemiy ph s 2341 sinphrachnminrchkalthi 4 emuxwnphvhsbdi eduxn 5 aerm 13 kha pikun ph s 2406 thrngepntnrachskulkuychr phraecabrmwngsethx krmhlwngphuwentrnrinthrvththi prasuti n wnxathity eduxn 7 khun 12 kha trngkbwnthi 24 phvsphakhm piraka trisk 1213 ph s 2344 thrngepntnrachskulthinkr phraecabrmwngsethx phraxngkhecaxinthnil prasuti n wnphuth eduxn 11 khun 6 kha pichwd ph s 2347 sinphrachnminrchkalthi 5 emuxpiwxk ph s 2419 phrachnsa 65 pikhwamekiywkhxngkbkarsubrachsmbti aekikhinphrarachprarphkhxngphrabathsmedcphranngeklaecaxyuhw thungphrabrmwngsphuthrngxawuos chwngiklcaesdcswrrkhtnn phranamkhxngkrmkhunphiphith nnpraktxyuinraychuxecanaysiphraxngkhthithrnghmaycaihsubrachsmbtitxcakphraxngkh odyraychuxdngklawmichuxxyudwykn 4 phraxngkh prakxbdwy thanfaihy phrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhw thanfanxy phrabathsmedcphrapineklaecaxyuhw krmkhunedch krmkhunedchxdisr phraxngkhecamng txmainrchkalthi 4 sthapnaepn krmsmedcphraedchadisr hrux smedcphraecabrmwngsethx krmphrayaedchadisr krmkhunphiphith phraecabrmwngsethx krmphraphiphithophkhphuebnthr krmphraphiphith miecakrm aelacangwang epnphwkrachinikulbangchangphrayatiphrawngs rwmthngkhahlwngkhnnakhainkrmxikmak khrnemuxplayrchkalthi 3 khrngthrngphraprachwrcwncaesdcswrrkht krmphraphiphith thanmikhainkrmmakmay sungswnmakepnechuxsayphwkbangchangdngklaw emuxkhrawsmedcphrabwrrachecamhaskdiphlesph swrrkht phwkkhainkrmkekhyhwngkniwwaecanaycaidepnkrmphrarachwngbwrsthanmngkhl krmphraphiphith cungthrngphrawitkwa hakepliynrchkalimwathanphraxngkhidcaesdckhunkhrxngrachy aetxanackkhngxyuthiecaphrayaphrakhlng smedcecaphrayabrmmhaprayurwngs aelaphrayasriphiphthn smedcecaphrayabrmmhaphichyyati sungxaccaphalhaehtuexaphidkbthan krmphraphiphith cungthrngradmphukhnphwkkhainkrmthixyukhangnxkekhamaxyuinwng khainkrmkhxngthanmimakmaydngklawphaknekhamaxyurawngrksaphraxngkhlnhlamcntxngipxasynxnwdophthithixyuikl khwamthrabthungecaphrayaphrakhlngcungidipefaprbkhwamekhaic ehtukarnksngberiybrxy krmphraphiphith plxykhainkrmklbiphmddntripiphathyaelakarlakhr aekikhkrmphraphiphith nn oprddntripiphathyaelakarlakhrepnxyangmak odythrngmithngwngpiphathy aelalakhrnxk inchwngrchkalthi 2 aela lakhrin inchwngrchkalthi 3 inphraniphntheruxng tananlakhr khxng smedcphraecabrmwngsethx krmphrayadarngrachanuphaph klawwa krmphraphiphith thrngmiwngpiphathyphuchaywnghnung sungepnpiphathyekhruxngihysahrbtharbespha khuxprakxbkarelnespha odyepnphrarachniymin phrabathsmedcphraphuththelishlanphaly rchkalthi 2 aela insmyrchkalthi 3 aemlakhrkhxnghlwngimmi aetkmilakhr xyanglakhrhlwngkhxngecanay aelakhunnangihyotthung 11 aela orng 1 in 11 khux lakhr orngkhxng krmphraphiphithophkhphuebnthr sungwaknwa krabwnraswyngamdikwaorngxun thngnnkarsuk aekikhinpi ph s 2369 ekidsukecaxnuwngs ykthphekhamayudnkhrrachsima inrchkalthi 3 phrabathsmedcphranngeklaecaxyuhw oprd ihkrmkhunphiphith epnaemthphbychakarkxngthph tngthphskdtamchaythung tngaet samesn thungthungwwlaphxng hwlaophng okhngxxktamchaythungbangkapi ipcrdaemnaecaphraya krmphraphiphith epnaemthphthrngtngkxngbychakarxyuthibriewnwdaehlm wdaehlm hrux bangthi keriykwa wdithrthxng enuxngdwykhngmitnithrihyxyuinwdepncanwnmak sungtxmawdaehlm idepliynchuxmaepn wdebycmbphitrdusitwnaramrachwrwihar thrngwangaenwrbthisxngtamaenwkaaephng phrankhrdannxk khlxngbanglaphuokhngiptamkhlxngoxngxang aetkxngthphewiyngcnthn phayaephkxngthphithythukdanthiykekhama yngimthnbukekhamathungphrankhrhlngsukecaxnuwngssngb krmphraphiphith cungthrngchkchwnecaphiecanxngihrwmknburnawdaehlm thrngsrangphraecdiyeriyngrayiwhnawd 5 xngkh thungrchkalthi 4 cungoprdekla phrarachthannamwdwa wdebycbphitr hmaythungwdkhxngecanay 5 phraxngkhtxmathungrchkalthi 5 phrabathsmedcphraphuththecahlwng thrngsuxthidinrasdrthangdanswninbriewniklkbwdebycbphitr ephuxthrngsrangwngswnphraxngkh thrngphrarachdariwa wdebycbphitr nn thrudothrmaelw cungthrngthwaythidinepnthiwisungkhamsima srangwdebycbphitrkhunihm ihngdngamphrxmsrrphepnwdihy phrarachthannamihiklekhiyngchuxedimwa wdebycmbphitr etim m lngip mikhwamhmaywa wdthiphraecaaephndinphraxngkhthi 5 thrngsrangphraoxrs phrathida aekikhphraxngkhmihmxm 4 khn khux hmxmnwm hmxmcb hmxmtad aelahmxmimpraktnam odymiphraoxrsaelaphrathida dngtxipni hmxmecahyingnari phnmwn hmxmecahyingpradb phnmwn hmxmecahyingsaxang phnmwn hmxmecaimpraktphranam mihmxmtadepnmarda hmxmecachayimpraktphranam hmxmecahyingpraiphy phnmwn sinchiphitksyemuxwnthi 13 mithunayn ph s 2444 phrarachthanephling n wdsraeks emuxwnthi 1 knyayn ph s 2444 1 hmxmecachaychid phnmwn inrchkalthi 4 thrngidrbsthapnakhunepnphrawrwngsethx phraxngkhecachidechuxphngs 21 mkrakhm ph s 2362 21 tulakhm ph s 2422 hmxmecahyingeliyb phnmwn epnchayainphraecabrmwngsethx krmhlwngphuwentrnrinthrvththi hmxmecachaynphkhun phnmwn mioxrs khux hmxmrachwngschay phnmwn hmxmdarngramvththi hmxmecachayyindi phnmwn mioxrsaelathida khux hmxmrachwngsyn phnmwn hmxmxnuyntsiriwngs hmxmrachwngshyingphxng phnmwn smrskbhmxmrachwngsechux phnmwn hmxmdarngramvththi hmxmrachwngshyingetim phnmwn hmxmecachayprida phnmwn mioxrs khux hmxmrachwngsphiw phnmwn hmxmthsthislaedch hmxmrachwngsechux phnmwn hmxmdarngramvththi hmxmrachwngshyingphxng phnmwn mioxrsthida khux hmxmhlwngpraomthy phnmwn hmxmhlwngswsdi phnmwn hmxmhlwngchd phnmwn hmxmhlwngaethm phnmwn hlwngthrngskda hmxmhlwngexuxn phnmwn hmxmhlwngaedng phnmwn hmxmrachwngssiththi phnmwn phrasiththisrawuth hmxmecachayeciyk phnmwn sinchiphitksyemux ph s 2449 phraekiyrtiys aekikhphraxisriyys aekikh hmxmecaphnmwn 8 tulakhm ph s 2337 ph s 2349 phraecahlanethx phraxngkhecaphnmwn ph s 2349 7 knyayn ph s 2352 phraecalukyaethx phraxngkhecaphnmwn 7 knyayn ph s 2352 ph s 2356 phraecalukyaethx krmhmunphiphithophkhphuebnthr ph s 2356 21 krkdakhm ph s 2367 phraecanxngyaethx krmhmunphiphithophkhphuebnthr 21 krkdakhm ph s 2367 25 phvsphakhm ph s 2375 phraecanxngyaethx krmkhunphiphithophkhphuebnthr 25 singhakhm ph s 2375 2 emsayn ph s 2394 phraecaphiyaethx krmkhunphiphithophkhphuebnthr 2 emsayn ph s 2394 25 singhakhm ph s 2394 phraecaphiyaethx krmphraphiphithophkhphubnthr 25 singhakhm ph s 2394 27 emsayn ph s 2399 phayhlngsinphrachnm phraecabrmwngsethx krmphraphiphithophkhphuebnthr 1 tulakhm ph s 2411 phngsawli aekikhphngsawlikhxngphraecabrmwngsethx krmphraphiphithophkhphuebnthr 16 phrayarachnikul thxngkha 8 smedcphrapthmbrmmhachnk 4 phrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach 9 phraxkhrchaya hyk 2 phrabathsmedcphraphuththelishlanphaly 10 thxng n bangchang 5 smedcphraxmrinthrabrmrachini 11 smedcphrarupsiriosphakhymhanakhnari 1 phraecabrmwngsethx krmphraphiphithophkhphuebnthr 3 ecacxmmardasila inrchkalthi 2 14 khunsnithphirmy 29 ecamuk 7 fkthxng 30 ecaaethn 15 echiyng xangxing aekikh rachkiccanuebksa khawsinchiphitkisy elm 18 txn 15 14 krkdakhm ph s 2444 hna 205 suphwthy eksmsri phltri hmxmrachwngs aelarchni thrphywicitr phraxnuwngschnhmxmecainphrarachwngsckri krungethph sankphimphbrrnkic phimphkhrngthi 3 ph s 2549 360 hna hna hnathi ISBN 974 221 818 8 brrecid xinthucnthryng rachskulphrabrmrachwngsckri krungethph xngkhkarkhakhxngkhuruspha phimphkhrngthi 1 ph s 2539 hna hnathi ISBN 974 005 650 8 bthkhwam niyay ewiyngwng txnthi 60 1 ekhathungcak https th wikipedia org w index php title phraecabrmwngsethx krmphraphiphithophkhphuebnthr amp oldid 9412484, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,
บทความ
, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม