พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร (4 กันยายน พ.ศ. 2413 – 5 มิถุนายน พ.ศ. 2415) เป็นพระราชโอรสพระองค์แรกในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาแสง ในรัชกาลที่ 5

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 5 พระองค์เจ้าชั้นเอก
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาแสง ในรัชกาลที่ 5
ประสูติ	4 กันยายน พ.ศ. 2413
สิ้นพระชนม์	5 มิถุนายน พ.ศ. 2415 (1 ปี)

พระประวัติ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร เป็นพระราชโอรสพระองค์แรกในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาแสง ในรัชกาลที่ 5 เมื่อวันที่ 4 กันยายน พ.ศ. 2413 มีพระยศเมื่อแรกประสูติที่ “พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร“ มีพระโสทรอนุชาและพระโสทรกนิษฐา 3 พระองค์ ได้แก่ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านภางค์นิพัทธพงศ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภัทรายุวดี และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเจริญศรีชนมายุ

พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร สิ้นพระชนม์ตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ เมื่อวันที่ 5 มิถุนายน พ.ศ. 2415 สิริพระชันษา 1 ปีเศษ การสิ้นพระชนม์ของพระองค์นำมาซึ่งความเสียพระราชหฤทัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นอย่างยิ่งเนื่องจากเป็นพระราชโอรสพระองค์แรกที่ประสูติใน "เศวตฉัตร"

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร เป็นเจ้านายพระองค์แรกในสมัยรัชกาลที่ 5 ที่สิ้นพระชนม์ในวันที่ 31 พฤษภาคม ซึ่งแปดปีต่อมาในวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2423 ได้มีเหตุการณ์สำคัญทำให้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงถือเอาวันที่ 31 พฤษภาคม เป็นวันเคราะห์ร้ายอย่างยิ่งของพระองค์ นั่นคือเรือพระประเทียบของสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี ล่มที่ตำบลบางพูด ทำให้สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ที่ทรงพระครรภ์อยู่ และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพชรรัตน์ พระราชธิดาพระชันษาได้ 2 ปีสิ้นพระชนม์ นับแต่นั้นมาก็ปรากฏว่า พระราชโอรสและพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สิ้นพระชนม์ในวันที่ 31 พฤษภาคม อีกหลายพระองค์ ทำให้วันที่ 31 พฤษภาคมเป็นวันถือในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งจะเป็นที่รู้กันอยู่ในบรรดาพระราชวงศ์และผู้ใกล้ชิดพระองค์เท่านั้น เมื่อใดที่ไม่ได้เสด็จอยู่ในพระนคร เมื่อนั้นก็หมายความว่าทรงระแวงถึงเหตุร้ายอันจะพึงบังเกิดแก่พระองค์ในวันนั้น จึงแปรพระราชฐานไปประทับยังที่อื่น เป็นการสะเดาะเคราะห์โดยปริยาย และถ้าในวันที่ 31 พฤษภาคมใด ผ่านไปโดยไม่ได้มีเหตุการณ์อันใดเกิดขึ้นแก่พระองค์ ก็จะมีการถวายพระพรชัยแด่พระองค์

ภายหลังจากงานพระราชเพลิงพระศพสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพ็ชรรัตน์แล้ว ในวันถัดมาก็มีการบำเพ็ญพระราชกุศลเกี่ยวกับพระอัฐิตามพระราชประเพณี ซึ่งปรากฏในจดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน ฉบับประจำวันที่ 4504 วันพฤหัสบดีแรม 3 ค่ำ เดือน 4 ปีมะโรง โทศก จุลศักราช 1242 ตรงกับวันที่ 27 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2423 ว่า

"...เจ้าพนักงานเชิญพระอังคารขึ้นยานุมาศมีกระบวนแห่เทวดาเครื่องสูงกลองชะนะไปลงท่าพระ เชิญพระอังคารลงเรือชัย ๒ ลำมีเรือแห่ไปลอยที่หน้าวัดปทุมคงคาตามอย่างโบราณประเพณี แล้วกระบวนแห่ซึ่งเชิญพระอังคารไปส่งลงเรือ แล้วกลับเข้ามารับพระบรมอัฐิจากพระบรมมหาราชวัง เชิญออกพระที่นั่งทรงธรรมสดับปกรณ์ดังเช่นแต่ก่อน พระบรมอัฐิที่เชิญออกมาวันนี้ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ๑ สมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์ ๑ เชิญสถิตบนบุษบกทองคำเปลวกลางพระที่นั่งทรงธรรม สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจันทรมณฑล สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าอิศริยาลงกรณ์ พระองค์เจ้าอุณากรรณอนันตนรไชย พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร พระองค์เจ้านภางค์พิพัทธพงศ์ เชิญสถิตในบุษบกห้ายอดแล้วพระราชทานรางวัลเจ้านายข้าราชการที่ถวายของในการพระเมรุ แล้วเสด็จขึ้นข้างใน…"

พระอนุสรณ์

กุฏิอิศรวงศ์ ณ คณะ 3 วัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหาร สร้างขึ้นเมื่อพ.ศ. 2555 เดิมใช้เป็นกุฎิรับรองรับเถระผู้ใหญ่ ปัจจุบันใช้เป็นสถานที่ศึกษาพระปริยัติธรรม โดยในการจัดสร้างได้อัญเชิญพระนามของพระองค์มาเป็นชื่อกุฏิ เนื่องจากพระองค์เป็นเจ้านายที่มีเชื่อสายสกุลกัลยาณมิตร และเพื่อเป็นพระราชกุศลแด่พระองค์ด้วย

พระอิสริยยศ

• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร (4 กันยายน พ.ศ. 2413 – 5 มิถุนายน พ.ศ. 2415)

ภายหลังสิ้นพระชนม์

• พระเจ้าพี่ยาเธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร (10 กรกฎาคม พ.ศ. 2478)

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร

16. (=24.) พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช               8. (=12.) พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                       17. (=25.) สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี               4. (=6.) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. (=26.) เงิน แซ่ตัน               9. (=13.) สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                       19. (=27.) สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์               2. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                                   20. พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว               10. สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์                       21. เจ้าจอมมารดาทรัพย์ ในรัชกาลที่ 3               5. สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี                             22. บุศย์               11. หม่อมน้อย ศิริวงศ์ ณ อยุธยา                       23. แจ่ม               1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศรวงศ์วรราชกุมาร                                         24. หลวงพิไชยวารี (มั่ง แซ่อึ้ง)               12. เจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต แซ่อึ้ง)                       6. พระยาไชยวิชิต (ช่วง กัลยาณมิตร)                             3. เจ้าจอมมารดาแสง ในรัชกาลที่ 5

อ้างอิง

1. ลาวัณย์ โชตามระ. รักแรกของรัชกาลที่ 5. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์ดวงกมล, พิมพ์ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2521. 223 หน้า. หน้า หน้าที่.
2. 31 พฤษภาคม "วันถือ" ของรัชกาลที่ 5 วันพฤหัสบดี ที่ 23 ตุลาคม 2557 เวลา 00:17 น. โดย thaireform
3. แก้วใจจุลจอม : พระเมรุมาศ (3) วันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2559 โดย Golftime
4. อาคารเจ้าพระยานิกรบดินทร เชิดชูเกียรติประวัติ ต้นสกุลผู้สร้างวัด "กัลยาณมิตร" สืบค้นเมื่อ 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2560