มณฑลจันทบุรี

มณฑลจันทบุรี เป็นอดีตเขตการปกครองระดับมณฑลเทศาภิบาลของประเทศไทยในภาคตะวันออก มีศูนย์กลางการปกครองอยู่ที่เมืองจันทบุรี ก่อตั้งขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในวันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2449 ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยจัดตั้งมณฑลจันทบุรีและตั้งเมืองขลุง ในปีเดียวกันกับมณฑลปัตตานี หลังจากเสียมณฑลบูรพาให้แก่อินโดจีนฝรั่งเศสในปีนั้น ต่อมา มีการยุบมณฑลจันทบุรีให้ไปขึ้นกับมณฑลปราจีนบุรีในวันที่ 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2474 กระทั่ง พ.ศ. 2476 มีการตราพระราชบัญญัติการบริหารราชการส่วนภูมิภาค พุทธศักราช 2476 ส่งผลให้มณฑลทั้งหมดถูกยุบ เมืองในมณฑลจันทบุรีเดิมแยกออกเป็น จังหวัดจันทบุรี จังหวัดระยอง และจังหวัดตราด

มณฑลจันทบุรี
มณฑลเทศาภิบาล
พ.ศ. 2449 – 2475
แผนที่มณฑลจันทบุรี
ยุคประวัติศาสตร์	รัตนโกสินทร์
• จัดตั้ง	8 เมษายน พ.ศ. 2449
• ยุบรวมกับมณฑลปราจิณบุรี	1 เมษายน พ.ศ. 2475
ถัดไป มณฑลปราจิณบุรี
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	ไทย

ประวัติ

มณฑลจันทบุรีก่อตั้งขึ้นใน พ.ศ. 2449 โดยนำเมืองจันทบุรี เมืองระยอง และเมืองขลุง มารวมกัน และในวันที่ 15 กันยายน 2450 เมื่อฝรั่งเศสคืนเมืองตราดให้แก่สยามแล้ว จึงยุบเมืองขลุงลงเป็นอำเภอ แล้วแยกอำเภอทุ่งใหญ่ที่ขึ้นอยู่กับเมืองขลุงไปขึ้นกับเมืองตราดที่ได้คืนมาใหม่ ส่งผลให้มณฑลจันทบุรีประกอบไปด้วยเมืองจันทบุรี เมืองระยอง และเมืองตราด

ข้าหลวงเทศาภิบาล/สมุหเทศาภิบาล

ลำดับ	ชื่อ	เริ่มต้น	สิ้นสุด	รวมระยะเวลา
1	พระยาวิชยาธิบดี (แบน บุนนาค)	2449	2452	3 ปี
2	พระยารณชัยชาญยุทธ (ถนอม บุณยเกตุ)	2452	2457	5 ปี
3	หม่อมเจ้าธำรงศิริ ศรีธวัช	2457	2458	1 ปี
4	หม่อมเจ้าประดิพัทธเกษมศรี เกษมศรี	2458	2459	1 ปี
5	หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร	2459	2466	7 ปี
6	พระยาไกรเพชรรัตนสงคราม (ชม โชติกะพุกกณะ)	2466	2471	5 ปี
7	พระยาอินทราธิบดีสีหราชรองเมือง (ทองย้อย เศวตศิลา)	2471	2472	1 ปี
8	พระยาศรีเสนา (ฮะ สมบัติศิริ)	2472	2473	1 ปี
9	พระยากัลยาณวัฒนวิศิษฐ์ (เชียร กัลยาณมิตร)	2473	2475	2 ปี

สถานศึกษาประจำมณฑล

• โรงเรียนเบญจมราชูทิศ มณฑลจันทบุรี - โรงเรียนประจำมณฑลชาย
• โรงเรียนสตรีประจำมณฑลจันทบุรี “ศรียานุสรณ์” - โรงเรียนประจำมณฑลหญิง

รายการอ้างอิง

1. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย ประกาศตั้งมณฑลจันทบุรีและตั้งเมืองขลุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 23 (2): 33. April 8, 1906.
2. "พระบรมราชโองการ ประกาศ ยุบรวมท้องที่บางมณฑลและบางจังหวัด" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 48 (0 ก): 576–578. February 21, 1931.
3. "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งอำเภอกบินทร์บุรีขึ้นเป็นเมืองกบินทร์บุรีขึ้นเมืองปราจีน ส่วนเมืองขลุงยกเลิกเสียตั้งเป็นอำเภอขึ้นเมืองจันทบุรีโอนอำเภอทุ่งใหญ่จากอำเภอขลุงขึ้นเมืองตราดตามเดิม" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 24 (24): 589–590. September 15, 1907.
4. ขรรค์ชัย บุนปาน. (2545). เทศาภิบาล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพ. กรุงเทพฯ: ศิลปวัฒนธรรม.
5. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศย้ายตำแหน่งสมุหเทศาภิบาล เล่ม 33 หน้า 200 วันที่ 29 ตุลาคม 2459
6. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศเปลี่ยนตำแหน่งสมุหเทศาภิบาลบางมณฑล เล่ม 40 หน้า 47 วันที่ 15 กรกฎาคม 2466