หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร

มหาอำมาตย์โท หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร (14 กรกฎาคม พ.ศ. 2424 - 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2498) อดีตองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว อดีตสมาชิกวุฒิสภาไทย ชุดที่ 2 เป็นพระโอรสองค์ใหญ่ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป ประสูติแต่หม่อมเอี่ยม ชยางกูร ณ อยุธยา

หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร
ป.ช., ป.ม., ท.จ.ว., ป.ป.ร.3, ร.จ.พ. หม่อมเจ้า ชั้น 4
เจ้ากรมสรรพากรนอก
ดำรงตำแหน่ง	พ.ศ. 2454 - พ.ศ. 2455
สมุหเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑล
ดำรงตำแหน่ง	พ.ศ. 2455 - พ.ศ. 2473
ชายาและหม่อม	หม่อมเนื่อง หม่อมเชื้อ หม่อมเจ้าผุดผ่องพรรณ ชยางกูร
พระบุตร	16 คน
ราชสกุล	ชยางกูร
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป
พระมารดา	หม่อมเอี่ยม ชยางกูร ณ อยุธยา
ประสูติ	14 กรกฎาคม พ.ศ. 2424
สิ้นชีพิตักษัย	4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2498 (74 ปี)

ธรรมเนียมพระยศของ หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร
การทูล	ฝ่าพระบาท
การแทนตน	กระหม่อม/หม่อมฉัน
การขานรับ	กระหม่อม/เพคะ

พระประวัติ

หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร เป็นพระโอรสองค์ใหญ่ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป (อดีตอธิบดีกรมพิพิธภัณฑ์พระองค์แรก และ อดีตองคมนตรีในรัชกาลที่ 5) ประสูติแต่หม่อมเอี่ยม ชยางกูร ณ อยุธยา เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2424 มีโสทรอนุชาองค์เดียวคือ หม่อมเจ้าวิเศษศักดิ์ ชยางกูร ทรงเข้าพระราชพิธีเกษากันต์เมื่อวันที่ 23 มีนาคม พ.ศ. 2435 ทรงสำเร็จการศึกษาจากโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ จากนั้นได้ทรงเข้ารับราชในกรมหาดเล็กและกระทรวงมหาดไทย จนได้ดำรงตำแหน่งสูงสุดเป็นสมุหเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑล

ครอบครัว

ชีวิตส่วนองค์เสกสมรสกับหม่อมเจ้าหญิงผุดผ่องพรรณ ชยางกูร ขนิษฐาต่างหม่อมมารดา หม่อมเชื้อ ชยางกูร ณ อยุธยา (สกุลเดิม โรจนดิศ) และหม่อมเนื่อง ชยางกูร ณ อยุธยา (สกุลเดิม ณ นคร) มีโอรสธิดา 16 คน

สิ้นชีพิตักษัย

หม่อมเจ้าสฤษดิเดช สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2498 พระราชทานเพลิงศพ ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2498 โดยได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานพระโกศไม้สิบสองเป็นกรณีพิเศษ เนื่องจากทรงรับราชการมายาวนานตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

โอรสและธิดา

หม่อมเจ้าสฤษดิเดช มีโอรสธิดาทั้งสิ้น 16 คน ดังนี้

โอรสธิดาในหม่อมเชื้อ (สกุลเดิม โรจนดิศ)

• หม่อมราชวงศ์เดชสิทธิ์ ชยางกูร ต.จ.สมรสกับลัดดา ชยางกูร ณ อยุธยา (สกุลเดิม ทองมิตร)
  • หม่อมหลวงเรืองเดช ชยางกูร
  • พลเอก หม่อมหลวงวิชัย ชยางกูร
  • หม่อมหลวงเดชา ชยางกูร
  • หม่อมหลวงสุดารัตน์ สมรสกับณรงค์ฤทธิ์ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
  • หม่อมหลวงภัทราวดี สมรสกับศาสตราจารย์ฟรานซิส เคเนดี

• หม่อมราชวงศ์รุ่งฤทธี ชยางกูร สมรสกับชูศรี ชยางกูร ณ อยุธยา(สกุลเดิม ศศิผลิน)
  • หม่อมหลวงรื่นรมย์ บุณยทรรพ
  • หม่อมหลวงชาติชาย ชยางกูร
  • หม่อมหลวงไพจิตร สมรสกับพลเรือโท นฤดล บุราคำ

• หม่อมราชวงศ์มีชัย ชยางกูร สมรสกับชุลี ชยางกูร ณ อยุธยา (สกุลเดิม เอี่ยมกระสิทธุ์)
  • หม่อมหลวงอังสนา ลีลายนกุล
  • หม่อมหลวงจันทราวดี สงกราน
  • หม่อมหลวงเผด็จ ชยางกูร

• หม่อมราชวงศ์เชื้อชยาง สมรสกับนายแพทย์มณเฑียร บุนนาค
  • มณทิรัช บุนนาค
  • ลวลี บุนนาค

• พันเอก(พิเศษ) หม่อมราชวงศ์จุมพล ชยางกูร สมรสกับสุโข ชยางกูร ณ อยุธยา (สกุลเดิม เกตุพันธุ์)
  • หม่อมหลวงพิศเพียงแข สมรสกับพลเอก วราห์ บุญญะสิทธิ์
  • หม่อมหลวงพักตร์เพียงเพ็ญ ชยางกูร
  • หม่อมหลวงพรรณเพียงเดือน สมรสกับ พันตำรวจโท ไพศิษฎ์ สังคหะพงศ์
• หม่อมราชวงศ์ศุภชัย ชยางกูร สมรสกับสุกัญญา ชยางกูร ณ อยุธยา (สกุลเดิม คาซึโกะ)
  • หม่อมหลวงศิริกัญญา ชยางกูร
  • หม่อมหลวงนภาศิริ ชยางกูร

โอรสธิดาในหม่อมเนื่อง (สกุลเดิม ณ นคร)

• หม่อมราชวงศ์ทิพยวดี สมรสกับหม่อมทวีวงศ์ถวัลยศักดิ์ (หม่อมราชวงศ์เฉลิมลาภ ทวีวงศ์)
  • หม่อมหลวงถวัลยวดี เตวิทย์
  • ท่านผู้หญิงนราวดี ชัยเฉนียน

• หม่อมราชวงศ์ศรีสฤษดิ์ สมรสกับหลวงสุขุมนัยประดิษฐ (ประดิษฐ์ สุขุม)

• หม่อมราชวงศ์วิจิตรโฉม สมรสกับหม่อมเจ้าขจรจบกิตติคุณ กิติยากร
  • หม่อมราชวงศ์เกียรติคุณ กิติยากร สมรสมรสกับอาภัสรา หงสกุล
  • หม่อมราชวงศ์สฤษดิ์คุณ กิติยากร ท.จ.ว. สมรสกับหม่อมราชวงศ์เดือนเด่น ชยางกูร (ราชสกุลเดิม สวัสดิวัตน์)
  • ท่านผู้หญิงสุจิตคุณ สมรสกับอาสา สารสิน

• หม่อมราชวงศ์โสมสมร สมรสกับหม่อมหลวงชวนชื่น กำภู

• หม่อมราชวงศ์พรพรรณ สมรสกับหม่อมทวีวงศ์ถวัลยศักดิ์ (หม่อมราชวงศ์เฉลิมลาภ ทวีวงศ์) (เมื่อหม่อมราชวงศ์ทิพยวดี พี่สาว ถึงแก่กรรมแล้ว)

โอรสธิดาในหม่อมเจ้าผุดผ่องพรรณ ชยางกูร

• หม่อมราชวงศ์ผ่องพรรณแสง ชยางกูร
• หม่อมราชวงศ์แจลงพรรณศรี ชยางกูร
• หม่อมราชวงศ์อภิรมณ์ ชยางกูร
• หม่อมราชวงศ์สรรพจารี ชยางกูร
• ร้อยตำรวจเอก หม่อมราชวงศ์เศวตวรชัย ชยางกูร สมรสกับขวัญเรือน ชยางกูร (สกุลเดิม ใจพรมเมือง)
  • หม่อมหลวงวรชัย ชยางกูร
  • หม่อมหลวงชัยสิทธิ์ ชยางกูร
  • หม่อมหลวงอมราภรณ์ พิวซ์ (ราชสกุลเดิม ชยางกูร)

การรับราชการ

• พ.ศ. 2444 - นายเวรกระทรวงมหาดไทย
• พ.ศ. 2445 - เลขานุการมณฑลราชบุรี
• พ.ศ. 2446 - ข้าหลวงมหาดไทยมณฑลราชบุรี
• พ.ศ. 2451 - ปลัดมณฑลราชบุรี
• พ.ศ. 2454 - เกณฑ์เมืองรั้งกระทรวงมหาดไทย
• พ.ศ. 2454 - เจ้ากรมสรรพากรนอก
• พ.ศ. 2455 - ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลราชบุรี
• พ.ศ. 2455 - ข้าหลวงเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลราชบุรี(ภายหลังเรียกสมุหเทศาภิบาล)
• พ.ศ. 2459 - สมุหเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลจันทบุรี
• พ.ศ. 2466 - สมุหเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลปัตตานี
• พ.ศ. 2469 - สมุหเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลภูเก็ต
• พ.ศ. 2473 - ลาออกจากราชการเนื่องจากมีพระอาการประชวร

องคมนตรี/สมาชิกวุฒิสภา

องคมนตรี

เมื่อวันที่ 4 เมษายน พ.ศ. 2458 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งองคมนตรี

ต่อมาวันที่ 6 ธันวาคม พ.ศ. 2468 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งองคมนตรีต่อไป โดยทรงดำรงตำแหน่งถึงวันที่ 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2475

สมาชิกวุฒิสภา

หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ได้รับพระบรมราชโองการแต่งตั้งเป็นสมาชิกวุฒิสภาไทย ชุดที่ 2 เมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 โดยทรงดำรงตำแหน่งครั้งที่ 1 ระหว่างวันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 - 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2493 และครั้งที่ 2 ระหว่างวันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2493 - 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2496

อื่นๆ

• พ.ศ. 2459 - ได้รับพระราชทานพระแสงราชศาสตราประจำมณฑลราชบุรีจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
• พ.ศ. 2462 - ทรงก่อตั้งโรงเรียนศรียานุสรณ์
• พ.ศ. 2463 - ทรงดำริให้สร้างศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ที่จังหวัดจันทบุรี
• พ.ศ. 2467 - ทรงดำริก่อตั้งโรงพยาบาลปัตตานี
• พ.ศ. 2483 - พระนามของท่านได้ถูกนำมาใช้เป็นชื่อโรงเรียนสฤษดิเดช โดยตั้งตามชื่อสถานที่ตั้งของโรงเรียน(ขณะนั้น โรงเรียนตั้งอยู่ที่ถนนสฤษดิเดช)

หม่อมเจ้าสฤษดิเดช เป็นหม่อมเจ้าพานทอง ทรงศักดินา 3000 เทียบเท่าขุนนางชั้นพระยาพานทอง (โดยปกติหม่อมเจ้าจะทรงศักดินา 1500)

พระยศ

ยศพลเรือน

• พ.ศ. 2454 - อำมาตย์เอก
• พ.ศ. 2455 - มหาอำมาตย์ตรี
• พ.ศ. 2458 - จางวางตรี
• พ.ศ. 2467 - จางวางโท
• พ.ศ. 2469 - มหาเสวกโท
• พ.ศ. 2469 - มหาอำมาตย์โท

ยศเสือป่า

• พ.ศ. 2455 - นายหมู่ตรี
• พ.ศ. 2455 - นายหมู่เอก
• พ.ศ. 2456 - นายหมู่ใหญ่
• พ.ศ. 2457 - นายกองตรี
• พ.ศ. 2460 - นายกองโท
• พ.ศ. 2462 - นายกองเอก
• พ.ศ. 2465 - นายนาวาเอกในกองพันราชนาวีเสือป่าจันทบุรี (นายนาวาเอก ร.น.ส.)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2471 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)
• พ.ศ. 2466 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.) (ชื่อเดิม:ประถมาภรณ์มงกุฎสยาม)
• พ.ศ. 2466 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2459 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.) (ชื่อเดิม:จุลวราภรณ์)
• พ.ศ. 2457 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.) (ชื่อเดิม:จุลสุราภรณ์)
• พ.ศ. 2456 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2455 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.) (ชื่อเดิม:นิภาภรณ์)
• พ.ศ. 2454 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 4 จัตุรถาภรณ์มงกุฎไทย (จ.ม.) (ชื่อเดิม:ภัทราภรณ์)
• พ.ศ. 2447 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 5 เบญจมาภรณ์ช้างเผือก (บ.ช.) (ชื่อเดิม:ทิพยาภรณ์)
• พ.ศ. 2470 –   เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
• พ.ศ. 2469 -   เหรียญศารทูลมาลา (ร.ศ.ท.)
• พ.ศ. ไม่ปรากฏ –   เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 3 (ว.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2469 -   เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 3 (ป.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2454 –   เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)
• พ.ศ. 2493 –   เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
• พ.ศ. –   เหรียญราชรุจิทอง รัชกาลที่ 5 (ร.จ.ท.5)
• พ.ศ. –   เหรียญราชรุจิทอง รัชกาลที่ 6 (ร.จ.ท.6)

เข็มพระราชทาน

พ.ศ. 2454 - เข็มข้าหลวงเดิม

พงศาวลี

พงศาวลีของหม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                       17. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. เงิน แซ่ตัน               9. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์               2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป                                   10. พระยาอัพภันตริกามาตย์ (ดิศ โรจนดิศ)                       5. เจ้าจอมมารดาเที่ยง ในรัชกาลที่ 4                             11. คล้าย โรจนดิศ                       1. หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร                                         3. หม่อมเอี่ยม ชยางกูร ณ อยุธยา

อ้างอิง

1. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ฝ่ายใน เล่ม 28 หน้า 1797 วันที่ 12 พฤศจิกายน 2454
2. นราธิปประพันธ์พงศ์, กรมพระ, 2404-2474, ผู้รวบรวม. บาญชีมหามกุฏราชสันตติวงศ์ พุทธศก 2468 พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงรวบรวม. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, พ.ศ. 2468. 167 หน้า.
3. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชพิธีสัมพัจฉรฉินท์แลโสกันต์เกษากันต์ เล่ม 9 หน้า 4
4. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2458/A/357.PDF
5. http://www.car.chula.ac.th/rarebook/book2/clra62_0015/mobile/index.html หน้า 71
6. ราชกิจจานุเบกษา,แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่องพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เล่ม 84 ตอนที่ 41 ฉบับพิเศษ หน้า 27 วันที่ 10 พฤษภาคม 2510
7. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2456/D/1837.PDF
8. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ฉบับพิเศษ เล่ม 108 ตอนที่ 78 หน้า 4 3 พฤษภาคม 2534
9. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ฉบับพิเศษ เล่ม 113 ตอนที่ 7 หน้า 2 4 พฤษภาคม 2539
10. ราชกิจจานุเบกษา,แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เล่ม 19 หน้า 88 วันที่ 11 พฤษภาคม 2445
11. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานสัญญาบัตร์ตำแหน่งน่าที่ราชการ เล่ม 19 หน้า 576 วันที่ 12 ตุลาคม 2445
12. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานสัญญาบัตร์ตำแหน่งน่าที่ราชการ เล่ม 20 หน้า 57 วันที่ 26 เมษายน 2446
13. ราชกิจจานุเบกษา,แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เล่ม 20 หน้า 64 วันที่ 3 พฤษภาคม 2446
14. ราชกกิจจานุเบกษา,ตำแหน่งข้าราชการกระทรวงมหาดไทย เล่ม 27 หน้า 1239 วันที่ 4 กันยายน 2453
15. ราชกิจจานุเบกษา,แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เล่ม 27 หน้า 2717 วันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2453
16. ราชกิจจานุเบกษา,แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เล่ม 28 หน้า 1297 วันที่ 17 กันยายน 2454
17. http://122.154.73.26/data/sueapa/RatchaburiGovernorHouse.pdf
18. ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 29 หน้า 384 วันที่ 12 พฤษภาคม 2455
19. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2459/D/3108.PDF
20. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศย้ายตำแหน่งสมุหเทศาภิบาล เล่ม 33 หน้า 200 วันที่ 29 ตุลาคม 2459
21. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2466/A/124.PDF
22. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศเปลี่ยนตำแหน่งสมุหเทศาภิบาลบางมณฑล เล่ม 40 หน้า 47 วันที่ 15 กรกฎาคม 2466
23. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2466/D/1780.PDF
24. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศ ตั้งสมุหเทศาภิบาลมณฑลต่างๆ เล่ม 42 หน้า 429 วันที่ 31 มีนาคม 2468
25. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศ ปลด ย้าย และตั้ง สมุหเทศาภิบาล เล่ม 47 หน้า 431 วันที่ 15 มีนาคม 2473
26. ราชกิจจานุเบกษา,การพระราชพิธีตั้งองคมนตรี
27. ราชกิจจานุเบกษา,รายพระนามแลนามผู้ซึ่งได้รับพระราชทานตราตั้งเปนองคมนตรี
28. ราชกิจจานุเบกษา,การพระราชพิธีตั้งองคมนตรี
29. ประกาศยกเลิก พระราชบัญญัติองคมนตรี พุทธศักราช ๒๔๗๐ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 49 หน้า 200 วันที่ 17 กรกฎาคม 2475
30. ราชกิจจานุเบกษา,พระบรมราชโองการ ประกาศแต่งตั้งสมาชิกวุฒิสภา ฉบับพิเศษ หน้า 15 ตอนที่ 56 เล่ม 64 22 พฤศจิกายน 2490
31. เมื่อรัฐธรรมนูญเปิดทาง พระบรมวงศานุวงศ์เข้าสู่การเมือง
32. ราชกิจจานุเบกษา,พระบรมราชโองการ ประกาศ แต่งตั้งสมาชิกวุฒิสภา หน้า 1037 ตอนที่ 63 เล่ม 67 21 พฤศจิกายน 2493
33. พระแสงราชศัสตราประจำเมืองในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
34. http://siya.ac.th/history
35. https://www.wongnai.com/reviews/671a54bbf6e447bfb887cafee5992d28
36. https://www.paaktai.com/news_health/detail/499
37. http://www.pattanihos.com/index.php?option=com_content&view=article&id=26&Itemid=40
38. http://www.srd.ac.th/school-history.html ประวัติโรงเรียน
39. https://vajirayana.org/โคลงลิลิตสุภาพตำรับพระบรมราชาภิเษก-เล่มต้น/ภาคผนวก-เล่มต้น/พระนาม-และนาม-พระบรมวงศานุวงศ์-ข้าราชการ
40. https://m.facebook.com/1451876605112634/photos/a.1475437036089924/1716439388656353/?type=3
41. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศ พระราชทานยศแก่ข้าราชการกระทรวงมหาดไทย เล่ม 28 หน้า 971 วันที่ 20 สิงหาคม 2454
42. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานยศแลเลื่อนยศ เล่ม 29 หน้า 266 วันที่ 5 พฤษภาคม 2455
43. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศเปลี่ยนยศอุปราช แลสมุหเทศาภิบาล เล่ม 32 หน้า 357 วันที่ 11 พฤศจิกายน 2458
44. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานยศ เล่ม 41 หน้า 1797 วันที่ 14 กันยายน 2467
45. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศกรมมหาดเล็กหลวง เล่ม 43 หน้า 38 วันที่ 4 เมษายน พ.ศ. 2469
46. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานยศ เล่ม 43 หน้า 907 วันที่ 30 พฤษภาคม 2469
47. ราชกิจจานุเบกษา,ส่งสัญญาบัตร์เสือป่าไปพระราชทาน เล่ม 29 หน้า 160 วันที่ 21 เมษายน 2455
48. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานสัญญาบัตร์เสือป่า เล่ม 29 หน้า 2634 วันที่ 23 กุมภาพันธ์ 2455
49. ราชกิจจานุเบกษา,ส่งสัญญาบัตร์เสือป่าไปพระราชทาน เล่ม 30 หน้า 533 วันที่ 15 มิถุนายน 2456
50. ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศเลื่อนยศนายเสือป่ามณฑลราชบุรี เล่ม 31 หน้า 2676 วันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2457
51. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานยศเสือป่า เล่ม 34 หน้า 3071 วันที่ 20 มกราคม 2460
52. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชยศเสือป่า เล่ม 36 หน้า 2240 วันที่ 9 พฤศจิกายน 2462
53. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานยศเสือป่า เล่ม 39 หน้า 2626 วันที่ 24 ธันวาคม 2465
54. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เล่ม 45 หน้า 3576 วันที่ 17 กุมภาพันธ์ 2471
55. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ เล่ม 40 หน้า 3420 วันที่ 7 มกราคม 2466
56. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ จุลจอมเกล้าฝ่ายหน้า เล่ม ๔๐ หน้า ๒๖๒๗ วันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ๒๔๖๗
57. พระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์ ราชกิจจานุเบกษา หน้า 33 หน้า 212 วันที่ 30 เมษายน 2459
58. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2459/A/38.PDF
59. พระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์ ราชกิจจานุเบกษา หน้า 31 หน้า 2380 วันที่ 10 มกราคม 2457
60. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ทุติยจุลจอมเกล้า เล่ม ๓๐ หน้า ๑๙๖๖ วันที่ ๓๐ พฤศจิกายน ๒๔๕๖
61. พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 29 หน้า 2435 วันที่ 22 มกราคม 2455
62. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เล่ม ๒๘ หน้า ๑๙๙๖ วันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๕๔
63. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์
64. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา
65. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา
66. ราชกิจจานุเบกษา,ส่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไปพระราชทาน
67. ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ เล่ม 43 หน้า 4299 วันที่ 6 มีนาคม พ.ศ. 2469
68. พระราชทานเข็มข้าหลวงเดิม