สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ (ประจวบ กนฺตาจาโร)

สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ (ประจวบ กนฺตาจาโร) เป็นสมเด็จพระราชาคณะฝ่ายธรรมยุติกนิกาย อดีตเคยดำรงตำแหน่งสำคัญ เช่น คณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช รักษาการเจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุต กรรมการมหาเถรสมาคม ประธานอำนวยการฝึกอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศ (ธรรมยุต) อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย เจ้าอาวาสวัดมกุฏกษัตริยารามราชวรวิหาร เป็นผู้ถึงพร้อมด้วยสีลาจารวัตรมีความรอบรู้ทั้งในทางคดีโลกและคดีธรรม กล่าวได้อย่างเต็มภาคภูมิว่า เป็นสมเด็จพระราชาคณะรูปแรกของไทยที่สำเร็จการศึกษาในทางคดีโลกถึงชั้นปริญญาเอก

สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ (ประจวบ กนฺตาจาโร)
เกิด	14 มิถุนายน 2469
มรณภาพ	3 มกราคม 2550
อายุ	82
อุปสมบท	22 เมษายน 2489
พรรษา	63
วัด	วัดมกุฏกษัตริยารามราชวรวิหาร
จังหวัด	กรุงเทพมหานคร
สังกัด	ธรรมยุติกนิกาย
วุฒิ	น.ธ.เอก, ป.ธ. 5
ตำแหน่ง	อดีตรักษาการเจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุต อดีตเจ้าอาวาสวัดมกุฏกษัตริยาราม
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

ประวัติ

สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ นามเดิม ประจวบ เนียมหอม เกิดเมื่อวันจันทร์ ขึ้น 5 ค่ำ เดือน 8 ปีขาล ตรงกับวันที่ 14 มิถุนายน พ.ศ. 2469 ที่หมู่บ้านโรงจีน ตำบลบางแพ อำเภอบางแพ จังหวัดราชบุรี เป็นบุตรคนที่หนึ่งของคุณพ่อคง คุณแม่ท้อน เนียมหอม ได้เข้าเรียนระดับประถมเมื่ออายุ 10 ปี ที่โรงเรียนเฉลียววิทยา วัดเหนือ บางแพ

อายุได้ 12 ปี ได้บรรพชาเป็นสามเณร เมื่อวันที่ 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2480 ณ วัดเหนือบางแพ ตำบลบางแพ อำเภอบางแพ จังหวัดราชบุรี โดยมีพระธรรมเสนานี (เงิน นนฺโท) วัดสัตตนารถปริวัตรวรวิหาร อำเภอเมือง จังหวัดราชบุรี เป็นพระอุปัชฌาย์ พระครูนาถ สุมโน เจ้าอาวาสวัดเหนือบางแพ ตำบลบางแพ อำเภอบางแพ จังหวัดราชบุรี เป็นพระศีลาจารย์

เมื่ออายุได้ 14 ปี พ.ท.วิบูล สิริสุภาส ซึ่งขณะนั้นยังดำรงอยู่ในสมณเพศและดำรงสมณศักดิ์ที่พระครูวิบูลธรรมคุต วัดราชบพิธ กรุงเทพมหานคร ได้นำเข้ามาฝากตัวให้อยู่กับสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (จวน อุฏฺฐายี) ครั้งยังทรงดำรงสมณศักดิ์ที่พระเทพเวที วัดมกุฏกษัตริยาราม เมื่อเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2483

อายุย่างเข้า 21 ปี ได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุ ณ วัดมกุฏกษัตริยาราม เมื่อวันที่ 22 เมษายน พ.ศ. 2489 โดยมีสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (จวน อุฏฺฐายี) ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่พระธรรมปาโมกข์ เป็นพระอุปัชฌาย์ พระธรรมกิจจานุการี (ผัน กิจฺจการี) วัดมกุฏกษัตริยาราม เป็นพระกรรมวาจาจารย์ พระเทพกิตติเมธี (หิ้น คนฺธาโร) วัดมกุฏกษัตริยาราม ครั้งยังดำรงสมณศักดิ์ที่พระปริยัติเมธี เป็นพระอนุสาวนาจารย์ ได้นามฉายา กนฺตาจาโร

วิทยฐานะ

• แผนกธรรม นักธรรมเอก
• แผนกบาลี เปรียญธรรม 5 ประโยค
• แผนกสามัญ
  • ประโยคเตรียมอุดมศึกษา (ม. 8)
  • ประโยคครู พ.
  • ประโยคครู พ.ป.
  • ปริญญาตรี ศาสนศาสตร์บัณฑิต (ศน.บ.) จากสภาการศึกษามหามกุฏราชวิทยาลัย
  • พ.ศ. 2509 ปริญญาโท (M.A.) ทางปรัชญา จากมหาวิทยาลัยพาราณสี ประเทศอินเดีย
  • พ.ศ. 2530 ปริญญาเอก (Ph.D.) ทางปรัชญา จากมหาวิทยาลัยพาราณสี ประเทศอินเดีย

เกียรติคุณพิเศษ

• ได้รับพระราชทานรางวัลเสาเสมาธรรมจักรจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในฐานะผู้ทำคุณประโยชน์ต่อพระพุทธศาสนา ประจำปี ๒๕๒๖

สมณศักดิ์

• พ.ศ. 2505 ได้รับพระราชทานตั้งสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญ ที่ พระกิตติสารมุนี
• พ.ศ. 2515 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นราช ที่ พระราชกวี นรสีหพจนปิลันธน์ คันถธุรบัณฑิต ยติคณิสสร บวชสังฆาราม คามวาสี'
• พ.ศ. 2517 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นเทพ ที่ พระเทพโมลี ตรีปิฎกธาดา มหากถิกสุนทร ยติคณิสสร บวชสังฆาราม คามวาสี
• พ.ศ. 2528 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นธรรม ที่ พระธรรมธัชมุนี ปริยัติเมธีสิกขากร ธรรมธรสังฆโสภณ ปรหิตโกศลสังฆวิภูษิต ยติคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี
• พ.ศ. 2536 ได้รับพระราชทานสถาปนาสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะเจ้าคณะรอง ชั้นหิรัญบัฏ ที่ พระธรรมปัญญาจารย์ ไพศาลสังฆวิทยาธิการี อุฏฐายีวรางกูรสังฆวิสุทธิ์ พุทธบริษัทอรรถธรรมปสาทกร สุนทรศีลขันธสมาจารสุทธิ ธรรมยุตติกคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี
• พ.ศ. 2543 ได้รับพระราชทานสถาปนาสมณศักดิ์เป็นสมเด็จพระราชาคณะ ชั้นสุพรรณบัฏ ที่ สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ พิพัฒนพงศ์วิสุต พุทธพจนานุสิต วิจิตรปฏิภาณพัฒนคุณ วิบุลศีลสมาจารวัตรสุนทร ตรีปิฎกธรรมวราลงกรณ์ ธรรมยุตติกคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี อรัญวาสี

ผลงานของท่าน

ด้านการปกครอง

• เป็นเจ้าอาวาสวัดมกุฏกษัตริยาราม
• เป็นกรรมการมหาเถรสมาคม
• เป็นคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช
• เป็นผู้รักษาการเจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุต
• พ.ศ. 2491 – 2502 เป็นเลขานุการสังฆมนตรีว่าการองค์การเผยแผ่และสั่งการแทนสังฆนายก
• พ.ศ. 2502 – 2505 เป็นเลขานุการสังฆนายก
• พ.ศ. 2515 เป็นเลขานุการสมเด็จพระสังฆราช
• เป็นเลขานุการคณะกรรมการส่งเสริมสภาการศึกษามหามกุฏราชวิทยาลัย (ก.ส.ม.)
• เป็นกรรมการและเลขานุการมูลนิธิส่งเสริมกิจการศาสนาและมนุษยธรรม (ก.ศ.ม.)
• เป็นรองประธานกรรมการมูลนิธิ ก.ศ.ม.
• พ.ศ. 2505 - 2526 เป็นรองเลขาธิการและเลขาธิการสภาการศึกษามหามกุฏราชวิทยาลัย มหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนา แห่งประเทศไทย
• พ.ศ. 2526 - 2537 เป็นอธิการบดีสภาการศึกษามหามกุฏราชวิทยาลัย
• เป็นกรรมการอบรมพระธรรมทูตต่างประเทศ (ธรรมยุต)
• เป็นอนุกรรมการศูนย์ควบคุมการไปต่างประเทศ สำหรับพระภิกษุสามเณร (ศ.ต.ภ.)
• เป็นกรรมการเถรสมาคมคณะธรรมยุต
• เป็นผู้อำนวยการมหาวชิราลงกรณราชวิทยาลัย
• เป็นประธานคณะกรรมการมูลนิธิสงเคราะห์คนเป็นโรคเรื้อน
• เป็นประธานคณะกรรมการมูลนิธิธัมสิริ
• เป็นกรรมการมูลนิธิมหาวชิราลงกรณราชวิทยาลัย (ม.ว.ก.)
• เป็นกรรมการมูลนิธิสิรินธร (ส.ธ.)
• เป็นกรรมการมูลนิธิมหามกุฏราชวิทยาลัย
• เป็นกรรมการมูลนิธิสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (จวน อุฏฺฐายี)
• เป็นอธิการบดีมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย
• เป็นประธานกรรมการบริหารสำนักฝึกอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศ (ธรรมยุต)
• เป็นผู้รักษาการเจ้าคณะใหญ่ (ธรรมยุต)

ด้านการศึกษา

• เป็นครูสอนพระปริยัติธรรม วัดมกุฏกษัตริยาราม
• เป็นกรรมการตรวจธรรมสนามหลวง
• เป็นเจ้าสำนักเรียนพระปริยัติธรรม วัดมกุฏกษัตริยาราม
• เป็นผู้อุปถัมภ์โรงเรียนวัดมกุฏกษัตริยาราม
• เป็นผู้ก่อตั้งโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกธรรมบาลีและแผนกสามัญศึกษา มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตมหาวชิราลงกรณราชวิทยาลัย
• เป็นผู้จัดการโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา วัดมกุฏกษัตริยาราม
• เป็นกรรมการมูลนิธิมหาวชิราลงกรณราชวิทยาลัย
• เป็นกรรมการมูลนิธิสิรินธร
• เป็นผู้จัดการโรงเรียนมหาวชิราลงกรณราชวิทยาลัย
• เป็นผู้จัดการโรงเรียนมหาวชิราลงกรณราชวิทยาลัย 2 (วัดไผ่ดำ)
• เป็นอธิการบดีมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย

ด้านต่างประเทศ

• งานเผยแผ่พระพุทธศาสนาในต่างประเทศโดยจัดตั้งสำนักฝึกอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศ (ธรรมยุต)
• ดำรงตำแหน่งเป็นประธานกรรมการบริหารสำนักฝึกอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศ (ธรรมยุต) โดยมอบให้มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย เป็นหน่วยงานบริหารกิจการมาจนถึงปัจจุบัน
• เดินทางไปดูการพระพุทธศาสนา ณ ประเทศอินเดีย (ก่อนและหลังการเดินทางไปศึกษา)
• เดินทางไปร่วมฉลองพุทธชยันติ ณ ประเทศญี่ปุ่น และไปเยี่ยมทหารไทยที่ประเทศเกาหลี กลับมาแวะดูการพระศาสนาที่ฮ่องกงและประเทศเวียดนาม
• เดินทางไปร่วมประชุมสงฆ์คณะธรรมยุต ที่ประเทศสหรัฐอเมริกา เป็นประจำปี
• เป็นผู้เริ่มก่อตั้งวัดญาณรังษี ที่รัฐเวอร์จิเนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
• เดินทางดูการพระพุทธศาสนา ที่ประเทศฝรั่งเศส ประเทศเดนมาร์กและประเทศนอร์เว
• เดินทางดูการพระพุทธศาสนาที่ประเทศอินโดนีเซีย
• เดินทางดูการพระศาสนาที่ประเทศไต้หวัน

การเผยแผ่

• แสดงธรรมในวันพระ แสดงธรรมอบรมประชาชน ข้าราชการ ทหาร ตำรวจ นักเรียน นักศึกษา
• แสดงธรรมทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย กรมประชาสัมพันธ์ และทางสถานีวิทยุโทรทัศน์เป็นครั้งคราว
• คณะกรรมการฝ่ายเผยแผ่พระพุทธศาสนาของมหาเถรสมาคม

การสาธารณูปการ

• ได้บูรณปฏิสังขรณ์และก่อสร้างอาคารถาวรวัตถุภายในวัดมกุฏกษัตริยาราม
• ก่อสร้างอาคารเรียน อาคารที่พักอาศัย อุโบสถ หอประชุม ที่มหาวชิราลงกรณราชวิทยาลัย (วัดชูจิตธรรมาราม) ตำบลสนับทึบ อำเภอวังน้อย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา รวมจำนวน ๑๐๐ หลัง*
• ก่อสร้างศาลาการเปรียญและกุฏิที่พักอาศัยที่สำนักปฏิบัติธรรม “วัดมกุฎคีรีวัน” ตำบลโป่งตาลอง อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา จำนวน ๒๘ หลัง
• ให้ความอนุเคราะห์ในการก่อสร้างโรงพยาบาลบางแพ จังหวัดราชบุรี

วาระสุดท้าย

สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ อาพาธด้วยโรคไตวายเรื้อรัง ปอดอักเสบ หลอดเลือดหัวใจตีบ เบาหวาน เข้ารับรักษาอาการอาพาธตั้งแต่วันที่ 3 มิถุนายน พ.ศ. 2550 ต่อมาเกิดอาการปอดติดเชื้ออย่างรุนแรงและลุกลามเข้าสู่กระแสเลือด และมรณภาพเมื่อวันที่ 3 มกราคม พ.ศ. 2551 เวลา 07:53 น. ที่ห้องซีซียู ตึกอัษฎางค์ ชั้น 3 โรงพยาบาลศิริราช สิริรวมอายุ 81 ปี 6 เดือน พรรษา 61

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จฯประกอบพิธีพระราชทานน้ำหลวงสรงศพสมเด็จพระพุทธชินวงศ์ เมื่อวันที่ 4 มกราคม พ.ศ. 2551ณ วัดมกุฎกษัตริยาราม พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานพิธีสวดพระอภิธรรมในพระบรมราชานุเคราะห์ ระหว่างวันที่ 4-10 มกราคม พ.ศ. 2551 พระราชทานเพลิงศพ สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ (ประจวบ กนฺตาจารเถร) ในวันเสาร์ที่ 14กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2552เวลา 16.00 น. ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส กรุงเทพมหานคร

อ้างอิง

1. [1]
2. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์, ตอนที่ 3, เล่ม 80, วันที่ 4 มกราคม 2506, หน้า 9
3. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์, ตอนที่ 202, เล่ม 89, วันที่ 31 ธันวาคม 2515, หน้า 4
4. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์, ตอนที่ 91, เล่ม 229, วันที่ 31 ธันวาคม 2517, หน้า 4
5. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์,ตอนที่ 20,เล่ม103,วันที่ 7 กุมภาพันธ์ 2529, หน้า 1
6. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสถาปนาสมณศักดิ์, ตอนที่ 202, เล่ม 110, วันที่ 6 ธันวาคม 2536, หน้า 1
7. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศสถาปนาสมณศักดิ์, ตอนที่ 28 ข, เล่ม 117, วันที่ 28 ธันวาคม 2543, หน้า 7
8. แต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุตในการประชุมมหาเถรสมาคมครั้งที่ ๓/๒๕๔๗ เมื่อวันที่ ๓๐ มกราคม ๒๕๔๗
9. ผู้รักษาการแทนเจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุตดำรงตำแหน่งครบวาระการประชุมมหาเถรสมาคมครั้งที่ ๔/๒๕๔๙ เมื่อวันที่ ๒๐ กุมภาพันธ์ ๒๕๔๙
10. เสนอว่า สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ กรรมการฝึกอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศ (ธรรมยุต),๐๗๗/๒๕๔๘ ลงวันที่ ๒๔ พฤษภาคม ๒๕๔๘
11. เสนอว่า สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ ประธานกรรมการมูลนิธิ-สงเคราะห์คนเป็นโรคเรื้อน ในสังฆราชูปถัมภ์,การประชุมมหาเถรสมาคมครั้งที่ ๒๒/๒๕๔๘ เมื่อวันที่ ๒๐ กันยายน ๒๕๔๘
12. [2],การประชุมมหาเถรสมาคมครั้งที่ ๒๙/๒๕๔๗
13. [3],มติมหาเถรสมาคมครั้งที่ ๓/๒๕๔๗
14. เรื่อง การเสนอขอแต่งตั้งคณะกรรมการฝ่ายเผยแผ่พระพุทธศาสนาของมหาเถรสมาคม,การประชุมมหาเถรสมาคม ครั้งที่ ๒๓/๒๕๔๕ เมื่อวันที่ ๑๐ กันยายน ๒๕๔๕
15. "สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ เจ้าอาวาสวัดมกุฏกษัตริยารามและกรรมการมหาเถรสมาคม ถึงมรณภาพ" (PDF). มหาเถรสมาคม. 10 มกราคม 2551. สืบค้นเมื่อ 16 มิถุนายน 2558. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)

ก่อนหน้า		สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ (ประจวบ กนฺตาจาโร)		ถัดไป
พระเทพกิตติเมธี (หิ้น คนฺธาโร)		เจ้าอาวาสวัดมกุฏกษัตริยารามราชวรวิหาร (พ.ศ. 2543 - พ.ศ. 2554)		สมเด็จพระวันรัต (จุนท์ พฺรหฺมคุตฺโต) (รักษาการ)
สมเด็จพระญาณวโรดม (ประยูร สนฺตงฺกุโร)		อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย (ลำดับที่ 3)		พระเทพปริยัติวิมล (แสวง ธมฺเมสโก)