อำเภอบ้านตาก

อำเภอบ้านตาก เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดตาก

อำเภอบ้านตาก
อำเภอ
คำขวัญ:  พระบรมธาตุศักดิ์สิทธิ์ หินแกรนิตลือเลื่อง รอยรุ่งเรืองเมืองตาก ซากไม้กลายเป็นหิน เยือนถิ่นยุทธหัตถี รวมสองนทีปิง-วัง เห็ดโคนดังที่บ้านตาก
พิกัดภูมิศาสตร์: 17°2′36″N 99°4′44″E / 17.04333°N 99.07889°E / 17.04333; 99.07889
อักษรไทย	อำเภอบ้านตาก
อักษรโรมัน	Amphoe Ban Tak
จังหวัด	ตาก
พื้นที่
• ทั้งหมด	992.495 ตร.กม. (383.204 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	43,989 คน
• ความหนาแน่น	44.32 คน/ตร.กม. (114.8 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	63120
รหัสภูมิศาสตร์	6302
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบ้านตาก ถนนพหลโยธิน ตำบลตากออก อำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก 63120
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

อำเภอบ้านตาก สันนิษฐานว่าคือตัวเมืองตากเดิม เป็นเมืองหน้าด่านสำหรับป้องกันข้าศึกศัตรูมาแต่ดึกดำบรรพ์ ตั้งอยู่บนดอยเล็กๆ ลูกหนึ่ง ปัจจุบันคือบ้านท่าพระธาตุ หมู่ที่ 3 ตำบลเกาะตะเภา อยู่ทางทิศตะวันตกของแม่น้ำปิง ต่อมาสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชา แห่งกรุงศรีอยุธยา ได้ย้ายเมืองตากจากที่เดิมมาอยู่ที่ตำบลป่ามะม่วง อำเภอเมืองตาก และในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศล้านภาลัย แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ได้ย้ายเมืองตากไปอยู่ที่ตำบลระแหง อำเภอเมืองตาก ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำปิง ซึ่งเป็นที่ตั้งตัวจังหวัดตากในปัจจุบันนี้

เมื่อได้ย้ายเมืองตากไปตั้งที่ใหม่แล้ว ไม่อาจทราบได้ว่า สภาพของเมืองตาก เดิมจะมีฐานะเป็นอำเภอ ตำบลหรือหมู่บ้าน แต่พอจะมีหลักฐานว่าที่ว่าการอำเภอบ้านตากได้ตั้งขึ้นที่ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำปิง ในท้องที่หมู่ที่ 8 ตำบลตากตกในปัจจุบัน เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2438 ถึง 2440 โดยมีหลวงพรมสุภา(นายโต กาญจนสูต) เป็นนายอำเภอคนแรก มีพื้นที่ทำการปกครองรวมทั้งท้องที่อำเภอสามเงาในปัจจุบันเข้าไว้ด้วย ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2475 ทางราชการได้ยกฐานะตำบลสามเงาขึ้นเป็น กิ่งอำเภอขึ้นกับอำเภอบ้านตาก และทางราชการได้ยกฐานะกิ่งอำเภอสามเงาขึ้นเป็น อำเภอสามเงา ในโอกาสต่อมา เมื่อปี พ.ศ. 2501

• วันที่ 11 กันยายน 2447 โอนพื้นที่ตำบลก้อ อำเภอบ้านตาก แขวงเมืองตาก ไปขึ้นกับอำเภอลี้
• วันที่ 30 กันยายน 2471 แยกพื้นที่ตำบลสามเงา ตำบลบ้านนา ตำบลยกกระบัตร และตำบลยางโอง อำเภอบ้านตาก มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอท่าปุย ขึ้นการปกครองกับอำเภอบ้านตาก
• วันที่ 17 เมษายน 2482 เปลี่ยนชื่อกิ่งอำเภอท่าปุย อำเภอบ้านตาก เป็น กิ่งอำเภอสามเงา อำเภอบ้านตาก
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลท้องฟ้า แยกออกจากตำบลทุ่งกระเชาะ และตำบลเกาะตะเภา
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลตากตก ในท้องที่บางส่วนของตำบลตากตก เป็นสุขาภิบาลที่จัดตั้งแห่งแรกของจังหวัดตาก
• วันที่ 15 ตุลาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลสามเงา ในท้องที่บางส่วนของตำบลสามเงา
• วันที่ 22 กรกฎาคม 2501 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอสามเงา อำเภอบ้านตาก เป็น อำเภอสามเงา
• วันที่ 20 กรกฎาคม 2508 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลตากตก เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น โดยเพิ่มอาณาเขตมาถึงฝั่งตะวันออกของแม่น้ำปิง ตำบลตากออก และเปลี่ยนชือสุขาภิบาลตากตก เป็นสุขาภิบาลบ้านตาก
• วันที่ 26 เมษายน 2536 จัดตั้งสุขาภิบาลทุ่งกระเชาะ ในท้องที่บางส่วนของตำบลทุ่งกระเชาะ และท้องที่บางส่วนของตำบลท้องฟ้า
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลบ้านตาก และสุขาภิบาลทุ่งกระเชาะ เป็นเทศบาลตำบลบ้านตาก และเทศบาลตำบลทุ่งกระเชาะ ตามลำดับ ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 15 กันยายน 2547 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งกระเชาะ รวมกับเทศบาลตำบลทุ่งกระเชาะ
• วันที่ 7 ตุลาคม 2547 ตั้งและกำหนดเขตพื้นที่หมู่บ้านในท้องที่อำเภอบ้านตาก (1,2,3)
  • (1) แยกหมู่ที่ 6 บ้านตลาดตรอกซอย ตำบลตากออก ตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่ 1 หมู่บ้าน ตั้งเป็นหมู่ที่ 13 บ้านตากออก ตำบลตากออก
  • (2) แยกหมู่ที่ 2 บ้านท้องฟ้า ตำบลท้องฟ้า ตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่ 1 หมู่บ้าน ตั้งเป็นหมู่ที่ 7 บ้านผาแต้ม ตำบลท้องฟ้า
  • (3) แยกหมู่ที่ 3 บ้านล้อง ตำบลทุ่งกระเชาะ ตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่ 1 หมู่บ้าน ตั้งเป็นหมู่ที่ 10 บ้านนาโพธิ์ ตำบลทุ่งกระเชาะ

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบ้านตากตั้งอยู่ทางตอนกลางของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอสามเงา
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเถิน (จังหวัดลำปาง) และอำเภอบ้านด่านลานหอย (จังหวัดสุโขทัย)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองตาก
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอแม่ระมาด

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบ้านตากแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 ตำบล 79หมู่บ้าน ได้แก่

1.	ตากออก			(Tak Ok)			15 หมู่บ้าน
2.	สมอโคน			(Samo Khon)			9 หมู่บ้าน
3.	แม่สลิด			(Mae Salit)			13 หมู่บ้าน
4.	ตากตก			(Tak Tok)			11 หมู่บ้าน
5.	เกาะตะเภา			(Ko Taphao)			10 หมู่บ้าน
6.	ทุ่งกระเชาะ			(Thung Kracho)			12 หมู่บ้าน
7.	ท้องฟ้า			(Thong Fa)			9 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบ้านตากประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 8 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบ้านตาก ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลตากออกและตำบลตากตก
• เทศบาลตำบลทุ่งกระเชาะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งกระเชาะทั้งตำบลและบางส่วนของตำบลท้องฟ้า
• องค์การบริหารส่วนตำบลตากออก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตากออก (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลบ้านตาก)
• องค์การบริหารส่วนตำบลสมอโคน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสมอโคนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลแม่สลิด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่สลิดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลตากตก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตากตก (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลบ้านตาก)
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะตะเภา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกาะตะเภาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท้องฟ้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท้องฟ้า (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลทุ่งกระเชาะ)

งานประเพณีสำคัญ

• งานประเพณีขึ้นธาตุเดือนเก้า

การตั้งที่ว่าการอำเภอ

ในปี พ.ศ. 2445 ได้ย้ายที่ว่าการอำเภอมาตั้งอยู่ที่ หมู่ที่ 9 ตำบลตากตก สภาพตัวอาคารที่ว่าการอำเภอในสมัยนั้นเป็นบ้านไม้เรือนไทยทรงปั้นหยาคับแคบ ไม่สามารถที่จะขยายให้เพียงพอกับประมาณงานและเจ้าหน้าที่ได้ ในปี พ.ศ. 2451 ทางราชการจึงได้สร้างอาคารที่ว่าการอำเภอบ้านตากขึ้นใหม่ ในที่ดินด้านใต้ ใกล้กับที่ว่าการอำเภอหลังเดิมเป็นอาคารไม้ชั้นเดียว ตามแบบของทางราชการ ส่วนเรือนไม้เดิมใช้เป็นบ้านพักของนายอำเภอต่อไป

ครั้นเมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2505 พลเอกถนอม กิตติขจร (ยศในขณะนั้น) รองนายกรัฐมนตรีและประธานคณะกรรมการพัฒนาภาคเหนือพร้อมด้วย นายพ่วง สุวรรณรัฐ ปลัดกระทรวงมหาดไทยได้มาตรวจราชการ เห็นว่าอาคารที่ว่าการอำเภอบ้านตากมีสภาพคับแคบและชำรุดทรุดโทรมมาก ต้องใช้ไม้ค้ำยันเกรงว่าอาจจะเกิดอันตรายแก่เจ้าหน้าที่และประชาชนที่มาติดต่อราชการได้ จึงสั่งให้รื้อถอนโดยรับว่าจะสร้างใหม่ในโอกาสต่อไป จึงได้ทำการรื้อถอนและ ได้อาศัยหอประชุมอำเภอ "ราษฎรอุทิศ" เป็นที่ทำการชั่วคราวในช่วงระยะเวลาหนึ่ง

ต่อมา กรมการปกครองได้อนุมัติเงิน จำนวน 300,000 บาท เพื่อก่อสร้างที่ว่าการอำเภอใหม่แต่เมื่อได้พิจารณาแล้วเห็นว่า บริเวณที่ว่าการอำเภอเดิมนั้น มีอาณาบริเวณคับแคบ มีเนื้อที่ประมาณ 7 ไร่ และที่ดินเป็นรูปเสี้ยว ด้านหน้าติดกับถนนริมน้ำปิง ด้านหลังติดลำห้วยตาก ไม่สามารถจะขยายให้กว้างขวางสร้างความเจริญ และตกแต่งให้บังเกิดความสง่าสวยงาม สมกับเป็นสถานที่ราชการสำคัญของอำเภอได้ ประกอบกับการไปมาติดต่อราชการในสมัยนั้น ไม่มีทางคมนาคมที่จะติดต่อกับจังหวัดได้ จำเป็นต้องใช้เรือข้ามแม่น้ำปิงไปยังฝั่งตะวันออก ซึ่งมีรถยนต์ผ่าน ทำให้เสียเวลาไม่สะดวกรวดเร็วและเสี่ยงอันตราย

ด้วยการมองอนาคตที่จะให้เกิดความเจริญแก่ท้องถิ่น ทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม การศึกษา การปกครอง การปราบปรามโจรผู้ร้าย และการติดต่อราชการ เกิดความสะดวกรวดเร็วยิ่งขึ้น นายสุรินทร์ จำปาทิพย์ นายเขียว พรมรอง นายจำนงค์ สมอคำ และนายอำนวย ยมเกิด ได้ยื่นความจำนงว่า จะจัดหาที่ดินให้กับทางราชการเพื่อสร้างที่ว่าการอำเภอ สถานที่ราชการอื่นๆ และบ้านพักข้าราชการให้จำนวน 1 แปลง มีเนื้อที่ประมาณ 34 ไร่เศษ ตั้งอยู่หมู่ที่ 6 ตำบลตากออก อำเภอบ้านตาก อยู่ริมถนนพหลโยธิน (สายเดิม) ตรงหลัก กม. 442 อำเภอได้พิจารณา แล้วเห็นชอบกับข้อเสนอดังกล่าว จึงรายงานให้จังหวัดพิจารณาดำเนินการต่อไป

ครั้นเมื่อปี พ.ศ. 2506 กระทรวงมหาดไทยได้อนุมัติให้สร้างที่ว่าการอำเภอบ้านตาก ในที่ดินแปลงที่ นายสุรินทร์ จำปาทิพย์ กับพวกได้เสนอให้ เริ่มดำเนินการก่อสร้างเมื่อเดือนมิถุนายน 2506 สร้างแล้วเสร็จเมื่อเดือนธันวาคม 2506 ได้กระทำพิธีเปิดเมื่อวันที่ 29 ธันวาคม 2506 โดยมีผู้ว่าราชการจังหวัด (ร.ต.ท.ระดม มหาศรานนท์) เป็นประธานในพิธี ใช้เป็นสถานที่ราชการต่อมาจนทุกวันนี้

อ้างอิง

1. [1]ประวัติอำเภอบ้านตาก
2. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง งดการเก็บเงินข้าราชการแก่ราษฎรในตำบลบ้านก้อ แขวงเมืองตาก" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 21 (24): 390. September 11, 1904.
3. "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ใบบอกสมุหเทศาภิบาลมณฑลนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 45 (0 ง): 1965–1966. September 30, 1928.
4. "พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนนามอำเภอ กิ่งอำเภอ และตำบลบางแห่ง พุทธศักราช ๒๔๘๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 56 (0 ก): 354–363. April 17, 1939.
5. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (26 ง): 1114–1433. June 10, 1947.
6. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลตากตก อำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 72 (74 ง): (ฉบับพิเศษ) 92-93. September 17, 1955.
7. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลสามเงา กิ่งอำเภอสามเงา อำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (83 ง): (ฉบับพิเศษ) 25-26. October 15, 1956.
8. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งอำเภอกระสัง อำเภอกระนวน อำเภอบางกอกใหญ่ อำเภอขุนหาร อำเภอพนา อำเภอปากช่อง อำเภอวังเหนือ อำเภอวังชิ้น อำเภอแม่ทา อำเภอหนองหมู อำเภอสระแก้ว อำเภออมก๋อย อำเภอบางซ้าย อำเภอทับสะแก อำเภอบุณฑริก อำเภอลานสะกา อำเภอจอมบึง อำเภอท่ายาง อำเภอสามเงา อำเภอฟากท่า อำเภอบ้านเขว้า อำเภอชานุมาน อำเภอแม่พริก อำเภอท่าสองยาง อำเภอสะเมิง อำเภอหนองแขม และอำเภอพระแสง พ.ศ. ๒๕๐๑" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 75 (55 ก): 321–327. July 22, 1958.
9. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลและเปลี่ยนชื่อสุขาภิบาลตากตก อำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก เป็นสุขาภิบาลบ้านตาก อำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 82 (57 ง): 1864–1866. July 20, 1965.
10. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลทุ่งกระเชาะ อำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 110 (51 ง): (ฉบับพิเศษ) 10-12. April 26, 1993.
11. "พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. February 24, 1999.
12. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การยุบรวมองค์การบริหารส่วนตำบลกับเทศบาลตำบล" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 121 (ตอนพิเศษ 102 ง): 21–24. September 15, 2004.
13. "ประกาศจังหวัดตาก เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตหมู่บ้าน" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 121 (ตอนพิเศษ 113 ง): 42–52. October 7, 2004.
14. งานประเพณีขึ้นธาตุเดือนเก้า (เดลินิวส์)