เขื่อนภูมิพล

เขื่อนภูมิพล เดิมชื่อ เขื่อนยันฮี เป็นเขื่อนอเนกประสงค์ในประเทศไทย ลักษณะเป็นเขื่อนคอนกรีตรูปโค้ง ตั้งอยู่บนแม่น้ำปิงที่อำเภอสามเงา จังหวัดตาก

เขื่อนภูมิพล
ชื่อทางการ	เขื่อนภูมิพล
ที่ตั้ง	เขาแก้ว อำเภอสามเงา จังหวัดตาก
พิกัดภูมิศาสตร์	17°15′54″N 98°54′00″E / 17.265°N 98.9°E / 17.265; 98.9พิกัดภูมิศาสตร์: 17°15′54″N 98°54′00″E / 17.265°N 98.9°E / 17.265; 98.9
เริ่มต้นการก่อสร้าง	พ.ศ. 2500
วันที่เปิด	17 พฤษภาคม พ.ศ. 2507
โครงสร้างและทางน้ำล้น
ความสูง	154 เมตร
ความยาว	486 เมตร
ความกว้าง (ที่ฐาน)	56 เมตร
กั้น	แม่น้ำปิง

ประวัติ

แนวคิดสร้างเขื่อนแห่งนี้เกิดจากการที่ หม่อมหลวงชูชาติ กำภู อธิบดีกรมชลประธาน เดินทางไปดูงานชลประทานที่สหรัฐ และเห็นความเป็นไปได้ที่จะสร้างเขื่อนขนาดใหญ่บนแม่น้ำปิง หม่อมหลวงชูชาติเสนอความเป็นไปได้ต่อรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงครามเมื่อปีพ.ศ. 2492 คณะรัฐมนตรีอนุมัติการสำรวจศึกษาโครงการ จนได้ข้อสรุปว่าที่เหมาะสมคือบริเวณตำบลยันฮี จังหวัดตาก เมื่อหน่วยงานของสหรัฐรับรองว่าสภาพพื้นที่ดังสามารถสร้างเขื่อนได้ รัฐบาลเริ่มทุ่มงบประมาณตัดถนนจากถนนพหลโยธินเข้ามาถึงบริเวณที่ก่อสร้าง และเริ่มกระบวนการเจรจากู้เงินจากธนาคารโลก

คณะรัฐมนตรีอนุมัติการก่อสร้างเมื่อปีพ.ศ. 2496 แรกเริ่มใช้ชื่อว่า เขื่อนยันฮี การเวนคืนเริ่มขึ้นในปีพ.ศ. 2499 การก่อสร้างเริ่มขึ้นเมื่อพ.ศ. 2500 โดยว่าจ้างบริษัทผู้รับเหมาจากสหรัฐ และมีบริษัทอื่นจาก 14 ประเทศร่วมเป็นที่ปรึกษา รัฐบาลจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ อัญเชิญพระนามาภิไธยมาเป็นชื่อเขื่อนว่า เขื่อนภูมิพล เมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2501 ศิลาฤกษ์วางเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2504 การก่อสร้างแล้วเสร็จและทำรัฐพิธีเปิดเขื่อนเมื่อวันที่ 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2507

เขื่อนสร้างปิดกั้นแม่น้ำปิง ที่บริเวณเขาแก้ว อำเภอสามเงา จังหวัดตาก มีรัศมีความโค้ง 250 เมตร สูง 154 เมตร ยาว 486 เมตร ความกว้างของสันเขื่อน 6 เมตร อ่างเก็บน้ำสามารถรองรับน้ำได้สูงสุด 13,462 ล้านลูกบาศก์เมตร เมื่อแรกก่อสร้างเสร็จถือเป็นเขื่อนรูปโค้งที่ใหญ่เป็นอันดับเจ็ดของโลก ใช้เงินในการก่อสร้างทั้งสิ้นราว 2,250 ล้านบาท เกือบครึ่งหนึ่งกู้จากธนาคารโลกเป็นเงิน 66 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

รัฐบาลจอมพล ป. ตั้งรัฐวิสาหกิจขึ้นมาดูแลการก่อสร้างและบริหารโครงการชื่อว่า "การไฟฟ้ายันฮี" เมื่อ พ.ศ. 2500 ในระยะแรก เขื่อนแห่งนี้ติดตั้งเครื่องกำเนิดไฟฟ้า 2 เครื่อง (รวม 70,000 กิโลวัตต์) จากที่สามารถติดตั้งได้ 8 เครื่อง และหลังเปิดดำเนินงานในปี พ.ศ. 2507 ได้เพียงสามปี การไฟฟ้ายันฮีมีกำไรสะสมถึงปี พ.ศ. 2510 มากถึง 397.41 ล้านบาท การไฟฟ้ายันฮีได้ควบรวมกับรัฐวิสาหกิจ "การลิกไนต์" และ "การไฟฟ้าตะวันออกเฉียงเหนือ" เป็นการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) เมื่อพ.ศ. 2511

การเดินทาง

ระยะทางจากกรุงเทพมหานครไปยังจังหวัดตาก 425 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางโดยรถยนต์ ประมาณ 7 ชั่วโมง ไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1 (พหลโยธิน) แยกซ้ายที่วังน้อย เข้าทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 32 สายบางปะอิน-นครสวรรค์ ผ่านจังหวัดกำแพงเพชร แล้วตรงเข้าจังหวัดตาก และจากตัวเมืองไปยังเขื่อนภูมิพลเป็นระยะทางอีก 61 กิโลเมตร โดยเส้นทางที่สะดวกและนิยมใช้กันคือ ไปตาม ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1 ถึงหลักกิโลเมตร ที่ 566 - 567 จะมีทางแยกซ้ายเข้าเขื่อนภูมิพล ประมาณ 17 กิโลเมตร หรืออาจใช้เส้นทางหมายเลข 1107 ผ่านทางแยกไปเจดีย์ยุทธหัตถี อีก 25 กิโลเมตร

อ้างอิง

1. สัญญากู้เงินที่ 175 ลงวันที่ 12 กันยายน ค.ศ. 1957
2. แถลงการณ์สำนักคณะรัฐมนตรี เรื่อง การตั้งการไฟฟ้ายันฮีเพื่อสร้างเขื่อนภูมิพล. ราชกิจจานุเบกษา. เล่มที่ ๗๔ ตอนที่ ๗๓ หน้า ๒๑๙๙ วันที่ ๓ กันยายน ๒๕๐๐
3. การไฟฟ้ายันฮี งบดุลงวด 30 กันยายน 2510 ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 85 ตอนที่ 25 วันที่ 19 มีนาคม 2511

แหล่งข้อมูลอื่น

• รายละเอียดเขื่อนภูมิพล จากเว็บการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไท