เขื่อนแม่กลอง

เขื่อนแม่กลอง เดิมชื่อ เขื่อนวชิราลงกรณ ซึ่งเป็นชื่อที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานพระบรมราชานุญาต ให้ขนานนามว่า เขื่อนวชิราลงกรณ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2508 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงเสด็จพร้อมด้วย สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร ทรงวางศิลาฤกษ์เขื่อนวชิราลงกรณ เมื่อวันอาทิตย์ที่ 30 กรกฎาคม พ.ศ. 2510 ต่อมาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนชื่อเป็น เขื่อนแม่กลอง เมื่อวันที่ 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2544 จนถึงปัจจุบัน

เขื่อนแม่กลองเป็นเขื่อนทดน้ำขนาดใหญ่ของกรมชลประทาน ตั้งอยู่ที่ตำบลม่วงชุม อำเภอท่าม่วง จังหวัดกาญจนบุรี สร้างขึ้นบนแม่น้ำแม่กลอง จากลำน้ำเดิมที่ไหลผ่านตำบลม่วงชุม แล้วลัดเลี้ยวออกทางซ้ายผ่านตัวเมืองท่าม่วง แล้วโค้งกลับเป็นรูปเกือกม้า ทางกรมชลประทานได้ทำการขุดลำน้ำขึ้นมาใหม่เป็นช่องลัดตรง มีความยาว 1,650 เมตร เพื่อเปลี่ยนทางเดินของน้ำให้ไหลผ่านเขื่อนจนกลายเป็นแม่น้ำแม่กลองสายปัจจุบัน เริ่มโครงการเมื่อราวปี พ.ศ. 2508 ถือเป็นเขื่อนแห่งแรกของจังหวัดกาญจนบุรี ขึ้นกับโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาเขื่อนแม่กลอง

เขื่อนแม่กลองเป็นเขื่อนทดน้ำยาว 117.50 เมตร มีช่องระบายน้ำ กว้าง 12.50 เมตร จำนวน 8 ช่อง ซึ่งปิดเปิดด้วยบานระบายเหล็กโค้งสูง 7.50 เมตร มีสะพานติดตั้งเครื่องกว้านบานระบายทอดตลอดความยาวของเขื่อน และมีสะพานรถยนต์ข้าม มีความสามารถในการระบายน้ำสูงสุด 3,100 ลบ.ม./วินาที และสามารถยกน้ำได้สูงถึงระดับ 22.00 เมตร เหนือระดับน้ำทะเลเฉลี่ยปานกลาง

เขื่อนแม่กลองเป็นเขื่อนที่มีความสำคัญที่สุดในโครงการพัฒนาลุ่มน้ำแม่กลอง ครอบคลุมพื้นที่ 3 ล้านไร่ ในจังหวัดสุพรรณบุรี กาญจนบุรี ราชบุรี นครปฐม สมุทรสงคราม และสมุทรสาคร

ประตูเรือสัญจร เขื่อนแม่กลองมีประตูเรือสัญจรสร้างไว้ในช่องลัดติดกับตัวเขื่อนด้านขวา มีช่องสำหรับให้เรือแพสัญจรเข้า-ออก หนึ่งช่องกว้าง 12.50 เมตร มีอ่างสำหรับจอดพักเรือกว้าง 26.50 เมตร ยาว 217.00 เมตร มีสะพานหกต่อจากสะพานของเขื่อนข้ามประตูเรือสัญจร ทางด้านเหนือน้ำ มีเสารอคอนกรีตยื่นออกไป 100 เมตร เพื่อกันมิให้เรือแพถูกกระแสน้ำดูดเข้าไปในช่องระบายน้ำของตัวเขื่อน

คลองเชื่อม เขื่อนแม่กลองมีคลองเชื่อมตั้งต้นจากช่องลัดเหนือเขื่อน มีประตูแบ่งน้ำเพื่อส่งน้ำให้แก่พื้นที่เพาะปลูกฝั่งซ้ายและฝั่งขวาของแม่น้ำแม่กลอง

คลองสายใหญ่ฝั่งซ้าย ( 1 ซ้าย 2 ซ้าย ) สามารถส่งน้ำให้แก่พื้นที่เพาะปลูกได้ถึง 6 จังหวัด ได้แก่ กาญจนบุรี สุพรรณบุรี นครปฐม ราชบุรี สมุทรสงคราม และสมุทรสาคร

คลองสายใหญ่ฝั่งขวา (1 ขวา 2 ขวา ) สามารถส่งน้ำให้แก่พื้นที่เพาะปลูกในจังหวัดกาญจนบุรี (ท่ามะกา) ราชบุรี และเพชรบุรี

ประโยชน์หลักของเขื่อนแม่กลอง คือเพื่อการชลประทาน ให้น้ำแก่เกษตรกรสองฝั่งแม่น้ำ ทั้งในจังหวัดกาญจนบุรี ราชบุรี จนถึงนครปฐม และยังใช้เพื่อป้องกันน้ำท่วม ช่วยไล่น้ำทะเลหนุนจากปากแม่น้ำแม่กลองที่จังหวัดสมุทรสงครามอีกด้วย^{[ต้องการอ้างอิง]} บริเวณตอนบนยังเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ปลาน้ำจืดมากมายหลากหลายพันธุ์ โดยมีสถานีเพาะพันธุ์ปลาอยู่ในบริเวณใกล้ตัวเขื่อนเพื่อช่วยเพาะพันธุ์และส่งเสริมให้ชาวบ้านเลี้ยงปลาเศรษฐกิจ

เขื่อนแม่กลอง รับน้ำจากเขื่อนศรีนครินทร์ และเขื่อนวชิราลงกรณ การระบายน้ำจากเขื่อนทั้ง 2 เป็นไปตามข้อตกลงระหว่างกรมชลประทาน และการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย

กิจกรรมการใช้น้ำแบ่งเป็น 4 กิจกรรมหลัก ดังนี้ 1. เพื่อการเกษตรฤดูฝน และฤดูแล้ง ในเขตชลประทานลุ่มน้ำแม่กลอง ได้แก่ พื้นที่จังหวัดกาญจนบุรี สุพรรณบุรี นครปฐม ราชบุรี เพชรบุรี สมุทรสงคราม และสมุทรสาคร โดยส่งน้ำเข้าคลองส่งน้ำช่วยเหลือพื้นที่เพาะปลูกท้ายเขื่อน ฯ ทั้งฝั่งซ้าย และฝั่งขวาแม่น้ำแม่กลอง - พื้นที่เพาะปลูกฤดูฝนประมาณ 460,000 ไร่ ความต้องการน้ำ 1,230 ล้าน ลบ.ม. หรือ 95 ลบ.ม./วินาที ช่วงเดือนกรกฎาคม-พฤศจิกายน

- พื้นที่เพาะปลูกฤดูแล้ง ประมาณ 440,000 ไร่ ความต้องการน้ำ 1,028 ล้าน ลบ.ม. หรือ 85 ลบ.ม./วินาที ช่วงเดือนกุมภาพันธ์-พฤษภาคม

- พื้นที่เพาะปลูกฤดูฝนประมาณ 1,910,000 ไร่ ความต้องการน้ำ 2,397 ล้าน ลบ.ม. หรือ 185 ลบ.ม./วินาที ช่วงเดือนกรกฎาคม-พฤศจิกายน

- พื้นที่เพาะปลุกฤดูแล้ง ประมาณ 1,713,000 ไร่ ความต้องการน้ำ 2,056 ล้าน ลบ.ม. หรือ 170 ลบ.ม./วินาที ช่วงเดือนกุมภาพันธ์-พฤษภาคม

2. เพื่อหล่อเลี้ยงลำน้ำแม่กลอง โดยระบายน้ำจากเขื่อนแม่กลองอย่างต่ำ 70 ลบ.ม./วินาที หรือ 2,207 ล้าน ลบ.ม./ปี

3. เพื่อช่วยเหลือแม่น้ำท่าจีน 1,190 ล้าน ลบ.ม./ปี โดยคลองท่าสาร-บางปลา 50 ลบ.ม./วินาที หรือ 788 ล้าน ลบ.ม./ปี โดยคลองจรเข้สามพัน 22 ลบ.ม./วินาที หรือ 402 ล้าน ลบ.ม./ปี

4. เพื่อการประปานครหลวงส่งน้ำไปช่วยเหลือกรุงเทพมหานคร 45 ลบ.ม./วินาที

ปัจจุบัน เขื่อนแม่กลอง มีโรงผลิตไฟฟ้าพลังน้ำ ขนาด 2 เมกาวัตต์ ก่อสร้างโดยการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย^{[ต้องการอ้างอิง]} โดยการขุดคลองส่งน้ำจากทางเหนือเขื่อนฝั่งขวาเข้าไปผลิตไฟฟ้าพลังน้ำ แล้วปล่อยน้ำออกทางท้ายเขื่อนแม่กลอง

อ้างอิง

http://irrigation.rid.go.th/om13/rid13/groups/dam/dam.html