เจ้าอริยวงษ์

เจ้าพระยาหลวงอริยวงษ์ หรือ เจ้าอริยวงษ์หวั่นท๊อกทรงเป็นเจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 52 และองค์ที่ 2 แห่งราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์ ครองเมืองน่าน ระหว่างปี พ.ศ. 2297 - พ.ศ. 2311 และได้สละราชสมบัติเมืองน่านยกมอบให้แก่ เจ้านายอ้าย ผู้เป็นพระภาติยะสืบราชย์สมบัติเมืองต่อไป เมื่อปี พ.ศ. 2311

เจ้าพระยาหลวงอริยวงษ์
เจ้าพระยาหลวงน่าน
เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 52 แห่งราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์
ราชาภิเษก	30 กันยายน พ.ศ. 2297
ครองราชย์	พ.ศ. 2297 - พ.ศ. 2311
รัชกาล	15 ปี
ก่อนหน้า	เจ้าพระยาหลวงติ๋นมหาวงษ์
ถัดไป	เจ้าพระยานายอ้าย
พระชายา	แม่เจ้าเมืองเชียงใหม่อัครราชเทวี
ชายา	แม่เจ้าเมืองรามเทวี
พระราชบุตร	9 พระองค์
พระนามเต็ม เจ้าพระยาหลวงอริยวงษ์หวั่นท๊อก เจ้าเมืองน่าน
ราชสกุล	ไชยวงศ์หวั่นท๊อก
ราชวงศ์	ราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์
พระบิดา	เจ้าพระยาหลวงติ๋นมหาวงษ์
พระมารดา	แม่เจ้าเมืองเชียงใหม่เทวี
ประสูติ	เมืองเชียงใหม่
พิราลัย	10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2324 ณ กรุงธนบุรี

พระประวัติ

เจ้าอริยวงษ์ เป็นพระโอรสในเจ้าพระยาหลวงติ๋นมหาวงษ์ ประสูติแต่แม่เจ้าเมืองเชียงใหม่ ครองราชในปี พ.ศ. 2297 สืบต่อจากพระบิดา เจ้าหลวงติ๋นมหาวงษ์ เป็นเจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 2 ในราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์ มีอนุชา และขนิษฐา ร่วมแม่เจ้ามารดา 4 พระองค์

• เจ้าอริยวงษ์ ภายหลังได้เป็น เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 52
• เจ้ามัว
• เจ้านรินทร์
• เจ้านางเทพ

และได้สละราชสมบัติ ให้เจ้านายอ้าย ผู้เป็นพระนัดดา (หลาน) ให้ครองเมืองน่านสืบต่อไป ในวันอังคาร ที่ 4 ตุลาคม พ.ศ. 2311 หรือ (เดือน 10 ลง 8 ค่ำ จ.ศ. 1130)

พระชายา พระโอรส/ธิดา

เจ้าอริยวงษ์ มีพระชายา 2 องค์ และพระโอรส 9 พระองค์

• ชายาที่ 1 แม่เจ้าเมืองเชียงใหม่อัครเทวี ประสูติพระโอรส 6 พระองค์ ดังนี้

1. เจ้าหนานมหาวงษ์
2. เจ้าจันทปโชต ภายหลังเป็น เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 56
3. เจ้าน้อยวิธูร ภายหลังเป็น เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 55
4. เจ้าเทพินทร์
5. เจ้าน้อยตู๊ย
6. เจ้ามหาวงษ์

• ชายาที่ 2 แม่เจ้าเมืองรามเทวี ประสูติพระโอรส 3 พระองค์ ดังนี้

1. เจ้าขวา ภายหลังเป็น เจ้าพระยาจางวางขวา
2. เจ้าซ้าย ภายหลังเป็น เจ้าพระยาจางวางซ้าย
3. เจ้าสมณะ ภายหลังเป็น เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 58

กรณียกิจ

• พ.ศ. 2303 พระเจ้ามังลอกกษัตริย์พม่าได้ส่งอภัยคามินีเป็นแม่ทัพยกมาตีเมืองเชียงใหม่ และหัวเมืองอื่น ๆ เจ้าอริยวงศ์ เจ้าเมืองน่านต้องยอมอ่อนน้อมต่อพม่า เมื่อพม่าปราบปรามหัวเมืองล้านนาได้ราบคาบแล้ว จึงได้แต่งตั้งให้อภัยคามินีเป็นเจ้าเมืองเชียงใหม่
• พ.ศ. 2306 พระเจ้ามังระได้ครองราชย์เมืองอังวะ บรรดาท้าวพญาในหัวเมืองล้านนาได้กำลังสนับสนุน จากเมืองหลวงพระบางพากันแข็งเมือง พระเจ้ามังระให้เนเมียวสีหบดีเป็นแม่ทัพนำกำลังร่วมกับกองทัพของอภัยคามินี เจ้าเมืองเชียงใหม่ยกไปปราบปราม
• พ.ศ. 2310 พม่ายกกองทัพไปตีกรุงศรีอยุธยา ได้มอบหมายให้อภัยคามินีระดมไพร่พลจาก หัวเมืองล้านนาเข้าร่วมศึกครั้งนี้ด้วย เจ้าอริยวงศ์ได้มอบหมายให้ เจ้านายอ้ายผู้เป็นนัดดา(หลาน)คุมกำลังจากเมืองน่านไปสมทบกับกองทัพพม่าด้วย
• พ.ศ. 2311 ฮ่อยกกำลัง 90,000 คนไปตีเมืองอังวะ พระเจ้ามังระให้เจ้าอ้ายยกกำลังจากเมืองน่านไปช่วยรบจนฮ่อแตกกลับไป

อ้างอิง

1. http://www.car.chula.ac.th/rarebook/book2/clra57_0149/mobile/index.html#p=153
2. http://www.car.chula.ac.th/rarebook/book2/clra57_0149/mobile/index.html#p=147
3. http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3551288/K3551288.html
4. http://www.car.chula.ac.th/rarebook/book2/clra57_0149/mobile/index.html#p=147
5. http://www.car.chula.ac.th/rarebook/book2/clra57_0149/mobile/index.html#p=158
6. http://www.car.chula.ac.th/rarebook/book2/clra57_0149/mobile/index.html#p=153
7. http://www.car.chula.ac.th/rarebook/book2/clra57_0149/mobile/index.html#p=156
8. http://www.car.chula.ac.th/rarebook/book2/clra57_0149/mobile/index.html#p=147
9. http://www.car.chula.ac.th/rarebook/book2/clra57_0149/mobile/index.html#p=151
10. http://thaiheritage.net/nation/oldcity/oldcity.htm

ก่อนหน้า		เจ้าอริยวงษ์		ถัดไป
เจ้าหลวงติ๋นมหาวงษ์		เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 52 (พ.ศ. 2297 - 2311)		เจ้าหลวงนายอ้าย